جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از نوآوریهای مهم علامه طباطبایی در فلسفه، نظریه ادراکات اعتباری است. او ادراکات اعتباری را در سه بخش: کیفیت پیدایش علوم اعتبارى از انسان، کیفیت پیدایش کثرت در علوم اعتبارى و کیفیت ارتباط علوم اعتبارى با آثار واقعى و حقیقى مورد بررسی دقیق قرار داده است. این نظریه در بُعد معرفت‌شناسی، می‌تواند بر بسیاری از مسائل در علوم مختلف تأثیری عمیق بگذارد یا دست‌کم گمان شده که چنین است. این تأثیر به‌حدی است که میتوان این نظریه را از حیث تأثیرگذاری بر مسائل مختلف با نظریه حرکت جوهری ملاصدرا مقایسه کرد. نوشتار حاضر تلاشی است در راستای تبیین تأثیرات این نظریه در علوم مختلف و در صدد است، ضمن تبیین اجمالی آن، به بررسی برخی از این تأثیرات در دو حوزه فلسفه و اخلاق و نقد بعضی دیدگاه‌ها در این‌باره بپردازد.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 49 تا 66

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

ثبات الأخلاق و نظرية الإدراكات الإعتبارية عند العلامة الطباطبائي

نویسنده:

مرتضی مطهري

نوع منبع :

کتاب , سخنرانی

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

زبان :

عربی

کلیدواژه‌های اصلی :

فلسفه اسلامی

کلیدواژه‌های فرعی :

ادراکات اعتباری , رابطه ادراکات اعتباری و حقیقی , چگونگی پیدایش ادراکات اعتباری , کثرت در ادراکات اعتباری , اصول اخلاقی , مکتب اخلاقی اسلام , حسن و قبح اخلاقی , حسن و قبح ذاتی , حسن و قبح عقلی , امور اعتباریه صرف , علم اخلاق , ثبات اخلاق , معلوم بالعرض((اصطلاح وابسته)، مقابل معلوم بالذات) ,

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

علامه طباطبایی: سید محمدحسین طباطبایی , مرتضی مطهری

انتخاب :

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

تجلی عقل عملی اخلاقی در عمل اخلاقی

نویسنده:

محمد علی اردستانی

نوع منبع :

مقاله , کتابخانه عمومی

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

قم: پژوهشگاه فرهنگ و انديشه اسلامی ,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

عمل اخلاقی , اعتبار وجوب , حسن و قبح عقلی , عقل عملی((مدرک کلیات مربوط به عمل)، مقابل عقل نظری)Alʿaql al-ʿamalī(practical intellect) , عقل عملی اخلاقی , اعتبار حسن

کلیدواژه‌های فرعی :

فعل اختیاری , ادراکات اعتباری , اعتبار وجوب , امور اعتباریه صرف , اعتبار حسن , فعل تشریعی خدا , قوه فعاله ,

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

علامه طباطبایی: سید محمدحسین طباطبایی , مرتضی مطهری

چکیده :

عقل عملی را با توجه به ادراك گزاره های عملی اخلاقی، مـی تـوان عقـل عملـی اخلاقـی ناميـد . عقل در درك حسن وقبح برخی از افعال و شكل گيری گزاره های علمی اخلاقی مبتنـی بـرآنهـا مستقل است؛ مانند: «عدل حسن است» و«ظلم قبيح است» كه گزاره هـای عقـل علمـی اخلاقـی و قانونهای بنيادين اخلاق می باشند. راه ديگر شناخت حسن و قـبح، يـاری دادن شـرع اسـت. البتـه كمك شرع، منافاتی با عقلی بودن حسن و قبح ندارد. به نظر علامه طباطبايی، برای تحقق هر فعـل اختياری، ميان طبيعت انسانى از يك طرف و خواص و آثار طبيعى وتكوينى وى از طرف ديگر ، يك سلسله ادراكات و افكار ميانجى وجود دارد كه طبيعت، نخست آنها را ساخته و به دسـتيارى آنها خواص و آثار خود را در خارج بروز و ظهور مى دهد. اين نوشتار بـا الهـام از نظريـه علامـه، صرفاً در صدد تبيين سازوكاری است كه به واسطه آن، از گزاره های عقل عملی اخلاقی، به عمـل اخلاقی انتقال حاصل می گردد.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 67 تا 88

