جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

عشق در علم روان شناسی دارای مکاتب و نظریه های گوناگونی است. در این مقاله به توضیح یکی از این تئوری ها که توسط رابرت اشتنبرگ روانشناس معروف آمریکایی در سال 1987 ارایه شده است می پردازیم و سپس سعی می کنیم آن ها را با عقاید سعدی در خصوص روابط عاشقانه تطبیق دهیم و شباهت ها و تفاوت های احتمالی آن ها را بسنجیم. این بررسی نشان می دهد که سعدی در زمینه روان شناسی روابط عاشقانه، فردی آگاه بوده است.

مقاله حاضر پیرامون اوصاف کارگزاران نظام اسلامی از نگاه قرآن و عترت تدوینیافته و ده ویژگی آن ها را مورد بررسی قرار داده است. در بین این ده ویژگی، به دووصف اساسی صاحبان مناصب در نظام مدیریتی اسلام، یعنی تعهّد و تخصّص تأکیدبیشتری شده است. این دو، جامع اوصاف دیگر بوده و هرگاه صاحب منصبان نظام اسلامی از این دو ویژگی به مفهوم حقیقیاش برخوردار باشند، زمینه رشد همه جانبه خود و جامعه را فراهم خواهند ساخت. دیگر اوصافی که در این مقاله بدان پرداخته شده است عبارتند از: قوّام به قسط بودن، اصلح بودن از دیگران، مراقبت از خود در برابررانت خواری دیگران، دلسوزی به مردم، روحیّه انتقادپذیری، نظم کاری و پرهیز از مال حرام.

نگارنده ابتدا عقود معین و نامعین را تعریف کرده و به ماده 10 قانون مدنی که معرف این قسم از عقود می‏باشد، استناد نموده است. سپس در این باره که آیا اقاله فسخ است یا یک معامله جدید و یا اینکه ماهیت حقوقی اقاله عقد محسوب می‏شود و یا ایقاع بحث و بررسی کرده است. دراین باره به موجب ماده 283 قانون مدنی، اقاله را عقد شمرده‏ و آن را معامله ندانسته است. برخلاف فقه اسلامی، اقاله را وسیله انحلال عقد شناخته، در حالی‏که قانون مدنی آن را وسیله سقوط تعهد معرفی کرده است. همچنین شرایط صحت اقاله بین فقهای عظام و حقوقدانان در مورد دو شرط قصد و رضا و اهلیت طرفین که مورد اتفاق همگان است، بحث شده و مشروعیت جهت را، در اقاله، همانند معاملات دیگر لازم دانسته است و دراین باره به آیه شریفه «و لاتعاونوا علی الاثم و العدوان» که عام و شمول می‏باشد، یعنی اعم از معامله و غیر آن، استناد نموده و مقتضیات اقاله را بررسی کرده‏ است.1. استاد دانشگاه تربیت معلم و مدیر گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی.در پایان نگارنده، نظریه قیمت زمان اقاله را صائب دانسته چون با منطق حقوقی انطباق بیشتری دارد. بدین معنا که چنانچه یکی از متعاملین در عوض مربوط به خود تصرفی کرده که سبب کاهش قیمت آن باشد، در زمان اقاله وی موظف است عین مال را به مالک پیش از عقد، مسترد و تفاوت قیمت آن را که در زمان اقاله، از تفاضل قیمت مورد معامله در دو حالت قبل از تصرف و بعد از آن حاصل می‏شود به عنوان مابه‏التفاوت به او پرداخت کند.

ذمّه که از نظر ما همان عهده است، لازمة وجود اعتباراتی همچون ضمان، دین، عهد، تعهد، التزام و اهلیت است. به عبارتی، فرض این اعتبارات در انسان مترتب بر وجود ذمّه است. ذمّه با تولد انسان ایجاد می شود، ولی با فوت او پایان نمی پذیرد و از آنجا که ماهیتی است اعتباری، قابلیت بقا حتی پس از فوت صاحبش را دارد و هرگاه میت دارای دیونی باشد، ذمّه همچنان باقی می ماند تا دیونی که پس از فوت به ترکة او تعلق گرفته است از ترکه ادا گردد، یا کسی ضمانت دین او را برعهده گیرد و دین را از جانب او ــ حتی به صورت تبرّعی ــ ادا نماید،. در این حالت ذمّة میّت افراغ می گردد و این پایان ذمّه است. همچنین ذمّه دارای ویژگی هایی است که در پایان به آن اشاره خواهد شد.

