جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

لوط بن يحيي بن سعيد بن مخنف بن مسلم ازدي عامري (م 157 ه‍.ق)، معروف به ابومخنف از نخستين و بزرگ ترين مورخان شيعه و نویسنده مقتل ابومخنف است. کتاب حاضر یعنی اخبار الجمل درباره جنگ جمل و روایت آن می باشد.

وقعة الجمل، نوشته السيد ضامن بن شدقم المدنى، دربردارنده گزارش‌هاى جنگ جمل است كه در منطقه بصره اتفاق افتاد. اين كتاب، در عين اختصار، حاوى مستندات مهم تاريخى در اين رابطه است كه آن را جزو منابع اوليه تحقيق و پژوهش در سيره حضرت امير المؤمنين (علیه السلام) قرار داده است. اين كتاب، به زبان عربى بوده و تحقيق و ديباچه آن، توسط جناب آقاى سيد تحسين آل شبيب الموسوى صورت گرفته است. كتاب، مشتمل است بر يك مقدمه از محقق و چهار عنوان كلى با نام‌هاى«ابتداء الفتنة»، «الخروج الى البصرة»، «الوقائع حين الحرب» و«الوقائع بعد الحرب». فهرست مطالب نيز زير عنوان«المحتويات» ذكر شده است.

الجمل او النصرة في حرب البصرة یکی از کتاب‌های تاریخی-کلامی شیخ مفید است که دربارهٔ نبرد جمل و آرای گوناگون کلامی و حوادث این جنگ نگاشته شده است. گفته می‌شود که شیخ این کتاب را به درخواست فردی نگاشته است. شیخ مفید اعتقاد داشت کتاب‌هایی که پیش تر دربارهٔ جنگ جمل نوشته شده بودند آشفته و پر از اشتباهات فراوان اند و حقیقت در آن‌ها گم شده است. او این کتاب را در دو بخش تنظیم کرده است. در بخش اول، این واقعه از جنبه کلامی بررسی شده است و در بخش دوم، به تاریخ آن و گزارش این واقعه پرداخته است. این کتاب تنها کتابی محسوب می‌شود که فاصله زمانی کمی با جنگ جمل دارد. در عین حال یکی از کتبی است که این جنگ را به صورت کامل روایت کرده است. شیخ مفید در این کتاب به بیعت فردی به نام کلیب نیز اشاره کرده است که به سبب رفتار آزادمنشانه علی بن ابی‌طالب بوده است. همچنین شیخ مفید در این کتاب به شیوه نظارتی علی بن ابی‌طالب در حکومت نیز اشاره کرده است. همچنین این کتاب سرشار از استدلال‌های منطقی است و نکات تاریخی در آن به وفور دیده می‌شود. از دیگر ویژگیهای کتاب می‌توان به موارد زیر اشاره نمود: - نویسنده کتاب، شیخ مفید، از بزرگ‌ترین و برجسته‌ترین اندیشمندان جهان اسلام و از راویان بزرگ حدیث به شمار می‌آید؛ مخصوصا با توجه به این نکته که وی این کتاب را در اواخر عمر (اوج شهرت علمی وی) نگاشته است. - این کتاب، حلقه‌ای ارزشمند میان پژوهشگران معاصر و بسیاری از منابع مهم تاریخی است که به دست پژوهشگران معاصر نرسیده و در اختیار نویسنده کتاب بوده است، مانند کتاب جمل، نوشته ابومخنف، کتاب جمل واقدی، کتاب جمل مداینی، کتاب جمل ثقفی و بسیاری از کتابهای ارزشمند تاریخی که از طریق این کتاب می‌توان از محتوای آنها مطلع شد. - این کتاب، در نوع و سبک خود نمونه و بی‌نظیر است و بسیار کامل به جزییات حوادث پرداخته و تمام زوایای جریان را مورد بررسی قرار داده است. - شیخ مفید، بدون هیچ‌گونه تعصب، تمام نظریات و سخنان را با امانت کامل آورده، حتی سخنان مخالفین علی بن ابی‌طالب را نیز آورده و این خود بر ارزش و اعتبار کتاب می‌افزاید. نویسنده در این کتاب، به بسیاری از منابع مهم اهل سنت نیز اشاره دارد. - نگارنده در این کتاب به روایات و سخنانی از علی بن ابی‌طالب اشاره دارد که در دیگر کتابهای روایی پژوهشگران اخیر موجود نمی‌باشد و این دلیل بر آن است که نگارنده به منابعی که به دست ایشان نرسیده، دسترسی داشته است.

