جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مباحث پایان نامه در سه بخش تدوین شده است.بخش اول به بررسی امامت عامه اختصاص دارد وشامل موضوعات ذیل است: مقایسه نبوت و امامت،امامت از اصول دین است، ضرورت امامت، وجوب تعیین امام به حکم شرع است، شرایط امامت، طریقه تعیین امام، آیا تعدد امامت در یک زمان جایز است؟ارزش و مقام امامت. بخش دوم درباره امامت خاصه است و مطالب ذیل را در بردارد: دلایل عقلی و قرآنی در اثبات امامت، احادیث نبوی و اجماع درباره امامت علی (ع)، دلایل امامت سایر ائمه (ع) در بخش سوم به بررسی ولایت فقیه پرداخته شده و از تاریخچه ولایت فقیه، ضرورت ولایت فقیه، ادله اثبات ولایت فقیه،صفات و شرایط ولی فقیه و نقش مردم در تعیین ولی فقیه بحث به میان آمده است.

پرسش اصلی این پژوهش عبارت است از: «تقریر ابن‌سینا(ره) و تقریر علامه طباطبایی(ره) از برهان صدیقین چیست و چه اشتراک‌ها و چه تفاوت‌هایی با یک‌دیگر دارند؟» هدف از بررسی این مسئله آگاهی عمیق‌تر نسبت به جایگاه و ارزش یکی از مهمترین براهین اثبات خدا در فلسفۀ اسلامی است. در این نوشتار با استفاده از روش تحلیلی _ عقلی، ابتدا تلاش شده با بررسی آثار ابن‌سینا(ره)، گزارشی از تقریر او از برهان صدیقین ارائه گردد. سپس تقریر علامه طباطبایی(ره) از این برهان ارائه شده است. با مقایسۀ میان این دو تقریر، وجوه اشتراک و اختلاف آن‌ها مطرح گردیده و در پایان، یافته‌های پژوهش در قالب نتیجه‌گیری ارائه شده است. بر اساس نتایج بدست آمده از این پژوهش؛ سه وجه اشتراک میان دو تقریر فوق وجود دارد: لمی بودن هر دو تقریر، بی‌نیازی هر دو تقریر از ابطال دور و تسلسل، و اثبات صفات واجب الوجود علاوه بر اثبات وجود او. از سوی دیگر چهار وجه اختلاف میان دو تقریر مذکور وجود دارد: در تقریر ابن‌سینا(ره) از اصل وجود استفاده شده است در حالی که در تقریر علامه طباطبایی(ره) از اصل واقعیت، تقریر ابن‌سینا(ره) تنها قادر به اثبات ضرورت ذاتی واجب الوجود است، در حالی که تقریر علامه طباطبایی(ره) ضرورت ازلی واجب الوجود بالذات را نیز اثبات می کند، ابن‌سینا(ره) در تقریر خود از مقدمات متعددی استفاده کرده است در حالی که علامه طباطبایی(ره) در تقریر خود با استفاده از کم‌ترین مقدمات، مطلوب را اثبات کرده است.

مسئله اصلی این پژوهش، مقایسه ماهیت فلسفه و رویکرد تطبیقی آن با تاکید بر آراء علامه طباطبایی، دکتر حائری یزدی و دکتر فلاطوری است که با روشی مقایسه‌ای، ضمن پردازش اولیه در توصیف دیدگاه سه اندیشمند و جستجوی تمایزات و تشابهات، به پردازش ثانویه و تبیین آنها در فلسفه تطبیقی توجه نموده است. وجه پیشاتطبیق در انتخاب اطراف سه‌گانه تطبیق، آن است که سه اندیشمند در عین اعتقاد به اصالت تراث حکمی سنتی، به گشودن پنجره به سوی دیگری فلسفی و معاصرت آن میراث اندیشیده‌ و البته در مواردی متمایزند که بررسی آنها می‌تواند رهگشای فلسفه تطبیقی در ایران باشد. یافته‌ها حاکی از آن است که آنها در ارائه خوانشی نوین و احترام و ارتباط با دیگری‌های فکری به شکل گفتگوی فلسفی و طرح فلسفه پویا و جامع، مشترکند اما در نوع ارتباط با فلسفه غرب، دغدغه دینی یا فلسفی و تلقی از ماهیت علم بایکدیگر متمایز بوده تا آنجا که برخی فیلسوف تطبیقی با رویکرد فرافرهنگی و برخی مانند استاد فلاطوری بیشتر گرایشات میان‌فرهنگی دارند. استقبال معرفتی از دیگری‌های فلسفی و ارزیابی عقلانی در مقایسه، اخذ رویکرد پویا و روش اجتهادی، حفظ بی‌طرفی روشی و عدم قداست‌بخشی به فیلسوفان و مکاتب سنت خودی و پرهیز از شخصیت‌پرستی، نکات مهم آراء این اندشمندان در تداوم و تکامل فلسفه تطبیقی معاصر است. البته گسترش دامنه شکار مسائل و توجه به موضوعات نوین انضمامی، توسعه طرفین مقایسه در افکار فلسفی غرب و شرق دور، حفظ تواضع معرفتی و پرهیز از تمایزطلبی صرف، از نکات ترمیمی مهم در فلسفه تطبیقی کنونی است.