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

تحلیل انتقادی گزاره های اخلاقی در پرتو تبیین افعال انسان

نویسنده:

رضا کایدخورده، قاسمعلی کوچنانی

نوع منبع :

مقاله , کتابخانه عمومی

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

تهران: دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

قضایای اخلاقی , اعتباریات , 03. انسان شناسی Human nature , فلسفه اخلاق (عام)

کلیدواژه‌های فرعی :

علامه طباطبایی , ادراکات اعتباری , اخلاق , اعتباری بودن اخلاق , اخلاق از دیدگاه علامه طباطبایی , فلسفه و گزاره های اخلاقی , اخلاق از نظر شهید مطهری , اندیشه علامه طباطبایی , نظریات علامه طباطبایی , اندیشه های مطهری ,

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

علامه طباطبایی: سید محمدحسین طباطبایی , مرتضی مطهری , جعفر سبحانی , محمدتقی مصباح یزدی

چکیده :

سرنوشت بسیاری از مباحث اختلافی فلسفه اخلاق به این مساله گره خورده است که حقیقت گزاره های اخلاقی چیست؟ در این باره دو نظریه عمده وجود دارد؛ عده ای اصول کلی اخلاق را حکایت گر از عالم خارج می دانند و گروهی منکر این حکایت گری اند. مناقشه این دو گروه امروزه نیز ادامه دارد. به نظر نگارندگان این مقاله، گره بحث در این مناقشه مبنایی با مباحث انسان شناسی باز می شود.معتقدان به حکایت گری گزاره های اخلاقی دو راه بیش ندارند: یا باید نشان دهند که بدون طرح عناصر غیر حکایت گر نیز می توان مسائل مرتبط با اخلاق را حل وفصل کرد یا دست کم نشان دهند که عناصر غیر حکایت گر در اصول کلی اخلاق جایگاهی ندارد. بنابراین، برای قضاوت درست میان این دو گروه، باید از دو امر بحث کرد: «ضرورت وجود ادراک اعتباری» و «ملاک اعتبار».گروه مقابل، در پرتو تبیین افعال اختیاری انسان اثبات می کنند که هر دو راه مسدود است؛ اولا، بدون اعتقاد به ادراکات اعتباری نمی توان افعال انسان را تبیین کرد، ثانیا، گزاره های اخلاقی ـ به ویژه اصول کلی اخلاق ـ از ملاک اعتبار برخوردارند و بنابراین، اعتباری و غیرحکایت گرند.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 83 تا 99

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

توجیه جاودانگی اصول اخلاقی بر مبنای نظریه اعتبارات از دیدگاه استاد مطهری

نویسنده:

محسن جوادی

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

متن

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

ادراکات اعتباری , مفاهیم اخلاقی , مسایل جدید معاد شناسی , من عِلْوی

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

مرتضی مطهری

چکیده :

این مقاله، ابتدا شرح و بیانی اجمالی از نظریة اعتباریات علّامه طباطبایی به‌ویژه دربارة مفاهیم اخلاقی می‌دهد؛ سپس می‌کوشد تا زوایای تاریک این موضوع را از رهگذر بررسی شرح و بیان‌هایی که شهید مطهری در توضیح نظریة مذکور دارد، روشن سازد. مهم‌ترین مسأله‌ای که مطهری می‌کوشد حلّ و فصل کند، جاودانگی اصول اخلاقی است. چنین می‌نماید که نظریة اعتباری بودن مفاهیم اخلاقی به نسبی‌گرایی می‌انجامد. مطهری تلاش می‌کند تا توجیهی برای جمع اعتباری بودن مفاهیم اخلاقی و جاودانگی اصول اخلاقی بیابد. این توجیه مبتنی بر مفهوم «من عِلْوی» است. این مقاله پس از شرح تلاش شهید مطهری در این خصوص، نشان می‌دهد که پذیرش «من علوی» و ارجاع مفاهیم اخلاقی به رابطة تلائم و سازگاری فعل با «من علوی»، در واقع فاصله گرفتن از نظریة اعتباریات است.

