جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ترجمه ماشینی: این جلد به بررسی تفکر ماکس وبر قبل از جنگ جهانی اول درباره بوروکراسی می پردازد. این نشان می دهد که چشم انداز وبر مولفه های مشترکی با بوروکراسی نظامی بسیار کارآمد ستاد کل پروس که توسط کلاوزویتز و هلموت فون مولتکه توسعه یافته است، دارد. وبر معتقد نبود که دیگر نهادهای مهم آلمان، خدمات ملکی، صنعت یا ارتش می توانند عملکردی در سطح جهانی ارائه دهند، زیرا او معتقد بود که آنها منافع محدود و خودخواهانه را دنبال می کنند. با این حال، پس از مرگ وبر در سال 1920، مدلی که همسرش ماریان منتشر کرد، حاوی هیچ یک از مطالب نظامی که وبر در فصل‌های اولیه اقتصاد و جامعه درباره آن نوشته بود، نبود. گلین کاکرین نتیجه می گیرد که پس از مذاکرات صلح ورسای (که وبر در آن شرکت داشت) در سال 1919 ستاد کل پروس را غیرقانونی اعلام کرد، مدل وبر بعید بود که شامل مواد نظامی شود.

ماکس وبر اندیشمند دوره مدرن است که ابعاد مختلفی از اندیشه او برای تحقیق پیش روی پژوهشگران گشوده است، از اقتصاد به عنوان مایه اصلی تفکر او تا سیاست و جامعه‌شناسی و فرهنگ و دین، که در همه صاحب نظر و رأی است. طبیعتاً تمام ابعاد این اندیشه همانند تمام ابعاد اندیشه بشری پیوندهای غیر قابل انکاری باهم دارند، اما بخشی از این مجموعه بزرگ که به دین دلمشغول بوده تحت عنوان جامعه‌شناسی دین از سوی وبر عرضه شده است، که خود بخش کوچک‌تری از مجموعه بزرگتر اقتصاد و جامعه است. وبر در جامعه شناسی دین به دنبال تحلیل رفتار مؤمنان است تا دریابد رفتار متأثر از دین آنها چه تأثیری بر رفتارهای اجتماعی ایشان دارد و بر عکس رفتارهای متأثر از جامعه چه تأثیری بر دین و اعتقادات دینی آنها دارد. برای این منظور دست به ابداع روش‌هایی زده که هرچند متأثر از فلاسفه پیشین شکل گرفته اما، در صورت‌بندی و نوع بهره‌مندی از آنها بدیع و نو می‌نماید. او با تمایز قائل شدن بین دانش تجربی و دانش‌های مرتبط با علوم فرهنگ، روش‌های تعمیمی مورد استفاده در دانش تجربی را در علوم مرتبط با فرهنگ قابل استفاده ندانسته و روش تفریدی و تفسیری را متناسب با این علوم اخیر می‌داند. او می‌کوشد تا تحقیق کند چگونه عقلانیت از طریق علوم مرتبط با فرهنگ از جمله دین می‌تواند در فرایندی تفهمی در اندیشه و زندگی انسان وارد شود. نشان داده خواهد شد که چگونه وبر با استفاده از روش‌های تحلیلی ـ تاریخی و تطبیقی ـ تفسیری، با ابزاری همچو تیپ ایده‌آل به این آرمان جامه عمل می‌پوشاند و عقلانیت را در علوم مرتبط با فرهنگ بیان می‌دارد. همچنین در حد توان، انتقادات وارد بر این دیدگاه طرح و بررسی خواهد شد

عقلانیت عامل بازشناسی انسان و یکی از مفاهیم مهم نظریة فرهنگی معاصر است.پرسش اصلی این جستار آن است که عقلانیت در نظریة فرهنگی ماکس وبر چه نسبتی با عقلانیت در اندیشة علامه طباطبایی دارد؟ با توجه به انواع چهارگانة عقلانیت (نوعی، هنجاری، نظری، عملی) بررسی تحلیلی- منطقی آرای دو متفکر نشان میدهد هرچند هردو عقلانیت نوعی و هنجاری را میپذیرند، درون مایة عقلانیت که در ساحت اندیشه و عمل منعکس میشود، با هم تفاوت بنیادین دارند. وبر عقلانیت را در زندگی روزمره بازتاب دیدگاهی صرفاً عمل گرایانه و خودسرانه میداند؛ یعنی انتخاب مناسب ترین وسیله برای رسیدن به هدف. او دنیای معاصر را جهانی میداند که عقلانیت ابزاری با نفوذ در همة عرصه های زندگی اجتماعی بشر غربی، جهان اجتماعی او را شکل داده و سیاست گذاری کرده است. اما در اندیشة علامه طباطبایی، عقلانیت با فطرت سالم و اصیل ملازم است؛ لذا انسان باید حق همة قوا و غرائزش را ادا و از افراط و تفریط پرهیز کند تا فطرت او سالم و در سایة آن عقل او از انحراف و کژاندیشی مصون بماند و کنش های انسانی عقلانی شود و به حیات طیبه برسد. عقلانیت فطری میتواند زندگی اجتماعی اسلامی(حیات طیبه) را شکل دهد و جهان طیب اجتماعی مؤمنان را سیاست گذاری نماید.