در دو نظام حقوقی کامن لا و رومی ژرمنی obligation که در حقوق ما به تعهد ترجمه شده است عمدتاً به معنای یک رابطه حقوقی شخصی است که بر مبنای آن متعهدله می تواند از متعهد انجام یا ترک کاری را بخواهد. جنبه منفی این رابطه حقوقیdebtمی باشد که در حقوق ما به دین ترجمه شده و جنبه مثبت آن personal right نامیده می شود که در ادبیات حقوقی ایران به حق دینی ترجمه شده و معادل مفهوم «طلب» پنداشته شده است. سابقاً این حق ، جنبه‌ی کاملاً شخصی داشت و قابل انتقال به غیر نبود، لیکن پس از تحول و تکامل تاسیس تعهد که با تلاش مکتب مادی تعهد در نظام حقوقی رومی ژرمنی و پیشرفتهای انصاف در نظام کامن لا صورت گرفت، از جنبه‌ی شخصی آن کاسته شد و قابلیت نقل و انتقال پیدا کرد. بنابراین در این دو نظام «دین ، تعهد و حق شخصی» سه تاسیس کاملاً وابسته به هم هستند. لیکن در نظام حقوقی پیشرفته اسلام ، تاسیس پر کاربرد« دین» ، تاسیس مستقلی محسوب می شود و هیچ ارتباط ماهوی با تاسیس «تعهد یا التزام» ندارد و می توان به لحاظ مفهومی ، رابطه بین این دو را تباین دانست. «دین» مال کلی بر ذمه و یک مال اعتباری محسوب می‌شود کهرابطه دائن با آن ، از نوع مالکیت می باشد و نه یک رابطه صرفاً شخصی با مدیون . از این رو دائن به راحتی بدون اینکه نیازمند رضایت مدیون باشد، حق هر گونه دخل و تصرفی را در این مال اعتباری دارد. در مقابل، تاسیس التزام یا تعهد، ماهیتاً حکم تکلیفی است و اثر برخی از التزامات همچون التزامات شرطی و عقدی، حق مالی است و برخی از التزامات قانونی، هیچ اثر وضعی ندارند. در عین حال در حقوق ایران، به دلیل عدمشناخت دقیق ماهیت دین و تعهد در حقوق اسلامی ، عمدتاً این دو تاسیس با تاسیس های مشابه خارجی ، یکسان پنداشته شده و بسیاری از دیگر تاسیس ها و قواعد حقوقی از جمله ماهیت بیع کلی را نیز به انحراف کشانده است . تمایزات این دو تاسیس در نظام های حقوقی، صرفاً تمایز تئوریک و ماهوی نیست ، بلکه کارکردها و نقش این دو تاسیس نیز متفاوت می باشد. از جمله کارکردهای تاسیس تعهد در حقوق نوشته ، نقش بی بدیل آن در حقوق قراردادها و مسئولیت مدنی و همچنین نقش ساختاری آن در تقسیم بندی حقوق اموال و تقسیم ثنایی حقوق عینی و دینی است . در مقابل، نقش دین و نظریه مال کلی در حقوق اسلامی، مانع پذیرش این تقسیم بندی است و از این رو بازگشت به تقسیم سنتی حق و ملک مورد پیشنهاد نگارنده می‌باشد.