انتخاب :

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

اعتبارگرایی جان رالز و نظریه ادراکات اعتباری

نویسنده:

مهدی زمانی

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

علامه طباطبایی , عدالت , حسن و قبح , ادراکات اعتباری , رالز , اعتبارگرایی

چکیده :

جان رالز، فیلسوف معاصر آمریکایی، عنوان «اعتبارگرایی» را برای دیدگاه خود در فلسفه اخلاق و فلسفه سیاست برگزیده است. اساس دیدگاه او همان نظریه قرارداد اجتماعی است که پیش از وی توسط لاک و کانت مطرح شده است. او این دیدگاه را با شرط انصاف و بی طرفی تکمیل می کند که با جهل نسبت به موقعیت خود (پرده جهل) در وضعیت نخستین مشخص می گردد. دیدگاه رالز در این زمینه با توجه به مخالفت با شهودگرایی و سودگرایی، نوعی نظریه غیر واقع گرا خواهد بود که به جدایی میان علم و اخلاق معتقد است و عینیت گزاره های اخلاقی را به معقول بودن آنها تعریف نموده، صحت آنها را به اعتبار آن ها بر اساس رویه ای بی طرفانه و مناسب معرفی می کند. نظریه ادراکات اعتباری که توسط علامه طباطبایی مطرح شده است، موافقت ها، مخالفت ها و برداشت های مختلفی را در پی داشته، اما به عقیده بسیاری، دیدگاهی بدیع و اثر بخش در فلسفه اسلامی است. مطابق با این نظریه بسیاری از علوم و تصدیقات و از جمله مفاهیم حسن و قبح و عدالت، اعتباری هستند. هدف این مقاله، آن است که ضمن گزارش بعضی از ابعاد این دو نظریه، به تحلیل و مقایسه ای میان آن ها دست زند و بعضی نتایج مشابه و متفاوت آن را در مقوله های غیر واقع گرایی، عینیت، ملاک توجیه و جدایی علم و اخلاق بررسی کند.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 87 تا 99

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

استاد مطهّری و ادراکات اعتباری علاّمه طباطبائی(ره)

نویسنده:

علی اصغر جعفری ولنی

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

تهران: دانشگاه علامه طباطبایی (ره),

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

ادراکات اعتباری , ادراکات حقیقی , معقولات اولیه و ثانویه , اعتباریات قبل‌الاجتماع و بعدالاجتماع , مسئله تکثر , نسبی گرایی اخلاقی , اصطلاحنامه فلسفه , درباره علامه طباطبایی

کلیدواژه‌های فرعی :

علامه طباطبایی , مرتضی مطهری , حسن و قبح , عدالت اجتماعی , اصل استخدام , اطلاقهای چهارگانه حقیقی و اعتباری , روانشناسی فلسفی , انواع ادراکات انسان , کیفیت حصول علم , معقولات ثانی فلسفی , معقولات ثانی منطقی , منشاء ادراکات اعتباری , رابطه ادراکات اعتباری و حقیقی , اعتبار وجوب , انتخاب اخف و اسهل , چگونگی پیدایش ادراکات اعتباری , کثرت در ادراکات اعتباری , تنوع فرهنگ ,

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

علامه طباطبایی: سید محمدحسین طباطبایی , مرتضی مطهری

چکیده :

