جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این تحقیق بر آن است که با مراجعه به آیات نورانی قرآن کریم و دیگر منابع معتبر اسلامی, «سیر تکاملی جمع قرآن از آغاز تاکنون» را مورد تحلیل و بررسی کامل قرار دهد. در ابتدا ضمن بیان روشنی از ابعاد مختلف مسأله با استناد به آیات و روایات, ضرورت این تحقیق اثبات گردیده است و برای رسیدن به هدف های تحقیق اهداف ویژه ای شامل: بررسی معنای جمع و حفظ از نظر لغوی و اصطلاحی, بررسی جمع قرآن در زمان پیامبر(ص), بررسی جمع قرآن در زمان علی(ع), بررسی جمع قرآن در زمان ابوبکر, بررسی محدود کردن قرائت ها در زمان عثمان, بررسی نقطه گذاری و اعراب گذاری قرآن طراحی گردیده است. برای رسیدن به اهداف مذکور سؤالاتی به شرح زیر مطرح شده: معنای جمع و حفظ از نظر لغوی و اصطلاحی چیست؟ آیا قرآن در زمان پیامبر و صحابه به صورت مجموع واحد در آمد؟ مصحفی که علی(ع) جمع آوری نمود چه ویژگی هایی داشت؟ چرا ابوبکر اقدام به جمع آوری قرآن نمود؟ اقدام عثمان برای محدود کردن قرائت ها چه بود؟ قرآن چگونه نقطه گذاری و اعراب گذاری شد؟ با توجه به ماهیت, اهداف و امکانات موجود روش تحقیق توصیفی تحلیلی برای انجام تحقیق برگزیده شده است. پس از گردآوری اطلاعات و تجزیه و تحلیل آنها نتایج ذیل به دست آمد: جمع قرآن به معنای حفظ قرآن که به «جمع اول» معروف است قطعاً در زمان رسول خدا انجام گرفته است و جمع قرآن که به معنای کتابت قرآن است و به «جمع دوم» معروف شده است هم در زمان پیامبر در رقعه ها جمع آوری شده است ولی به صورت پراکنده, و مسئولیت جمع آوری آن را در کتابی واحد به حضرت علی(ع) واگذار کرد. علی(ع) طبق سفارش پیامبر(ص) توانست آن را در کتابی واحد جمع آوری کند که دارای ویژگی هایی از قبیل تنزیل و تأوییل ، ناسخ و منسوخ و تفسیر آیات بود که به ترتیب نزول قرآن جمع شده بود و پس از علی(ع) در زمان خلفای سه گانه ابتدا در زمان ابوبکر و به پیشنهاد عمر بعد از واقعه ی یمامه که منجر به کشته شدن بسیاری از حافظان قرآن شد در کتاب واحدی نگاشته شد و بعد از آن عثمان برای محدود کردن قرائت ها تمام مصحف ها را جمع آوری کرد و سوزاند و مصحف واحدی بوجود آورد که خالی از علامت های اعرابی و نقطه بود . بعد با توجه به اینکه قرآن اعراب نداشت باعث اشتباهاتی در میان عامه شد که به وسیله ی ابوالاسود دوئلی نقطه گذاری به منظور اعراب قرآن نگاشته شد و بعد دو شاگردش یحیی بن یعمر و نصر بن عاصم حروف متشابه نقطه گذاری شد و بعد توسط خلیل بن احمد فراهیدی کار ابوالاسود تکمیل شد و نقطه به حرکات فتحه و ضمه و کسره تبدیل شد و این قرآن باعث اتحاد و همبستگی میان میلیونها مسلمان در طول سالیان دراز گردید. محقق در انجام این پژوهش با محدودیت هایی چون: عدم دسترسی آسان به کتابخانه ، وکمبود منابع پژوهشی در این زمینه روبرو بوده است. و پیشنهاد می گردد که در این زمینه تحقیقات جزئی تری مانند مصحف علی(ع) صورت پذیرد.

این نوشتار مبانی شیوه تفسیر بر اساس ترتیب نزول را به کاوش نوشته است. اشاره گذرا به شیوه های تفسیر نویسی و پیشینه تفسیر بر اساس ترتیب نزول درآمد بحث را سامان داده است. برشماری رویکردهای تفسیری بر اساس ترتیب نزول و نیز تبیین ادله اجتهادی بودن ترتیب مصحف کنونی و همچنین یادکرد مستندات و شواهد ناروا و خلاف رضایت خدا و سول بودن ترتیب فعلی به عنوان مبانی رویکرد نخست، و نیز تبیین برآیندهای مثبت تفسیر مطابق هندسه زمانی نزول، از جمله نقش مهم و غیرقابل اغماض توجه به اسباب و شرایط زمانی و مکانی نزول آیات و سوره های قرآن که در جایگاه مبانی دیدگاه دوم این شیوه تفسیری قرار دارد، بدنه و پیکره اصلی موضوع را سامان بخشیده است. نقدواره هایی بر این مبانی نیز در لا به لای بحث اشاره شده است.

در باره اولین جمع‌آوری مصحف، پس از رحلت رسول اکرم6، دو دیدگاه اصلی وجود دارد که مبتنی بر دو دسته از روایات است: نخست، دیدگاه مشهور و چه بسا اتفاق شیعی، از جمله آیةالله معرفت; که این جمع را به امیر مؤمنان7 نسبت می‌دهد و دوم، دید گاه مشهور اهل سنت که آن را به ابو بکر نسبت می‌دهد و سعی می‌کند روایات مربوط به مصحف امیر مؤمنان را مخدوش جلوه داده و یا به توجیه آنها بپردازد. این مقاله به بررسی روایات مرتبط با موضوع جمع‌آوری علی7 پرداخته و سپس مستندات دیدگاه مشهور اهل سنت، به ویژه زرقانی را در باره تقدم مصحف ابو بکر نقد می‌کند و به این نتیجه می‌رسد که با توجه به روایات و گزارش‌های شیعه و اهل سنت، اولین مصحف علی الاطلاق، مصحف حضرت علی7 است و تردیدها و توجیه‌های اهل سنت توانی مخدوش کردن آن ندارد. هم‌چنین مشخص می‌شود که بر خلاف نظر زرقانی، مصحف ابو بکر هیچ ویژگی منحصر به فردی ندارد تا باعث ممتاز شدن و تقدم آن گردد و این احتمال تقویت می‌گردد که مصحف مذکور، مصحفی شخصی برای خلیفه بوده است.