جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ازدواج، پیمان مقدس، مبتنی بر پایبندی به رعایت حقوق و احترام متقابل است . این پایان نامه با موضوع« نقش آموزه های قرآنی در پایداری ازدواج با تأکید بر آرای علامه طباطبایی و آیت ا... جوادی آملی » با هدف تبیین نقش آموزه های قرآنی در استحکام خانواده، در سه فصل تدوین یافته است . و به بررسی آرای تفسیری علامه طباطبایی و آ... جوادی آملی در ذیل آیات موجود پرداخته شده است .در این نوشتار، پس از بیان کلیات تحقیق، به تبیین مواردی چون؛ جایگاه، اهمیت و ضرورت ازدواج در قرآن پرداخته است و همچنین اهداف ازدواج و معیارهای همسر نظیر، ایمان و حسن خلق مورد بررسی قرار گرفته است . نشان دادن تأثیر آموزه های قرآنی بر استحکام بنیان خانواده و تصحیح روابط و رعایت حقوق و تکالیف متقابل زوجین، از دیگر مواردی است که درطّی فصول مورد اهتمام واقع شده است .از سوی دیگر به آسیب شناسی استحکام خانواده، از دو بعد اجتماعی و اخلاقی، نظیر، طلاق، اعتیاد، بد خلقی، بدگمانی، بد زبانی، تکبر، بخل، مورد اهتمام قرار گرفته است . در انتها می توان گفت، آموزه های قرآنی نقش بنیادی در پایداری ازدواج دارند .

عزت نفس به معنای احساس ارزشمندی به‌خودی‌خود است که در آن استعلا و برتری نسبت به‌غیر لحاظ نمی‌شود. از آن‌جا که اطلاع از اهمیت عزت‌نفس موجب اهتمام بیشتر به افزایش آن و علم به آثار موجب واقف شدن به اهمیت است. این تحقیق آثار عزت‌نفس را از دیدگاه ناتانیل براندن که پدر عزت نفس نامیده می‌شود، در سه دسته شناختی، اخلاقی و رفتاری تنظیم، سپس از منظر آموزه‌های اسلام به روش توصیفی تحلیلی بررسی نموده است تا زمینه‌ای برای تعدیل و تکمیل نظرات او باشد. براندن معتقد است ابراز وجود، پذیرش تعریف دیگران و فردگرایی از آثار عزت نفس است اما به نظر می رسد آموزه‌های قرآنی و روایی این آثار را نپذیرد. زیرا گاهی عدم ابراز وجود، نشان‌دهنده عبور از خود دانی و رسیدن به خود عالی است که می تواند نتیجه عزت نفس باشد. همچنانکه امکان دارد فردی با وجود عزت نفس بالا آگاهانه تعریف دیگران را به دلایلی مانند تواضع و به هدف مبارزه با نفس نپذیرد. چنانچه فردگرا نبودن و ترجیح منافع دیگران بر خود گاهی نشان از رشدیافتگی فرد عزتمند است به طوری که خود مجازی را قربانی خود حقیقی کند و این منافاتی با عزت و کرامت نفس ندارد.

شناخت روش معصومان(علیهم السّلام) در تفسیر آیات پزشکی، و چگونگی پیمودن مسیر تفسیر پزشکی در فرایند فهم آیات قرآن و رسیدن به مقصود خداوند با تبیین علمی آنان می‌تواند کارآمدترین روش در استنطاق از قرآن در این‌گونه آیات باشد. آن بزرگواران ضمن توجه به آیات دیگر قرآن و استدلال عقلی خود، به تبیین قرآن پرداخته‌اند و به آیات آفاقی و انفسی آن، مانند آغاز آفرینش انسان، نیاز انسان به اکسیژن، زمان حیات‌یافتن جنین، مدت قرارگرفتن در رحم، هویت شخصی، تاریکی‌های جنین در رحم، هوا و اکسیژن و شیرِخالص از خون، اشاراتی داشتند. آنچه نگارنده در این مقاله، به آن پرداخته است، شناخت روش معصومان(علیهم السّلام) در تبیین و توضیح واژگان آیات پزشکی است و با روش تحلیل محتوایی و گردآوری کتابخانه‌ای، روایات علمی را واکاوی کرده و به این نتیجه رسیده است که آنان در تبیین لغوی واژگان قرآنی، تنها به یک روش بسنده نکرده‌؛ بلکه روش‌های مختلفی را به کار برده‌اند؛ پاره‌ای از توضیحات دربارۀ مقولهٔ معناشناسی، بعضی از سنخ تبیین لغوی، مواردی با تبیین تمثیلی و بیان تصویری و استفاده از واژهٔ متضاد و روش‌های دیگر است.