علوم و ادراکات آدمی‌ یا حقیقی هستند یا اعتباری. ادراکات حقیقی از هستی خارجی حکایت می‌‌کنند که برآیند فعل و انفعالات حاصل میان مادّه خارجی با حواس هستند، امّا ادراکات اعتباری (گرچه منشاء هستی‌شناختی دارند،) از خارج حکایت نمی‌‌کنند، بلکه مقام آنها مقام جعل، آفرینش، قرارداد و فرض است. اعتبار با ظهور علم حضوری در ساحت علم حصولی معنا می‌‌یابد و وجود انسان به تمامیّت می‌‌رسد. در واقع، ادراکات اعتباری یک سلسله افکار میانجی بین طبیعت انسانی و خواصّ و آثار تکوینی هستند. نظریّه ادراکات اعتباری به عنوان ابتکار علاّمه طباطبائی(ره) بر رئالیسم تعاملی مبتنی است، چراکه دریافت ما در تعامل با واقعیّت تصحیح می‌شود و تکامل می‌‌یابد. همچنین طرح ادراکات اعتباری نتیجه مواجهه علاّمه با مسئلة تکثّر است که بر اساس آن، تکثیر ادراکات انسان توضیح می‌‌یابد و به تبع آن، ماهیّت گزاره‌های اخلاقی تبیین می‌‌شود، بدین گونه که استدلال علاّمه برای اعتباری ‌بودن حُسن و قبح و نفوذ احساسات در اعتباریّات، ناخودآگاه به نسبیّت‌گرایی هنجاری منجر می‌‌شود، هر چند که مطهّری با پذیرش نظریّه اعتباریّات سعی در ثابت ‌نگه ‌داشتن پایه‌های اخلاقی دارد. استاد مطهّری معیار ادراکات اعتباری را وابسته به قوای فعّاله انسان دانسته است که وی را برای رسیدن به کمالات خود برمی‌‌انگیزد تا بتوان در آنها نسبت «باید»، «وجوب» یا «ضرورت» اعتباری را فرض کرد. همچنین عطف ‌توجّه به ادراکات اعتباری، راه گفتگو با دیگر اندیشه‌ها و فرهنگ‌ها را می‌‌گشاید، گرچه جهت‌گیری علاّمه طباطبائی(ره) و استاد مطهّری در مواجهه با تکثّر متفاوت است.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 73 تا 98

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

فقه و عقلانیت

نویسنده:

محمد اصغری

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

قم: نهاد نمايندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه ها – دانشگاه معارف اسلامی,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

مجتهد , ادراکات اعتباری , مصلحت , حسن و قبح , امیال , مقتضیات زمان و مکان , قرارداد اجتماعی , تشخیص مصلحت , ‌ اهداف , تعارض حق و تکلیف , مکتب سود گرایی , عقلانیت دینی , اصطلاحنامه فقه , حقوق , 5- تشیع Shiism (اعم از امامی و زیدی و اسماعیلی، (فرق اسلامی)) , عالَم حقیقت(مقابل عالَم خیال) , معقول(درک خود)

کلیدواژه‌های فرعی :

سیاست , احکام , دموکراسی , حکومت دینی , 03. انسان شناسی Human nature , قرآن , هنجاری , دنیوی , ظواهر , عبادات , سیاست اسلامی ,

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

علامه طباطبایی: سید محمدحسین طباطبایی , مرتضی مطهری

چکیده :