یکصد سال پس از اعلام ًمرگ خداوندًنهضتهای نوین دینی نشان از دوره ای دارند که ًانتقام الهیً نامیده شده است. رشد ایمانهای نوظهور یا تجدید حیات باورهای کهن موجب شده اند که دیگر نتوان به سادگی مدعای بنیادین مدافعان سکولار شدن مبنی بر این که در جهان مدرن تنها باورها و یافته های علمی و عقلانی مجال حیات و بلوغ خواهند داشت؛ را پذیرفت. این پایان نامه ضمن واکاوی تعابیر متعدد دنیوی شدن ؛ مبانی و ریشه های فکری آن در فلسفه روشنگری تا بلوغ اش در آرای فروید؛ وبر؛ برگر و استارک پی گیری شده است. عمده همت این نوسته آن است که مقصود اصلی از سکولار یا دنیوی شدن در میان جامعه شناسان ایده زوال دین بوده است. در حالیکه جهان مدرن پدیده ای پلورال است نه سکولار.

برای توضیح این که چرا «پیشرفت»، آن گونه که در تاریخ علوم طبیعی دیده می شود، در تاریخ علوم انسانی محسوس نیست، معمولا دو رویکرد متفاوت اتخاذ می شود. یک رویکرد می پذیرد که روش علوم انسانی با علوم طبیعی یکسان است، ولی کیفیت علوم انسانی نازل تر از کیفیت علوم طبیعی است، و یا به معنایی که علوم طبیعی «علم» است، علم نیست. رویکرد دیگر، علوم انسانی را به اندازه علوم طبیعی، علم می داند. اما آن را دارای کیفیتی متفاوت می دانند؛ و به واسطه همین، روش متفاوتی نیز برای آن قائل هستند. از طرفداران رویکرد دوم، می توان نوکانتی هایی همانند ویلهلم ویندلباند و هاینریش ریکرت و هم چنین کسی که بسیار وامدار آن دو است یعنی ماکس وبر را نام برد. در این مقاله، ابتدا در مورد تمایز موضوع دو علم، و همین طور تمایز میان «توضیح» و «فهم» شرح مختصری ارائه خواهد شد. سپس دیدگاه های مکتب نوکانتی، با برجسته کردن نظرات کسی که ماکس وبر بیشترین تاثیر را از او گرفته، یعنی هاینریش ریکرت مورد بررسی قرار می گیرد. سپس با تمرکز بر مرز بندی جدید، مورد نظر ریکرت و وبر، در مورد تمایز میان دو علم، به بررسی جزئی تر دیدگاه های ماکس وبر پرداخته خواهد شد. در نهایت این نتیجه گرفته خواهد شد که رویکرد وبر از بسیاری جهات می تواند مشابه روش دانشمندان علوم طبیعی نیز باشد.

ماکس وبر در ادامه پژوهش خود پیرامون رابطه میان اخلاق پروتستانی و سرمایه داری غربی به بررسی تطبیقی ادیان بزرگ جهانی روی آورد. در مورد اسلام وبر مدعی است که به دلیل هویت دنیا طلب اسلام سرمایه داری عقلانی در جوامعی که تحت سلطه فرهنگ اسلامی میباشند شکل نگرفته است. با توجه به این موضوع در این نوشتار سعی شده است تا آرا وبر درباره صدر اسلام را گردآوری نموده و به محک آزمون بسپاریم. این وظیفه را در شش فصل به انجام رسانیده ایم. در فصل اول ضمن طرح مساله و بیان اهمیت و ضرورت تحقیق به کنکاش پیرامون مطالعات پیشین در این زمینه پرداخته ایم. فصل دوم تحقیق ما به مدون نمودن آراء‌ وبر در مجموعه گردآوری شده به صورت مدون و منسجم آورده نشده است. پس از آن در فصل سوم نگاه اسلام را نسبت به سه مفهوم جهاد، برده داری و تعدد زوجات بررسی کرده ایم تا مشخص سازیم که این شاخصها، مصادیق درستی برای اثبات این دنیا پذیری اسلام میباشد یا خیر؟ فصل چهارم به گردآوری اطلاعات و شواهد تاریخی که برای نقد دیدگاه وبر لازم بود اختصاص یافته است و یا چنین دستمایه ای به فصل اصلی تحقیق خود رسیده ایم. در فصل پنجم ابتدا به نقد تئوری وبر پرداخته و سپس خود ماکس وبر را مورد نقد قرار داده ایم. نهایتا در فصل ششم نتایج بررسیهای خود را ارائه نموده ایم.