تفرد از اصول بنیادین تعلیم و تربیت و بدین معناست که انسان با وجود داشتن شباهت هایی با هم نوعان خود دارای ویژگی های روانی و توانایی های منحصر به فردی است که او را از دیگران متمایز می کند. توجه به این اصل در شناسایی استعدادها و توانایی‌های افراد و جهت دهی مناسب آن ها در مسیر تربیت صحیح حائز اهمیت است. این نوشتار با هدف بررسی نقش اصل "تفرد" در تربیت از دیدگاه آیات و روایات و با شیوه‌ی توصیفی و تحلیلی به بررسی جایگاه اصل "تفرد" در تربیت می پردازد. بررسی های صورت گرفته بیانگر این است که تفاوت های بین افراد به دو دسته تفاوت های فردی و گروهی تقسیم شده و برای تفاوت های فردی دو مفهوم تفاوت های بین فردی و درون فردی وجود دارد. افراد از حیث ایمان،علم،استعداد ها و توانایی ها، عواطف و احساسات دارای تفاوت های بین فردی هستند و از حیث تفاوتهای موجود در تواناییها و استعدادهای مختلف در یک فرد دارای تفاوت های درون فردی می باشند. همچنان که از نظر جایگاه اجتماعی ، جنسیت، موقعیت جغرافیایی و ... تفاوت های اجتماعی دارند که توجه به این‌ تفاوت ها در شکل گیری تربیت صحیح موثر است، لذا در امور تربیتی جهت نیل به اهداف تربیتی توجه به تفاوت های فردی و اجتماعی بسیار حائز اهمیت است.

نگرش اخباری و اصولی دو روش فهم دین از متون اصلی در میان اندیشمندان شیعی است که بیش از چهار قرن از نزاع‌های فکری و یا ایجاد و شکل‌گیری مکاتب گوناگون میان طرفداران آنها را پشت سر گذاشته است. پژوهش حاضر در پی پاسخگویی به این پرسش است که آرا اصولی فیض کاشانی در کتاب معتصم‌الشیعه چگونه بازتاب یافته است. بررسی توصیفی - تحلیلی این مسئله حاکی از آن است که فیض کاشانی، از علمای شیعی قرن یازدهم، با وجود دیدگاه‌های اخباری، و استناد و اتکا وی به روایات، اما نگرش به دور از هرگونه افراط و تفریط او از عقل و نقل را در کاربست عملی‌اش در کتاب معتصم‌الشیعه به مثابۀ کتاب فقهی فیض را شاهدیم. تأثیرپذیری از مسلک اساتید اخباری، برداشت سوء از برخی فتاوای مبهم فقهی ایشان در گذشته، تناسب‌نداشتن برخی دیدگاه‌های وی با برهان‌های موجود نزد خویش، و ... سبب شد فیض را که اغلب دارای آرا اعتدالی در نظریاتش است، به اخباری‌گری متهم کنند و دامنۀ اختلاف آرای میان اصولیان و اخباریان شیعی را بیش از پیش گستردش دهد؛ حال آنکه تمایل‌نداشتن ایشان در همراهی با نظر مشهور از اخباریان مبرهن است و پایبندی وی به نگرش اصولیان در مواضع فراوانی، مانند اجماع، حجیت ظاهر قرآن، حجیت عقل، رجوع به آرا و نظریات اصولیان، عدم جمود در اخبار، و ... به میزانی است که انکار آن ممکن نخواهد بود.

