جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

آیه: (وَ أَنْذِرْ عَشیرَتَکَ الْأَقْرَبینَ) «شعراء/214» یکی از مهمترین آیاتی است که مأموریت رسول خدا را در مورد دین اسلام و انذارخویشان همراه با تعیین جانشین، به منظور پایه‌گذاری آن درنخستین هسته مرکزی اسلام درآغاز بعثت، بیان می‌کند.این،نخستین آیه‌ای است که درروزهای آغازین،پیامبر را به انذارخویشان نزدیک خود دستورمی دهد وبا وجود فراگیر بودن انذار، به دلایلی،ازبستگان نزدیک وی، آغاز می‌شود. تفسیر درست آیه و اطلاع‌ یابی ازاتفاقات پس از نزول آن، تأثیر مهمی درشناخت فرایند تعیین امام در آیین اسلام دارد زیرا این آیه ، با توجه به روایات قطعی و متواتر شأن نزول که در آثارفریقین مطرح شده است، سندی قوی بر حقانیت اندیشه‌های تشیع در امامت امت اسلامی است. این روایات به روشنی نشان می دهد که امیر مؤمنان، تنها کسی بود که درخواست پیامبر را به منظورجانشینی رسول خدا پذیرفته است. لیکن با این وجود، روایات گوناگون ناهماهنگ و تفاسیر ناسازگاری در آثار تفسیری عامه به چشم می‌خورد که اغراض سیاسی در به وجود آمدن آنها دخیل بوده و به منظور مقابله با خط امامت علوی ساخته و پرداخته شده اند وباید مورد نقد و بررسی قرار گرفته و روایت و تفسیر درست آیه تبیین شود. بنابراین، نوشتار حاضر، با بررسی دقیق آفاق نزول آیه انذار و مفهوم‌شناسی آن و نیز با نقد آراء تفسیری فریقین و روایات شأن نزول و بررسی مشترکات و مفترقات آن ، در یک جمع‌بندی ، نتیجه‌ به دست آمده را در اختیار پژوهشگران تفسیری قرار می‌دهد.

در این کتاب مجموعه احادیث و روایاتی در باب معاد و زندگی پس از مرگ برگرفته از منابع مختلف (نظیر :کافی، بحارالانوار، احتجاج، امالی مفید و امالی طوسی) به طبع رسیده است .در این کتاب، ضمن بیان کیفیت معاد، دلایل عقلی و نقلی رستاخیز ذکر می‌گردد، افزون بر آن به برخی شبهات وارده بر مبحث معاد با استناد به دیدگاه‌های علمای شیعه پاسخ داده می‌شود .کتاب به زبات عربی تدوین شده است .

در اصطلاح فلسفه، حکم و ضرورتی که موجود ممکن برای وجود یافتنش از ناحیه ی علت تامه اش دریافت می کند «قضا» نام دارد. مطابق مطابق با این حکم و ضرورت، شیء ممکن موجود می شود و دارای یکسری آثار و صفات خاص و زمان و مکان خاصی می گردد، که مرحله ی «قدر» نام دارد. از تفاوت های اساسی بین قضا و قدر آن است که؛ قضا، لا یتغیر و لا یتخلف است و حیطه ی آن هم عالم ماده است و هم عالم مجردات. اما مرحله ی قدر، قابل تغییر و تخلف است و حیطه ی ان تنها عالم ماده است، زیرا تنها عالم ماده است که قابل تغییر و تحول است. علامه طباطبایی و مولوی، در مسأله جبر و اختیار آدمی، نظرات اشاعره و معتزله را رد نموده اند و نظر شیعه (امر بین الامرین) را پذیرفته اند، یعنی اعمال و رفتار بشر آمیخته ی است از جبر و اختیار. قضا و قدر حاکم بر نظام هستی و خروج از سیطره ی آن غیر ممکن است پس تقدیراتی که در لوح یا کتاب محفوظ هستند که از آن تعبیر به «لوح محفوظ» می شود و اما تقدیرات دیگری هستند که قابل تغییر اند و انسان با استفاده از اختیار و اراده ی خود و با انجام بعضی اعمال مانند دعا، صدقه، احسان و .. می تواند این تقدیرات را تغییر دهد و یا مانع از وقوع رویدادهای نامطلوب شود و این تغییر تقدیرات با حکمت بالغه ی خداوند هیچ منافاتی ندارد.