فلسفه هنر به مبانی و اصول موضوعه علم هنر می پردازد. حکمای اسلامی ؛ مانند صدرا فقط به مبادی و منشأ زیبایی شناختی پرداخته اند و به طور مستقل علم هنر را مورد بررسی قرار نداده اند. اولین منشاء هنر از نظر صدرا ،خلیفه بودن انسان برای خداوند متعال است. روح انسان، الهی است و انسان ،می­تواند محل تجلی صفات الهی شود و مظهر آن، اسماء و صفات گردد. از جمله این صفات، خالقیت، مبدعیت است. این صفات الهی، منشاء هنر و آفرینش هنری در بشر است. دومین منشأ هنر از منظر صدرا ،" قوه خیال" است که علت مباشر خلق آثار هنری است. آگوستین نیز از فلاسفه ای به شمار می رود که هم به فلسفه هنر و هم به علم هنر به طور مستقل پرداخته است. او در کتاب " شهر خدا" به این نتیجه می رسد که تنها مجوز عبور هنرمندان از دروازه شهر خدا، میزان تعهد آنان به آموزه های مسیحی و ایمان آنها به زیبای مطلق و تلاش برای تجلی آن در خلق اثر هنری است. او نیز به طور مفصل به مدح و تقبیح اقسام علوم هنری؛ هم چون موسیقی، هنرهای نمایشی، معماری، شعر و ... پرداخته است. لذا فلسفه هنر این دو فیلسوف توحید محور است و سرچشمه زیبایی خلق را زیبای مطلق می دانند و هنرمند راستین کسی است که محل تجلی زیبای مطلق است.

زن در اسلام و نظام آفرينش جلوه‌ای از جمال خداي سبحان است. الگويي كه امام خمينی‌ (ره) و مقام معظّم رهبري بر اساس بينش الهي خود از جايگاه بانوان و حجّ ابراهيمي ارائه مي‌كنند، بر پايه آيات قرآن و سيره معصومين علیهم السلام استوار است. حج یکی از ارکان و عناصر عبادی اسلام می‌باشد که هدفش تکامل شخصیتی مسلمانان است؛ در عين حال فریضه عبادی، سیاسی و اجتماعی حج، دارای عوامل سازنده و تأثیرگذار بر رشد معنوی و معرفتی بانوان است كه شرط این تأثیرگذاری، دارا بودن پیش‌نیازهای تربیتی می‌باشد. از سويی جايگاه بی بديل زنان و نقش مثبت يا منفي آنان در زمينه فرهنگ، اجتماع، سياست، اخلاق و غيره همواره قوام‌بخش نقش ديگر افراد جامعه بوده است؛ به نحوي كه هم می‌تواند باعث تشجيع مردان شود و هم زمينه‌ساز انحطاط و سقوط جوامع گردد. اين نوشتار برآن است تا با استناد به آيات و روايات، به تبيين نقش بانوان در حج بپردازد.

هدف این پژوهش بررسی تطبیقی طبیعت مشترک و ابعاد معرفت­ شناختی و زبان­ شناختی آن از دیدگاه ابن­ سینا و اسکوتوس است. بر اساس منابع موجود، ابن­ سینا و اسکوتوس طبیعت مشترک را نه کلی و جزئی، نه واحد و نه کثیر، بلکه ماهیت محضی می ­دانند که پیشینی و بی­ تفاوت است. این ماهیت محض به صورت وجود خارجی، وجود عقلی و وجود زبانی متعیّن می­ شود. هم­چنین، آنان معتقدند مفاهیمی مانند کلیت، فردیت، وحدت و کثرت مفاهیمی عقلی هستند که در نفس انسان شکل می ­گیرند. البته، اسکوتوس ماهیت مشترک را کمتر از واحد می­ داند و از این حیث دیدگاه او با دیدگاه ابن­ سینا تفاوت دارد. از نظر اسکوتوس، از انواع وجود عقلی مانند خیالات فردی، تصورات کلی و تصدیقات عقلی، تصورات کلی بعنوان بازنمود عقلی طبیعت مشترک در قالب تصدیق یا تعریف انتزاعی درمی­ آید. در منطق سینوی، تصور کلی در قالب الفاظ کلی پنجگانه و تعریف به حد در قالب گزاره­ های ذاتی کامل و ناقص صورتبندی می­ شود. از دیدگاه اسکوتوس نیز مفاهیم کلی در قالب الفاظ انتزاعی یا حقیقی و تصدیق انتزاعی به صورت گزاره­ انتزاعی یا حقیقی صورتبندی می­ شود.