سلسلة الغدير الموضوعية؛ بحث مستل من موسوعة الغدير للعلامة الأميني رحمة‌الله‌عليه تحقيق، تلخيص و طبقه‌بندى موضوعى مجموعه يازده جلدى كتاب «الغدير» علامه عبدالحسين امينى مى‌باشد كه توسط محمدحسن شفيعى شاهرودى، تأليف و گردآورى شده است. كتاب به زبان عربى و مقدمه آن، در سال 1385ش، نوشته شده است. كتاب به انگيزه معرفى «الغدير» بين مردم و به‌ويژه جوانان نوشته شده است. آنچه باعث اهميت اين كتاب مى‌شود، آن است كه تا پيش از اين، محققان و پژوهشگران براى تحقيق در يك موضوع، بايد يازده جلد كتاب «الغدير» را ورق مى‌زدند، اما اثر حاضر، فرصت مطالعه سريع و دريافت مطالب در يك موضوع را براى مخاطبانش فراهم كرده است. مطالب این جلد از کتاب: اين اثر خوانندگان را با شخصيت اصحاب جمل و آرا و افكارشان آشنا مى‌سازد. نگارنده نخست درباره عايشه و خصايص اخلاقى و رفتارى وى و حضورش در جنگ جمل و ملاقات و گفتگوهايى كه ديگر اصحاب جمل با وى داشته‌اند سخن گفته است. منابع تاريخى و رجالى فراوان از عايشه در موضوعات مختلف، مطالبى را نقل كرده‌اند و براى وى، فضايل و مناقبى را برشمرده‌اند. نويسنده برخى از سخنان عايشه را در خصوص خلفا بيان نموده و به مخاطبان نشان داده است كه آرا و نظريات او در باب فضايل و مناقب ابوبكر، عمر و عثمان و نيز نقل قول‌هاى عايشه در خصوص مسائل اجتماعى و نيز برخى احكام فقهى با تعاليم پيامبر(ص) هم‌خوانى و هماهنگى ندارد. وى در ادامه، راجع به شخصيت طلحه و زبير و نقش و حضورشان در وقايع سياسى و نظامى دوره عثمان و جنگ جمل، با ذكر جزئيات بحث كرده است. مؤلف اين نكته را متذكر مى‌گردد كه طلحه و زبير، دريافت‌ها و برداشت‌هاى خاصى از اصول و فروع دين داشتند و همين امر آنان را به رويارويى با حضرت على(ع) و نقض عهد و پيمان‌هاى خود با اميرالمؤمنين(ع) وادار ساخت.

مصنفات الشيخ المفيد مجموعه‌ای از آثار شیخ مفید می‌باشد. محمد بن محمد بن نعمان بغدادی (336–413ق) معروف به شیخ مفید، از علمایی است که دارای تألیفات بسیار در موضوعات متنوع است. از آن تألیفات بسیار می‌توان به سه کتاب در حدیث، چهار کتاب در تاریخ، پنج کتاب در اصول فقه، دوازده کتاب در علوم قرآن، 41 کتاب در فقه و بیش از هفتاد کتاب در علم کلام اشاره کرد. حدود نصف آثار شیخ مفید در موضوع کلام و از این تعداد کتاب، نصف آن در مبحث امامت می‌باشد. برخی از آثار ایشان از قبیل «التمهيد»، «الانتصار»، «الافتخار»، «الرسالة العلوية» و... که قریب به چهل اثر می‌باشد متأسفانه مفقود شده و موضوع آن مشخص نمی‌باشد. این کتاب در 14 مجلد تهیه شده است که مجلد اول آن (که شماره این جلد از کتاب صفر می‌باشد) با عنوان حياة الشيخ المفيد منتشر شده است و محتویات آن شامل زندگی‌نامه شیخ مفید، شمردن آثار او از قبیل آثار موجود، مفقود و منسوب و توضیحاتی کامل درباره هرکدام از آن آثار است. برای هر عنوان از کتب شیخ مفید، مقاله‌ای درخور تولید شده است. محتویات جلد یکم: الجمل و النصرة لسید العترة فی حرب البصرة؛

کتاب «دانش نامه امیرالمومنین (ع) بر پایه قرآن، حدیث و تاریخ» نوشته محمد محمدی ری شهری، مروری بر زندگانی و ابعاد مختلف شخصیت «امام علی (ع)» است. جلد پنجم این مجموعه به موضوعات آمادگی امام برای رویارویی با ناکثین، یاری خواستن امام از کوفیان، اشغال بصره، تلاشهای امام برای جلوگیری از جنگ و نیز جنگ صفین و غیره می پردازد.

کتاب «السيرة النبوية» نوشته نجاح طائی، که به زبان عربی نوشته شده شرح زندگانی پیامبر (ص) از آغاز تا وفات و شرح وقایع صدر اسلام و صحابه‌ آن حضرت، و ذکر دشمنان و مخالفان صدر اسلام و پس از آن است. جلد چهارم این کتاب شامل موضوعات زیر می باشد: عایشه در عصر خلافت، عایشه در عصر عمر، عایشه در عصر عثمان، عایشه در زمان خلافت امام علی (ع)، جنگ جمل، عایشه در زمان حکومت معاویه، هند و عایشه، علاقه معاویه به عایشه، عایشه و امام حسن (ع) و امام حسین (ع).

«اَلدَّمْعَةُ السّاکِبَة فی أحْوالِ النَّبیّ و العِتْرَة الطّاهِرَة» (اشکِ ریزان در احوال پیامبر و آل پاکش) کتابی به زبان عربی در زندگانی (مناقب و مصائب) چهارده معصوم نوشته محمد باقر دهدشتی بهبهانی است. مطالب چشمگیری از این کتاب درباره امام حسین (ع) و واقعه عاشورا است. دهدشتی بهبهانی در این کتاب، زندگانی ائمه را در چند جلد نگاشته است که مجلدات چهارم و پنجم در ۱۴ فصل اختصاص به امام حسین و عاشورا دارد. در این کتاب مؤلف پاره‌ ای روایات غیر مستند و داستان های مجعول را نیز آورده است. وجود این قبیل مطالب، از اعتبار کتاب نزد محققان کاسته است. دهدشتی انگیزه خود از نوشتن این کتاب را اختصار کتاب‌ های فضایل و مقاتل و نادرستی کتاب‌ های طولانی در این زمینه یاد کرده است. جلد سوم این کتاب به بررسی جنگهای حضرت علی (ع) و زندگی حضرت امام حسن (ع)، امام دوم شیعیان می پردازد.

کتاب «حیاة أمیر المؤمنین (ع) عن لسانه» نوشته محمد محمدیان شامل هفت جلد در مورد حضرت علی (ع) امام اول شیعیان است. جلد پنجم این کتاب به موضوع جنگ جمل می پردازد.