---

---

‫چکیده الکترونیکی در پیوستها موجود می باشد

‫اين نوشتار به بررسي ابعاد مختلف بداء و تفاوت آن با نسخ، از ديدگاه شيعه اماميه و اهل سنت مي‌پردازد و ضمن طرح شبهه‌هاي منکران بداء به شيعيان، ادله اثبات بداء از قرآن و روايات را تبيين مي‌کند. نويسنده در دو بخش و شش فصل به بيان اختلاف نظر شيعه و اهل سنت درباره مفهوم و وقوع بداء پرداخته و برداشت‌هاي صحيح و ناصحيح از بداء و تفاوت آن با نسخ را شرح مي‌دهد. وي در بخش اول با تشريح، نسخ، مباني شناخت نسخ، تعريف لغوي و اصطلاحي نسخ، واژگان مرتبط با نسخ، مانند تخصيص، استثنا، تقييد و بداء را بررسيده و سير تاريخي و پيشينه بحث از نسخ را بيان مي‌کند. آن گاه به بررسي حقيقت نسخ و اقسام آن پرداخته و نسخ مشروط، شرايط تحقق نسخ، شرايط ناسخ و منسوخ به و منسوخ عنه را تحليل کرده است. در فصل دوم ادله عقلي و نقلي امکان وقوع نسخ، جواز و امکان نسخ از نظر ثبوتي، اثباتي و وقوعي را از منظر آيات، روايات و ديدگاه مفسران شيعه و اهل سنت تبيين مي‌شود. نگارنده در فصل سوم شبهه‌هاي مربوط به نسخ را که يهوديان و نصارا به مسلمانان وارد مي‌کردند، وقوع نسخ در تورات و انجيل و شبهه‌هاي منکران وقوع نسخ را بررسي مي‌نمايد. وي در بخش دوم از نوشتار خويش ابتدا به واکاوي بداء و حقيقت آن نزد شيعه و ديدگاه اهل سنت مي‌پردازد؛ سپس مفهوم علم الهي و ارتباط آن با بداء، تفاوت نسخ با بداء، تأثير انسان در سرنوشت خود و قلمرو بداء در اقسام قضا و قدر الهي را فراروي مخاطبان خود مي‌نهد. او در فصل دوم ضمن اثبات وقوع بداء از منظر قرآن و روايات، اشارات قرآن کريم درباره وقوع بداء در اقوام پيشين را بررسيده و ديدگاه ائمه معصومين را نيز در اين مقوله ذکر مي‌کند. فصل سوم به طرح و پاسخ برخي از مهم‌ترين شبهه‌هاي مربوط به بداء و وقوع آن، مانند شبهه ابي‌زهره و فخر رازي درباره منافات داشتن بداء با علم الهي و قضا و قدر حتمي خداوند اختصاص دارد. نويسنده در اين زمينه به تفسير آيه شريفه (يمحو الله ما يشاء و يثبت) از منظر مفسران شيعه و اهل سنت پرداخته است.

---

موضوع تحقیق، بررسی تطبیقی برهان وجودی دکارت و برهان صدیقین ملاصدرا می باشد؛ مطالب مورد بحث و بررسی در این تحقیق، به طور خلاصهبه صورت زیر قابل تبیین می باشد؛ براهین خداشناسی به دو دسته‌ی عمده و جامع؛ تقسیم می شوند: دسته‌ی اول، براهینی هستند که وجود واجب تعالی را از طریق مخلوقات و افعالش به اثبات می‌‌رسانند و دسته‌ی دوم، ادله‌ای هستند که بر وجود واجب تعالی از طریق غیر افعال و مخلوقاتش استدلال می‌کنند. برهان وجودی دکارت، جزو دسته‌ی اول؛ و برهان صدیقین ملاصدرا، جزو دسته‌ی دوم محسوب می‌شوند. دکارت، با استفاده از مفهوم کامل‌ترین موجود به تقریر برهان وجودی می پردازد. او برهان خود را چنین تقریر می-کند: بنا به تعریف، خدا همه‌ی کمالات را دارد؛ وجود،کمال است؛ نتیجه: خدا وجود دارد. برهان صدیقین ملاصدرا نیز چنین تقریر می-شود. وجود اصیل است و مراتب تشکیکی دارد؛ بین مراتب آن، رابطه‌ی علیت و معلولیت برقرار است؛ بالاترین مرتبه‌ی وجود، همان مرتبه‌ای است که متعلق به غیر نمی‌باشد، پس در میان موجودات کثیر، یک موجود هست که متعلق به غیر نیست و واجب‌الوجود است. برهان وجودی دکارت براساس تحلیل ذهنی شکل گرفته است؛ لذا، برهانی مفهومی است؛ که معیار صدق آن، وضوح و تمایز عقلی است. اما برهان صدیقین ملاصدرا، براساس حقیقت عینی هستی و وجوب وجود، تقریر شده و دارای مصداق خارجی است؛ و معیارصدق آن، مطابقت با واقع است.این دو برهان، هم دارای وجوه اشتراک و هموجوه افتراق هستند. مهمترین شباهت آنها در مبنا قرار دادن مفهوم کمال وجود است؛ یعنی هر دوی آنها، خدا را وجود کامل و دارای همه‌ی کمالات وجودی می دانند. همچنین، در هر دو برهان، سعی شده است با تکیه بر کوتاه‌ترین مبادی و بهره جستن از قضایای بدیهی اولی و مقدمات عقلی، برهانی بدیهی‌الانتاج ارائه شود که بدان، نه تنها وجود خداوند، بلکه تمامی صفات او نیز قابل اثبات باشند. مهمترین وجوه افتراق آنها نیز عبارتند از: 1- ضرورت اثبات شده در برهان وجودی، ضرورت ذاتیه است؛ یعنی مادامی که ذات موضوع در ذهن باشد، حکم به ضرورت وجود آن می‌کنیم؛ ولی ضرورت در برهان صدیقین، ضرورت ازلیه است که حتی از فرض عدم موضوع، باز وجود آن لازم می‌آید. 2- ضرورت در برهان وجودی، به حمل اولی است. پس به حمل شایع، خدا ممکن‌الوجود است؛ ولی در برهان صدیقین، به حمل شایع است. 3- برهان وجودی دکارت، برهانی ذهنی است و جنبه‌ی «سوبژکتیو»دارد. اما برهان صدیقین صدرا، از جنبه‌ی عینی و «ابژکتیو»برخوردار است.