بررسی مسئلۀ شرّ در نظام‌های فلسفی، الاهیاتی و منطقی از دیرباز زمینه ساز مباحثات گسترده‌ای بوده که تا دوران معاصر نیز پاییده است. تبیین نظام احسن نه تنها از دیدگاه متألهان ادیان ابراهیمی بلکه از سوی فیلسوفان یونان باستان نیز صورت گرفته و به تبع آن یکی از حساسّترین و در عین حال پیچیده ترین عناصر بحث یعنی ضرورت تبیین ماهیت شرّ یا امر شرور و نسبت آن با احسن بودن نظام هستی نیز همواره محل مناقشه بوده است. ضرورت این بحث است که زمینۀ نگارش مقالۀ حاضر را با روش توصیفی- تحلیلی و با رویکرد تطبیقی میان آرای دو فیلسوف معاصر دینی یعنی جان هیک و الوین پلانتینگا و با هدف شناسایی آرای آنها در باب مفهوم و ماهیت و جایگاه شرور در نظام الهی سبب گشته است. بسط نظری آرای این دو و صورت بندی مفهوم شرّ در میان تفکرات ساختاری آنها نشان می‌دهد که بعضاً این مفهوم صرف نظر از اختلافات دیدگاهی، زمینه-ساز شباهات ساختاری نیز بوده است. جان هیک اعتقاد دارد که شرّ در مقام امری وجودی نه تنها نافی نظام احسن نیست و خصائل دینی خداوند به عنوان منبع علم و قدرت و فیاضیت مطلق را نفی نمی‌کند بلکه اساساً بانیِ تعالی معنوی و فکری انسان در این میان است. در مقابل پلانتینگا با قول بر وجودی بودن شرّ بازسازی ایراد اپیکوری بر وجود الهی که در گفتار منتقدانی همچون جی.ال مکی ظهور یافته را نقد می‌کند و معتقد است که شرّ به منزلۀ فقدان قابلیت در پدیده‌هاست و نه نقصان در فاعلیت الهی.

هرچند پیشینۀ نظریۀ مطابقت به‌عنوان ملاک حقیقت به آموزۀ ایده‌های افلاطون باز می‌گردد اما طرح و بسط این نظریه در فلسفۀ ارسطو صورت می‌گیرد. در نظر ارسطو حقیقت و صدق به معنای مطابقت حکم یا گزاره با امر واقع و ناحقیقت و کذب به معنای عدم مطابقت است. از زمان ارسطو نظریۀ مطابقت با وجود فراز و نشیب‌هایی که داشته، همواره یکی از نظریات غالب در حیطۀ معرفت‌شناسی بوده است. البته برخی از فیلسوفان نیز ضمن توجه به نظریۀ مطابقت، به امری مقدم بر این نظریه اشاره داشته‌اند که اساساً امکان طرح آن را فراهم کرده است. هیدگر و سهروردی ضمن نقد سنت‌های فلسفی قبلِ از خود بر این نکته تأکید کرده‌اند که فهم و درک اولیۀ انسان و نسبت او با اشیاء و پدیده‌ها از سنخ گزاره و حکم نیست. اکنون پرسش مهمی مطرح می‌شود: امرِ مقدم بر حقیقت گزاره‌ای کدام است که امکان حقیقت در معنای مطابقت را فراهم می‌آورد؟ این نوشتار درصدد است با روشی توصیقی-تحلیلی به بررسی این پرسش از منظر سهروردی و هیدگر بپردازد. هیدگر معتقد است حقیقت در معنای ناپوشیدگی معنای اولیۀ حقیقت است و فراموشی این معنا سبب طرح حقیقت در معنای مطابقت شده است. سهروردی نیز معتقد است حقیقت در معنای شهود اشیاء مقدم بر نظریۀ مطابقت است. هیدگر و سهروردی ضمن نقد نظریۀ مطابقت معتقدند این نظریه کارایی لازم برای انکشاف حقیقت را ندارد.