جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از مسایلی که فارابی در آثار مختلف خود بدان توجه داشت، مساله فیض و فیضان است که به صورت جامع و روش مند بدان نپرداخته است. ما در این نوشتار ضمن یک نگاه تحلیلی– انتقادی به دیدگاه فارابی در مورد این مساله، کاستی ها و نابسامانی هایی را که در تبیین نظریات این فیلسوف بزرگ اسلامی وجود داشته است مشخص کرده ایم و سپس به بررسی رویکرد ابن سینا در راستای جبران این کاستیها و نابسامانها، پرداخته ایم.

چکیده آفرینش از مفاهیم اساسی در جهان بینی اسلامی است که نقشی برجسته در همه ابعاد اندیشه دینی ایفا می کند. به ویژه آن که آدمی به تفکر و تدبر در آفریده شدگان و خالقیت خداوند دعوت شده است. به همین جهت حکیمان، متکلمان و عرفا در این معرکۀ اجتناب ناپذیر به موضع گیری پرداخته و جهان شناسی خاصی به اقتضای زاویۀ دید خود ترسیم کرده اند و شانی و روزنه ای از جهان هستی را به روی آدمی گشوده اند. در این میان متکلمان اشعری بمنظور تعظیم وتجلیل قدر و منزلت خداوند با وسعت بخشیدن به قلمرو قدرت و ارادۀ الهی، نظریۀ خلق از عدم را برگزیده اند. نظریه ای که مدعی استخراج آن از متن دین هستند. این دیدگاه مبتنی بر اصول و مبانی و پیش فرضها و لوازم خاصی است و از برخی پرسشات و مشکلات عقلی رنج می برد. در این مقاله سعی شده است با تکیه بر متون مبانی این نظریه بررسی و مشکلات و لوازم عقلی آن نشان داده شود و سپس در ترازوی نقد قرار گیرد. ترکیب نظریۀ اشاعره با وجود شناسی ملاصدرا پیشنهادی است که می تواند به تصویری قابل دفاع از خالقیت الهی تبدیل گردد

وحدت وجود همچنان از شورانگیزترین و در عین حال از حساسترین مسائل جنجال آفرین در حوزه علوم دینی بشمار میرود که بررسی درست آن میتواند تا حدودی این حساسیتها را کاهش دهد. انتخاب افلوطین برای این بررسی بدین جهت است که فلسفه نوافلاطونی که افلوطین مؤسس آنست، کلیت اندیشه متفکران مسلمان را در زمینه های فلسفه و عرفان تحت تأثیر خود قرار داده است و این تأثیر ازطریق کتابهای اثولوجیا 1 و کتاب العلل2 بوده است. برخی از مورخان فلسفه و عرفان درباره تأثیرپذیری فلسفه و بخصوص عرفان اسلامی از فلسفه نوافلاطونی راه افراط پیموده اند، بطوری که ریشه همه اندیشه های متفکران اسلامی را فلسفه نوافلاطونی دانسته اند. در این مقاله تلاش شده تا یکی از مهمترین مسائل عرفان یعنی وحدت وجود از دیدگاه افلوطین و برخی از نوافلاطونیان مورد بررسی و تحقیق قرار گیرد و پس از آن معلوم نماییم که آیا عرفای بزرگی مانند ابن عربی و قائلان به وحدت وجود متأثر از افلوطین بوده اند یا این مسئله از ابداعات عرفای اسلامی بوده است.

آفرینش از مفاهیم اساسی در جهان بینی اسلامی است که نقشی برجسته در همه ابعاد اندیشه دینی ایفا می کند. در این میان متکلمان اشعری به منظور تعظیم خداوند، با وسعت بخشیدن به قلمرو قدرت و اراده الهی، نظریه خلق از عدم را برگزیده اند. این دیدگاه مبتنی بر پیش فرضها و لوازم خاصی است و از برخی مشکلات عقلی رنج می برد. در این مقاله سعی شده است مبانی این نظریه بررسی و مشکلات و لوازم عقلی آن مطرح شود و سپس مورد نقد قرار گیرد. ترکیب نظریه اشاعره با وجود شناسی ملاصدرا پیشنهادی است که می تواند تصویری قابل دفاع از خالقیت الهی پدید آورد.