تحقیق حاضر با هدف بررسی رابطه بین دین‌داری با معناداری زندگی و پایبندی اخلاقی انجام شده است. در این مطالعه برای تبیین رابطه بین دین‌داری و معناداری زندگی از نظریه‌های جامعه‌شناسانی مانند وبر، برگر، یینگر و گیرتس استفاده شده است، این جامعه‌شناسان بیشتر بر کارکردهای معنا‌بخشی دین تأکید دارند و جهت تبیین رابطه بین دین‌داری و پایبندی اخلاقی به نظریه‌های دورکیم و وبر در حوزه اخلاق و نیز به ترجمه فصلی از کتاب کولین کمپبل استناد شده است.در این تحقیق، دین‌داری به عنوان متغیر مستقل تحقیق در چهار بعد، اعتقادی، تجربی، پیامدی و مناسکی با استفاده از سنجه دین‌داری گلاک و استارک مورد بررسی قرار گرفت. متغیر پایبندی اخلاقی نیز در دو بعد پایبندی عملی و پایبندی احساسی سنجیده شد؛ بعد پایبندی عملی با 20 گویه و در قالب 9 ارزش که سعی شده است در آن تفاوت اخلاق فردی و اجتماعی لحاظ شود مورد بررسی قرار گرفت و بعد احساسی نیز با 8 گویه سنجیده شده است. معناداری زندگی نیز با سنجه‌ای در 15 گویه و در سه بعد ارزشمندی، امیدواری و هدفمندی بررسی شد.روش اجرای این تحقیق پیمایش است و اطلاعات توسط پرسشنامه جمع آوری شده است. جمعیت این پژوهش دانشجویان دانشگاه خوارزمی تهران واحد کرج است که تعداد 372 نفر از آنان با استفاده از فرمول نمونه‌گیری کوکران به عنوان نمونه انتخاب شدند. توصیف هر یک از متغیرها بر اساس میانگین ارائه شده است. بر طبق یافته‌های توصیفی تحقیق میانگین شاخص کل برای متغیر دین‌داری 69 درصد است. از میان ابعاد متغیر دین‌داری، بعد اعتقادی با میانگین 77 درصد دارای بالاترین میانگین و بعد مناسکی با میانگین 41 درصد دارای کم‌ترین میانگین است. میانگین معناداری زندگی 71 درصد است. میانگین بعد ارزشمندی 69/8 درصد، امیدواری 70/9 درصد و هدفمندی71/6 درصد است. میانگین پایبندی اخلاقی پاسخگویان نیز 70 درصد است. میانگین بعد پایبندی عملی به اخلاق 64 درصد و میانگین پایبندی احساسی نیز 63/7 درصد می‌باشد. جهت بررسی آزمون متغیرهای تحقیق از آزمون ضریب همبستگی، ارائه‌ی جداول متقاطع، رگرسیون تک متغیره و چند متغیره استفاده شده است. نتایج آزمون همبستگی پیرسون نشان می‌دهد که به صورت کلی بین دین‌داری و معناداری زندگی و همچنین پایبندی اخلاقی رابطه معنی داری وجود دارد. البته باید یادآور شد که دین‌داری با بعضی از ارزش‌های اخلاقی از جمله، مسئولیت‌پذیری، تواضع و نوع دوستی در بعد پایبندی عملی رابطه معنی داری نداشت.نتایج آزمون‌های همبستگی وی کرامر و تاو کندال بیانگر این بود که متغیر دین‌داری با متغیرهای سن، جنس، مذهب و سطح تحصیلات پاسخگویان در ارتباط است، از میان کلیه متغیرهای زمینه‌ای فقط سن، با پایبندی اخلاقی رابطه معنی‌داری داشت و رابطه معنی‌داری میان متغیرهای زمینه‌ای با معناداری زندگی مشاهده نشد.نتایج تحلیل رگرسیون بیانگر این است که متغیر دین‌داری و سن با هم 0/06 درصد تغیرات متغیر پایبندی اخلاقی را پیش بینی می‌کنند؛ و در رابطه با معناداری زندگی نتیجه تحلیل رگرسیون تک متغیره نشان می‌دهد که دین‌داری به تنهایی 11 /0 درصد تغییرات این متغیر را پیش بینی می‌کند. یافته‌های تحقیق به صورت کلی فرضیه‌های این تحقیق، مبنی بر ارتباط دین‌داری با اخلاق و معناداری زندگی را تأیید می‌کند.

مساله ای که این نوشتار می خواهد به آن پاسخ دهد این است که معیار تعهد در ادبیات متعهد چیست و با چه معیار و مبنایی می توان ادب متعهد را تعریف کرد؟ اصطلاح ادب متعهد یا «الادب الملتزم» در قرن نوزدهم میلادی در اروپا پدید آمد و در حقیقت از شاخه های مکتب واقع گرایی در اروپاست. تعهد در ادبیات عربی و فارسی به صورت امروزی آن در یک قرن گذشته تحت تاثیر مکاتب ادبی اروپایی پدید آمده است. ناقدان و صاحبنظران معیارهای متفاوتی را در تعریف ادب متعهد مدنظر قرار داده اند؛‌ معیارهای مانند: اخلاق و تربیت؛ دین، ملیت، مسایل اجتماعی و مسایل انسانی. هر یک از این مبانی می تواند ملاک تعریف ادبیات خاصی به عنوان ادبیات متعهد گردد؛ اما این که کدام معیار به صحت و درستی نزدیک تر است،‌ با تامل نیاز دارد. به علاوه گاهی تناقضاتی در بیان معیارها پدید می آید که باید تکلیف آن روشن گردد. به هر حال تعریف ادبیات متعهد طی زمان شاهده تحول و دگرگونی نیز بوده است و تحت تاثیر تحولات اجتماعی، به سمت قبول معیارهای فراگیرتر و جهان تر پیش رفته است.

