جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

چکیده:صاحب بن عبّاد ادیب دانشمند و دانش پرور شیعیکه از بزرگترین وزرا و رجال سیاسی ایران در قرن چهارم هجری بشمار می‌رود، در طالقان اصفهان چشم به جهان گشود. وی از خانواده ایرانی و اصیل و نجیب بود، و پدر و اجداد صاحب همگی از محترمین و فضلا و دانشمندان عصر خود بودند. او در حکومت آل بویه ابتدا در دوره‌ی موید الدوله و سپس فخر الدوله سمت وزارت را داشته است.صاحب از شعرای معروف، و از لحاظ ادبی دارای جایگاه برجسته‌ای بود، و در دانشهایى چون علوم قرآن و تفسیر، حدیث، کلام، لغت، نحو، عروض، نقد ادبى، تاریخ، طب، نجوم، موسیقی، منطق و هندسه تسلط و تبحر خاصی داشت و با آثار متعدد در عصر خود به بازار شعر و ادب رونقی نوین بخشید.صاحب همچون خاندان بویی شیعی مذهب بود و به خاندان نبوت ارادتی شایان داشت، و در مدح آن بزرگواران قصائد بسیاری سروده است. این مجموعه اشعار مذهبی و اعتقادیکه بخش مهمی از دیوان او را در برگرفته، وسیله ای است برای بیان اعتقادات مذهبی، کلامی و معتزلی او، که در این قصاید به دفاع از مذهب عدل، توحید، اعتقادات شیعی و حقّانیت اهل بیت(ع) می‌پردازد. صاحب برای «تحکیم قضایای دینی بوسیله‌ی نیروی عقل و منطق» در برابر دشمنان اسلام از روش عقلی معتزله و فلسفه کلامی استفاده می‌کند، و در این مسیر از قاضی عبدالجبّار معتزلی که در علم کلام از اساتید زبر دست عصر خود و متکلمی نظام‌‌مند بوده است، پیروی می‌کند. اساس کار این پایان نامه نیز بر پایه‌ی دیوان اشعار صاحب بن عبّاد است که در آن تلاش شده به بررسی جوانب زندگی، مذهب، عقاید معتزلی، ترجمه و شرح اشعار او پرداخته شود. و تأثیر پذیری و پیوندهای صاحب با عبد الجبار در اشعارش مورد تحلیل و بررسی دقیق قرار گیرد.

صاحب بن عباد شاعر شیعه مذهب ایرانی قرن چهارم و وزیر اهل علم و ادب دربار آل بویه که صاحب آثار علمی و ادبی فراوانی است،بیشترین اشعار خود را در وصف امیر مومنان(ع) و به عشق او سروده است. ابن ابی الحدید معتزلی شارح نامدار نهج البلاغه و یکی از علمای اهل سنت قرن هفتم که در اواخر عصر عباسی می زیسته،و آثار متعددی از خود به جا گذاشته است،حضرت علی (ع)را در هفت چکامه با عنوان علویات سبع، به زیبایی ستوده است.پژوهش حاضر تلاشی است در جهت بررسی علویات این دو شاعر علوی سرا از بعد چهار عنصر ادبی؛معنا،عاطفه،خیال و اسلوب که علاوه بر آشنایی با اشعار این دو شاعر،سعی در شناخت سطح فنی این اشعار دارد.برخی صفات وجود مبارک امیرمومنان (ع) هم چون زهد،سخاوت،علم ،شجاعت و ... موضوعاتی است که اکثر شعرای علوی سرا و به خصوص این دو شاعر، به آنها پرداخته اند و هم چنین وقایع و حوادثی هم چون جنگ های بدر،خیبر،حنین،و دیگر وقایع حیات حضرت (ع) نیز از نگاه تیز بین آنها دور نمانده و مورد هدف اشعار آنها قرار گرفته است.پر واضح است که عاطفه ی علویات بسیار پر رنگ جلوه کرده است وخود را در قالب محبت،حزن واندوه از مصایب اهل بیت و شوق زیارت و ... بروز داده است.صور خیال به کار رفته در علویات، سبب اوج گیری هر چه بیشتر این عواطف شده است و هم چون دو بال پرواز ،خواننده را برای عروج با خود همراه می کند. زبان شعری این اشعار فاخر،متین ، استوار و متناسب با مضامین خود می باشد و استفاده از آرایه های بدیعی برجسته،سبب کمال هر چه بیشتر آنها شده است.

