جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اخلاق و فلسفه اخلاق از بنياديترين وچالش برانگيزترين مقـولات علمـی در مباحـث مربـوط بـه محيط زيست است. به دليل پويايی فلسفه و مسائل اخلاقی و تحول در مسائل و موضوعات زيست محيطی اين دو حوزه، پيوندی وثيق با يكديگر پيدا كرده اند. در حوزه اخلاق زيست محيطـی سـه نگرش عمده و متمايز قابل تصور و تقسيم بندی است: 1 -مكتب اخلاقـی انـسانگـرا؛ 2 -مكتـب اخلاقی طبيعتگرا؛ 3 -مكتب اخلاقی قرآن محور. پرسش اصلی اين نوشتار آن اسـت كـه كـدام مكتب اخلاقی نقش موثرتری در كاهش بحران زيست محيطی و كـاهش تخريـب محـيط زيـست ايفا می كند؟ ما ضمن نقد وبررسی مبانی دو مكتب اخلاقی انسان گرا وطبيعتگرا، بـا تبيين مبـانی مكتب اخلاقی مبتنـی بـر قـرآن نـشان خـواهيم داد كـه دو مكتـب يـاد شـده بـا وجـود دارا بـودن ظرفيتهای مثبت، در مقايسه با مبانی اخلاقی قرآن ، كاستيهای فراوانی دارنـد و چنانكـه تجربـه نـشان داده، در ايـن زمينـه موفـق نبـوده انـد؛ در مقابـل، مكتـب اخلاقـی برگرفتـه از قـرآن دارای ظرفيت هايی غيرقابل انكار در اين زمينه است.

این پژوهش بررسی آموزه‌های اخلاقی در اندیشه و آثار شهید چمران و تطبیق آن با کلمات قصار نهج‌البلاغه می‌باشد. در این راستا با روش تحلیل محتوا، مهمترین مولفه‌های نگرش اخلاقی در آثار شهید چمران، در دو بخش نیایش‌های او که آثاری کاملاً ادبی و خاطره‌ها و شرح حال‌ها‌ که جزء انواع ادبی محسوب می‌شوند، بررسی و با حکمت‌های نهج‌البلاغه ذکر شده و سپس مقایسه‌ای اجمالی بین آن‌ها صورت گرفته است. شهید چمران از چهره‌های مشهور عرصه‌ی ادبیات دفاع مقدس و نمونه‌ی عالی عارفی وارسته و انسانی کامل است، که بعد از قرآن بیشترین تأثیر را از نهج‌البلاغه و کلام امام علی(ع) پذیرفته است. او در آثارش از نهج‌البلاغه در زمینه‌های مختلف بهره برده است که از آن جمله می‌توان به برخی از مضامین اخلاقی اشاره نمود و تأثیر کلام و سیره‌ی آن امام همام را در آثار او مشاهده کرد. عمل به بایدها و پرهیز از نبایدها تنها بخشی از تعریف اخلاق بوده و لازم است به موارد دیگری نیز توجه شود. اعتقاد و ایمان راسخ، دعا و نیایش، عبادت و پرستش، شکر نعمت، عدالت‌ ورزی، تسلیم و رضا، توکل، حق‌طلبی، ظلم ستیزی، تواضع و فروتنی، احسان و نیکی، صداقت و راستگویی، علم و دانش، نظم در امور، انفاق و بخشش در راه خدا، پند پذیری، عفو و گذشت، یتیم نوازی و یاری نیازمندان، امر به معروف و نهی از منکر، نکوهش دروغ و نفاق، موضوعاتی است که در کنار بایدها و نبایدهای اخلاقی مورد نظر قرار گرفته است.

یکی از مسائل مهمی که در عرصه های گوناگون عملی و علمی، اعم از آموزشی و پژوهشی مطرح است، ارزیابی عملکردها، به خصوص ارزیابی پژوهشی محققان و پژوهشگران است. بسا در ارزش گذاری یک اثر ـ هرچند در مقیاس یک امتیاز ـ محقق یا استادی از دریافت جایزه ای نفیس محروم و محقق دیگری بی جهت لایق و شایسته جایزه معرفی می شود یا استادی از رسیدن به رتبه ممتازی و نمونه شدن بازداشته و دیگری به جای وی گزینش می شود. می توان بر اساس آموزه های قرآن کریم به اصولی دست یافت که برای ارزیابی اصول اخلاقی قابل توجهی را ارائه می دهد.