چکیدهدر دوران معاصر یکی از پرسش های اساسی مساله ی کارکرد دین در جوامع بشری است و به همین سبب دین همواره به مثابه ی یکی از عوامل موثر در زندگی انسان، از چشم اندازهای گوناگون مورد ارزیابی و تحلیل قرار گرفته است. نتایج رساله ی حاضر در خصوص کارکرد دین از دیدگاه ماکس وبر و کلیفورد گیرتز چنین است که وبر و گیرتز هردو بر نقش معنابخشی دین بر زندگی تاکید دارند به گونه ای که از منظر این دو متفکر، دین می تواند دردو رنج و ناهنجاریهای زندگی را برای بشر توجیه پذیر و قابل تحمل سازد. به رغم تشابه در آرای آنها درباره ی کارکرد دین و معنا بخشی آن ، تفاوتهایی میان دیدگاههای آنها وجود دارد، وبر بر نقش دین در رشد و توسعه ی اقتصادی تاکید بسیار دارد و به بررسی این موضوع در جوامع مختلف پرداخته است در صورتی که گیرتز به این موضوع نمی پردازد.و اما گیرتز به موضوع معنابخشی ، تقویت روحیه ی تحمل پذیری و توجیه تجربه های ناخوشایند توسط دین در مقایسه با وبر بیشتر توجه داشته است.

انسان موجودی پیچیده است که دارای جایگاه رفیعی در عالم وجود است که بخش وسیعی از ابعاد وجودی و معرفتی او هنوز مشخص نشده و همین طور ناشناخته باقی مانده است. در عین حال ملاصدرا، جایگاه و منزلت انسان را در نظام هستی معین می کند و نمی گذارد تا انسان احساس پوچی کند.

چکیدهماکس وبر، یکی از جامعه شناسان مشهور قرن نوزدهم، اساسی ترین مساله نظری ای که در رساله اولیه اخلاق پروتستان و روح سرمایه داری مطرح کرد این است که آیا درک بشر از جهان هستی و علایق دنیوی شان در قالب چنین چهارچوب ادراکی، می تواند مناسبات اجتماعی و کنش های عینی شان را، به خصوص در حوزه ی کنش اقتصادی، متاثر سازد. برای پاسخ به این پرسش، وبر دو جهت گیری نظری را مطرح کرد. در جهت گیری اول ، او سعی کرد کنش را از نظر «ذهنی» و از طریق فهم انگیزه های کنشگر تفسیر کند. وبر می پنداشت که این تفسیر ذهنی لزوما منجر به مجموعه تفسیرهای کلی فردگرایانه نمی شود زیرا «الگو هایی نوعی از معنا»وجود دارند که جامعه شناس می تواند آنها را در ذهن مجسّم کند. او این موارد را به صورت نمونه های آرمانی، مانند اخلاق پروتستانی و سرمایه داری نوین تدوین کرد. دومین جهت گیری نظری وبر بر ارتباط بین نظام های معنایی و علایق افراد مبتنی بود. علاوه بر این توجهات اولیه وبر به دین به منزله یک منبع محرّک تغییر اجتماعی بود نه منبع مقوّم ثبات جوامع. اساسا اندیشه وبر درباره جامعه بطورکل بر این اصل استوار بوده است که رفتار انسان ها در جوامع گوناگون فقط هنگامی قابل فهم است که در چهارچوب تلقی آنان از هستی قرار گیرد، اصول جزمی دینی و تعابیر آنها جزوی از این جهان بینی است و برای درک رفتار افراد و گروه ها ، ناگزیر باید دین را هم درک کرد و در حقیقت وبر خواسته است ثابت کند که تلقی های دینی عملا از عناصر تعیین کننده ی رفتارهای اقتصادی اند و در نتیجه، یکی از علل دگرگونی ها اقتصادی جوامع به شمار می روند. تعلق خاطر وبر در جامعه شناسی دینی اش رفتار معنی دار دینی انسان بوده است. بیشترین تاملات وبر از این لحاظ تاثیر رفتار دینی بر اخلاق و اقتصاد و در مرحله بعد تاثیر آن بر سیاست و آموزش و پرورش بوده است.