جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دولت دینی، به ویژه حکومت اسلامی، نظامی عادل و دادگستر است. آموزه های قرآنی و سیرة اجتماعی و سیاسی ائمّه اطهار (ع) این ضرورت را به خوبی نشان میدهد. پرسش اساسی این است که، آیا حکومت اسلامی باید سیاست خارجی عدالت خواهانه ای داشته باشد؟ این مقاله با تحلیل توصیفی و با هدف واکاوی گفتمان عدالت در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران نگاشته شده است. هرچند گفتمان عدالت همواره بر سیاست خارجی ایران حاکم بوده است، اما این گفتمان در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران فراز و فرود داشته است.حاصل آنکه، گفتمان عدالت بر هفت عنصر گفتمانی زیر استوار است: عدالت خواهی، استقلال طلبی، صلح طلبی مثبت، حمایت از مسلمانان و مستضعفان، ظلم ستیزی، استکبارزدایی، سلطه ستیزی و تجدیدنظرطلبی. الگوی سیاست خارجی ایران در چارچوب گفتمان عدالت، عبارت اند از: صدور انقلاب، مقابله و مبارزه با امریکا و صهیونیزم، حمایت از مردم و آرمان فلسطین، مخالفت و مقابله با نظام تکقطبی و هژمونی و تلاش برای اصلاح و تغییر سازمان ها و نهادهای بین المللی.

این مقاله به بررسی چگونگی تحول معنایی مفهوم «ملت» در آغاز آشنایی ایرانیان با منظومۀ فکری تجدد می‌‌پردازد. «ملت» در متون و ادبیات سنتی به‌‌معنای «دین» و مذهب است، اما در آغاز آشنایی ایرانیان با تجدد، جایگزین مفهوم «nation» به معنای اصالت ارادۀ افراد خودآگاه دارای حقّ شد که اساساً مفهومی غیردینی و حتّی ضدّدینی است. مقاله نشان می‌دهد که سه عامل اصلی زمینه‌‌ساز این جایگزینی بوده‌اند: نخست رخدادهای سیاسی و اجتماعی شتابان میانۀ دورۀ قاجار که سبب شد «ملت» افزون بر دین، بر علمای دینی و پیروان دین نیز اطلاق شود و در نتیجۀ پیوند خوردن با دینداران به‌جای دین، یک گام به مفهوم تجددی فردمحور nation نزدیک شود؛ دوم، نظر گروهی از روشنفکران نخستین مبنی بر این که اگر اندیشه‌‌های جدید در قالب مفاهیم دینی و سنتیِ مورد پذیرش جامعۀ مذهبی ایران مطرح شود با مقاومت کمتری روبه‌رو شده و راه گسترش تجدد هموارتر خواهد شد. ‌از این‌رو، آگاهانه بر مفهوم «ملت» تأکید شد؛ زیرا برای ذهن ایرانیان آشنا و مأنوس بود؛ و سوم حضور فراگیر گروه‌‌های مختلف نخبگان ایرانی در امپراتوری عثمانی که در کشمکش با اندیشۀ جدید nationalism قرار داشت و ‌به‌ویژه «نظام ملت» آن در حال تحول به «ملت عثمانی» و «ملت اسلام» و «ملت توران» و «ملت ترک» بود. ادبیات مفهومی و شیوه‌های بیانی نخبگان عثمانی در عصر تنظیمات به فضای عمومی ایران وارد شد. برای انجام این تحقیق از اسناد و متون تاریخی، اشعار و فتاوا و رساله‌‌های دورۀ میانی قاجاریه استفاده شده است.

لویی آراگون، در این مجال به عنوان یک شاعر و نویسنده معاصر مطرح می شود؛ شاعری که در طول جنگ جهانی دوم ،زن ورانگی و تعهدمندی به میهن را نه تنها هم رسته می داند، که چه بسا از دید او می توان از عشق به زن، به عشق جاودانه به میهن رسید. در اثر او، زن پاس داشته می شود، برغم آنانی که زن را گرانباری بر گرده مرد جنگاور می شمرند، او خود آشکارا در اشعارش بر آن است که تنها و تنها محبوبه اش بوده که به او امید ماندن و زیستن می داده است. مضامین، اسلوب و اشارات او و در واقع بخش بیشین آثارش در هیمنه پیشگاه زنانه السا است؛ تا به دانجا که تعهدمندی و میهن پرستی او در ظاهر اثر، به چالش کشیده می شود. این چشم انداز اما، نمی تواند خواننده آشنا با بافت تاریخی و اجتماعی اشعار را گمراه کند؛ با ره گیری تصاویر زنان در اشعار آراگون، چه در سطح و چه در عمق مضامین، نرم نرمک تصاویر دیگری رخ می نمایند:از السا تا فرانسه، خطی ممتد کشیده شده است. فرانسه در پی آیند نگاره عاشقانه السا و تصاویر زنان پرآوازه اساطیری و حقیقی ظاهر می شود. فرانسه و السا دو واژه با صفاتی یکسان که به هر دوان داده شده: نیاز، دوگانگی، زنانگی، شاعرانگی. ارزشهایی که ایدئولوژی مردانه نازی را می لهند. فرانسه در اینجا در کالبد زنی پرستیدنی و حقیقی جلوه می کند؛ تصویری که فراخناک در «زیباتر از اشک» انگاشته می شود، جایی که فرهنگ و خاک فرانسه با ستایش پیکره زن سروده و ستوده می شوند؛ زن و فرانسه: هر دو در آوردگاه، زیر تهدید در زندگی و عشق، هر دو پرستیدنی.پس عشق نیز در این جا طرحی دوگانه به خود می گیرد، عشقی انسانی و در عین حال عشقی والا، عشق به میهن؛ میهنی که پرچمش حتی، در میان تصاویر زنانه در کند و کاو هویت خویش است.این است منش شعرگوی متعهدی که با آفرینش لفافه گویی ها در اوان جنگ، نقشی ارزنده در زایش شعر مقاومت داشت. او فرانسه را نهانی می پرستد، فرانسه ای که در درازنای جنگ و به دلیل حضور غیر فرانسویان اندوهناک است. پس با نشان دادن تصویری از نیاز زنانه، نیاز فرانسه را به گوش هم وطنانش بانگ می زند تا به یاری میهن بشتابند، عشق مشترکی که در بند است.