مطالعات تطبیقی در حوزه ادیان، افزون بر ارتقای سطح معرفت پیروان ادیان نسبت به یکدیگر، بسیاری از ادراکات ناصحیح را مرتفع می سازد. از دیگر سو، برای اثبات بهره مندی اسلام از حقیقت تام و کامل نیز روشی عالمانه و به دور از تعصب ورزی است. در این میان، خانواده به عنوان اصلی ترین نهاد اجتماعی در ارتقا و تعالی جامعه، همواره مورد توجه ادیان، پیامبران الاهی و کتب مقدس بوده است؛ چرا که ایجاد هر نوع تغییر اجتماعی در جامعه، مستلزم نظرداشت این نهاد به ظاهر کوچک ولی به جهت کارکرد عظیم و اثربخش است. پژوهش پیش رو با عنایت به اهمیت این مساله با روشی علمی تطبیقی درصدد است با تکیه بر قرآن مجید و کتاب مقدس (عهد عتیق و عهد جدید)، تکالیف و مسوولیت های اخلاقی فرزندان در مقابل والدین را بررسی و واکاوی کند. مسوولیت های اخلاقی فرزندان در برابر والدین در عهدین در شش مقوله احترام، اطاعت، مراقبت، تکریم، پشتیبانی و احترام در پیری و در قرآن در هفت مقوله احترام، احسان، اطاعت، ادب ورزی، مراقبت در کهنسالی، پشتیبانی و دعا برای آنان طبقه بندی و بررسی شده است. روش پژوهش کتابخانه ای و مبتنی بر کتب مقدس است، ولی برای تبیین موضوع از برخی از شروح و تفاسیر آنها نیز بهره گرفته شده است. یافته های پژوهش نشان می دهد تشابهات بسیاری میان قرآن و عهدین در این باره وجود دارد که می توان به مکلف بودن فرزند در برابر والدین، اطاعت از آنها در همه حال غیر از معصیت خدا، توجه به حقوق آنها حتی پس از مرگ و... اشاره کرد؛ ولی در عین حال، تفاوت هایی هم وجود دارد که از آن جمله می توان به محوریت جامع و تام خداوند در تمام آیات قرآن، توجه ویژه به مادر در قرآن و توجه بیشتر به پدر در عهدین و بیان مجازات های سخت برای فرزندان در عهدین برای مخالفت با فرمان والدین به خلاف قرآن و ... اشاره کرد.

برخلاف نظریاتی که در آنها تغییر دین آگوستین به مسیحیت دفعی و اتفاقی تلقی شده است، این تغییر، چهارچوب یک فرایند را دارد. عوامل زمینه ای، مانند سیاست دینی وقت، خانواده، اقتصاد و نیز تجربیات شخصی خود آگوستین باعث می شد که قوی ترین مقصد برای تغییر دین او مسیحیت باشد؛ زیرا در اکثر آنها مسیحیت کانون توجه و عنایت بود. عواملی هم چون بحران، جستجو و فعالیت، برخورد با مبلغ، و تعامل با کسانی که یا تجربه مسیحی شدن داشتند و یا سرنوشت کسانی را با چنین تجربه ای برای او بازگو می کردند، گرایش وی را به مسیحیت بیشتر کرد و از نظر عقلانی او را در این باره مجاب ساخت. در نهایت، تجربه شنیدن صدای کودک منجر به تصمیم او به پذیرش نهایی مسیحیت شد. ادامه روند تغییر دین وی را می توان در آثار آن، یعنی آرامش باطنی پیدا شده برای آگوستین، و تاثیر خود او بر مسیحیت دنبال کرد.

تحولات ساختاری و فرهنگی در جوامع جدید، آستانه رضایت مندی جنسی افراد را افزایش داده و کارکرد خانواده در تنظیم رفتار جنسی را با مشکل مواجه نموده است. پرسش اساسی این است که در چنین شرایطی، زنان و مردان چگونه میتوانند نیاز جنسی خویش را در قالب خانواده مدیریت نمایند؟ شاخص های کارکرد تنظیم رفتار جنسی در خانواده مطلوب اسلامی کدامند؟ این نوشتار با روش تفسیر تحلیلی، معیارهای چگونگی تنظیم و تأمین نیاز جنسی زن و شوهر صرفا براساس مستندات دینی تعیین و تعریف گردیده است.تنظیم رفتار جنسی در فرایند پیچیده روانی و عاطفی اشباع شدنی است. از نظر اسلام، فرایند ارتباط جنسی زن و شوهر، شامل ابعاد سه گانه مراقبتی، انگیزشی و آمیزشی است. شاخص های تنظیم رفتار جنسی در همین ابعاد قابل تعریف است. طهارت عاطفی، تعهد جنسی، کنترل نگاه، حفظ وقار، حفظ حجاب، آراستگی، تفاوت جنسی، مثبت نگری، محبت، ملاعبه و... از جمله مؤلفه های است که از منابع دینی استخراج گردیده و برای تعیین میزان رضایت مندی جنسی افراد در قالب خانواده، شاخص سازی شده است.