ادبيات نمايشگاه انديشه ها و افكار ملت هاست كه فرهنگ هر ملتی در آن بـه منـصه ظهـور می رسد. هنر شاعر و نويسنده اين است كه جمال طبيعت را آنگونه كه هست يا همان طور كـه ذوق ها طالب آن هستند با زيبايی در تمام ابعادش پيوند داده و در قالبی زيبا منعكس سازد. بـه طوری كه هم افكار و انديشه های زيبا، لطيف و عميق را در آن جمع كند و هم دل كشتـرين و دلنوازترين تصويرها و تخيلات ذهنی و ساختارها را بـه خـدمت گيـرد. ادبيـات عرفـانی ملـل مشرق زمين از اينگونه تابلوهای زيبا كه انواع جلوه ها را به خوبی مجـسم مـی كنـد، سرشـار و غنی است. يكی از اين شاعران صاحب بن عباد است كـه ربـاعی بـی نظيـر او نُقـل محافـل و مجالس ادبا، شعرا، عرفا و متصوفين شده است. صاحب در رباعی خود كه تمثيل صفای مـی و لطافت جام است، يكي از مسائل لطيف و دقيق را كه موجب قيل و قال و بحث و جـدالهـای ظاهراً بی مورد شده است و در حقيقت ناشی از اختلاف در فهم اصلی خود كلمـه مـی باشـد را بسيار زيبا و جالب منعكس كرده است. حال در اين مقاله سعی بر آن است كه اين رباعی زيبـا و دلكـش را كـه بـا بهـره گيـری از اصطلاحات خمری به موضوع ـ وحدت وجود و اتحاد ـ اشاره دارد و مورد اسـتفاده بـسياری قرار گرفته است بررسی كنيم.

اسماعیل بن عباد، ملقب به صاحب، وزیر فرهیخته و شاعر برجسته ایرانی و عربی سرای قرن چهارم است. صاحب ادیب و سراینده ای متعهد و شیعی است، که در بسیاری از اشعار خود تعهد و پای بندی اش را به مذهب شیعه و دفاع از حقانیت اهل بیت علیهم السلام نمایان کرده است. وی شیفته اهل بیت، به ویژه حضرت علی (ع) است. یکی از قصاید مشهور و برجسته صاحب در مدح حضرت «قصیده لامیه» است. ابن عباد در این قصیده به بیان مناقب و فضایل آن حضرت، به نحوی بسیار شیوا و دلکش، پرداخته است. مدح صاحب از حضرت علی (ع) در این قصیده مدحی قلبی و برخاسته از عمق جان و اعتقاد اوست. در واقع این ابیات اقتباسی بسیار زیبا و روشن از آیات قرآن و احادیث پیامبر (ص) است. وی در این ابیات تصویری بسیار درخور از شخصیت حضرت علی (ع) ترسیم می کند، هر چند قلم بشر را توان آن نیست که تمام زوایای شخصیت آن گوهر هستی را به تصویر بکشد. در این مقاله بر آن ایم به بررسی پاره ای از فضایل شخصیت حضرت علی (ع)، که صاحب بن عباد در این قصیده به آن اشاره کرده است، بپردازیم.

چکیده ندارد.

اسماعیل بن عباد، ملقب به صاحب؛ شاعر و نویسندهعربی سرای فرهیخته ایرانی، قرن چهارم هجری است. وی در سال326هـ . ق در زمان حکمرانی آل بویه، در اصفهان دیده به جهان گشود و در سال385هـ . ق نیز در ری وفات یافت. صاحب بن عبّاد در علم کلام، تفسیر، حدیث، لغت، نحو، عروض، نقد، تاریخ و رجال مهارت فراوانی داشته است. وی ادیب و سراینده‌ای شیعی است، که در بسیاری از اشعار خود، تعهد و پایبندیش را به مذهب شیعه و دفاع از حقّانیت اهل بیت علیهم السلام نمایان ساخته است. منشأ و خاستگاه بسیاری از اشعار او آیات قرآن و احادیث و سخنان پیامبر(ص) و سیره‌ی عملی امام علی(ع) می‌باشد. در دیوان او اغراض گوناگونی چون مدح، رثا، وصف، هجا، حکمت، غزل و اخوانیات به چشم می‌خورد. اما حجم گسترده‌ای از دیوان وی به مدح اهل بیت علیهم السلام به ویژه حضرت علی (ع)اختصاص دارد. از بارزترین ویژگی‌های شعری صاحب، نوآوری وی در گزینش موضوعات و مضامین متنوّع شعری‌ می‌باشد. در این رساله که هدف از نگارش آن بررسی مهم‌ترین درون مایه‌های شعری صاحب می‌باشد، مسائل و موضوعاتی مورد بحث و کنکاش قرار گرفته‌ است که عبارت‌انداز:اوضاعسیاسی، اجتماعی و فرهنگی، مذهبی دوره آل بویه، زندگی و احوال صاحب بن عباد، فنون و اغراض شعری وی، برجسته‌ترین مضامین و درون مایه‌های دیوان صاحب مانند: مباحث کلامی، پندها ومسایل اخلاقی و اجتماعی، تلمیحات تاریخی،و غیره. همچنین در قسمت زیبایی شناسی شعر صاحب نیز از مهم‌ترین آرایه‌های بیانی و بدیعی که سبب زیبایی و آراستگی کلام وی شده‌اند، سخن به میان آمده است.