مفاهیم متفاوت عقلانیت: عقلانیت نوعی، عقلانیت هنجاری و عقلانیت ابزاری که محدودیتش عقلانیت کل نگر را به میان می‌آورد، گویای سرنوشت عقلانیت در غرب است. عقل پس از هیوم برده تمنیات قلمداد شده، و صلاحیتش را برای برگزیدن هدف از دست می‌نهد. عقل در فرهنگ اسلامی‌ با سابقه ای انکار ناپذیر در شریعت جلوه خاصی می‌یابد. ایمان به مبدا، انسان را از بی ریشه بودن در عقلانیت لیبرال نجات می‌بخشد، گنج نهفته انسان در طلب کمال و با عمل صالح می‌درخشد، عدم اضرار به نسبت سیر به سوی کمال سنجیده می‌شود و سرانجام تشکیل جامعه مدنی در عقلانیت اسلامی‌ یک وظیفه است.عقلانیت در عرصه احکام اجتماعی و تعیین مصالح نقش وسیعی دارد. جایگاه عقل در فقه از نهادهایی مانند عقل به عنوان منبع استنباط، مصلحت، فطرت و حقوق فطری، توجه به مقاصدالشریعه و بنای عقلاء، احکام ثانویه و اجتهاد مستمر به روشنی تبیین می‌گردد.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 163 تا 185

مشخصات اثر

ثبت نظر

عنوان :

نظریه فطرت و آرای جامعه شناختی و معرفت شناختی علامه طباطبایی

نویسنده:

محمد غفوری نژاد

نوع منبع :

مقاله

منابع دیجیتالی :

نسخه PDF

وضعیت نشر :

قم: مجتمع آموزش عالی شهید محلاتی,

زبان :

فارسی

کلیدواژه‌های اصلی :

علامه طباطبایی , انسان شناسی , ادراکات فطری , گرایش های فطری , ادراکات اعتباری , جامعه شناسی , 03. انسان شناسی Human nature , معرفت شناسی (مسائل جدید کلامی) , معرفت‌شناسی (اپیستمولوژی) , درباره علامه طباطبایی

کلیدواژه‌های فرعی :

ملاصدرا , حدوث نفس , جسمانیه الحدوث , حسن و قبح , عدالت اجتماعی , مدنیت بالطبع , سعادت ذاتی , هدایت عمومی , انسان فطری , رابطه فطرت و طبیعت , سعادت تکوینی , تاثیر مزاج بر اخلاق , اصل استخدام , فطری بودن ولایت , آزادی اجتماعی , رابطه فطرت و آزادی , حقیقت جویی انسان , علم به جهان خارج , فطری بودن منطق ,

فهرست گزیده متکلمان،فیلسوفان و عالمان شیعی :

علامه طباطبایی: سید محمدحسین طباطبایی

چکیده :

علامه طباطبایی نظریه فطرت را براساس اصل هدایت عمومی بنا می نهد. وی در عین اعتقاد به نظریه سعادت و شقاوت ذاتی و ازلی انسانها، آن را به گونه ای تقریر می کند که با نظریه فطرت خیرگرای انسان سازگار باشد. علامه در اندیشه های اجتماعی خود به وفور به فطرت استناد می کند. غریزه استخدام و نقش آن در زندگی اجتماعی انسان، تحلیل رابطه فطرت و آزادی، رابطه دفاع و جهاد با فطرت، پیوند میان اصل مالکیت و فطرت، تحلیل رابطه عدالت و فطرت، از رئوس اندیشه های جامعه شناختی علامه در حوزه فطرت است. شاید مهمترین کارکرد معرفتی نظریه در اندیشه علامه به حوزه معرفت شناسی مربوط باشد. علامه برای اثبات کارآیی عقل در حوزه مابعدالطبیعه، به فطری بودن جستجو از حقایق مابعدالطبیعی استناد میکند. او انسان را فطرتاً حقیقتجو، واقعگرا و تابع حق می داند. علامه در عین اعتقاد به نظریه فطرت، نظریه یادآوری را که میراثی افلاطونی است، مردود می شمارد. وی تفکر منطقی براساس تألیف مقدمات و استنتاج از آن را مقتضای فطرت انسان و مورد تأیید قرآن قلمداد کرده است و از این طریق مشروعیت آن را تضمین می نماید.

انتخاب :

صفحات :

از صفحه 51 تا 76

مشخصات اثر

ثبت نظر