وجوب خمس که از آیه 41 سوره انفال فهمیده می‌شود، از فروع دین اسلام و مورد اتفاق همه‌ی مسلمانان، در بعضی وجوه همچون مفهوم و گستره واژه غنیمت میان علمای فریقین اختلاف نظر وجود دارد. علمای شیعه با استناد به مطلق بودن واژه غنیمت و کلمات تأکیدی و کلمه «من شیء» در آیه و روایات معصومین (علیهم السلام) به هر بهره‌ای که انسان بدست آورد غنیمت می‌گویند. علمای اهل‌سنت نیز از آن جا که در معنی اصلی آن قیدی وجود ندارد و با استناد به کلمه «من شیء» و روایات پیامبر(صلی الله علیه و آله)، واژه غنیمت را در هر چیزی که انسان بدست می‌آورد، معنا کرده‌اند ولی به خاطر دلایل عرفی آن را مقید به غنائم جنگی می‌دانند چراکه ‌روایات پیامبر(صلی الله علیه وآله) که تنها تقسیم غنائم را بیان کرده، هرگز بیانگر انحصار خمس در غنیمت جنگی نیست و تفسیر غنائم به غنائم جنگی از سوی تابعین، بیشتر نتیجه اجتهاد آنهاست. این مقاله در تلاش است با بهره‌گیری از روش کتابخانه‌ای و تحلیلی ـ توصیفی به بررسی واژه غنیمت از منظر علمای شیعه و اهل سنت پرداخته تا دلایل اختلاف نظر علما آشکار گردد.

مقوله فرهنگ و مفهوم آن، جايگاه مهمي در ميان علوم انساني دارد. با توجه به مباني فکري و ديدگاه‌هاي مختلف، معاني مختلفي از فرهنگ ارائه شده است. ازآنجاکه فرهنگ يکي از ارکان مهم نظام اجتماعي است، شناخت جايگاه آن در ميان حوزه‌هاي مختلف اجتماع امري ضروري است. اين تحقيق با روش توصيفي ـ تحليلي و با استفاده از منابع کتابخانه‌اي معناي فرهنگ را از منظر قرآن کريم و جايگاه آن را در نظام اجتماعي مورد بررسي قرار داده است. هدف از اين بررسي بيان برنامه کلي قرآن کريم درجهت رفع نيازهاي اجتماعي بشر براي سعادت دنيوي و اخروي انسان است. اين تحقيق نشان مي‌دهد اولاً از منظر قرآني، فرهنگ همان تزکيه و تخلق به اخلاق فاضله‌اي است که در قرآن ذکر شده است؛ و ثانياً اين مفهوم قرآني از فرهنگ، پايه و اساس حوزه‌ها و ساحت‌هاي مختلف زندگي اجتماعي را تشکيل مي‌دهد. در پايان بيان شده است که عملي‌شدن رفتار اخلاقي نياز به پشتوانه و تکميل‌کننده‌اي دارد، که همان معرفت توحيدي است و اعتقاد به توحيد، ضامن اجرايي شدن فعل اخلاقي محسوب مي‌شود.

تأمین اجتماعی در مفهوم رایج آن، به تأمین نیازهای مادی محدود می‎شود. از آن‌جا که از سویی بنا‎بر روایات متواتر، دولت‎کریمۀ مهدی موعود؟عج؟، دولتی عدالت‎گستر معرفی و از سوی دیگر در اندیشۀ معاصر بشری، یکی از ارکان تحقق عدالت اجتماعی، تأمین اجتماعی در مفهوم رایج آن تلقی شده است، این پرسش مطرح است که تأمین اجتماعی در دولت مهدوی؟عج؟ دارای چه مفهومی و تامین‌کنندۀ کدام نیازهاست و آیا می‎توان آن را محدود به مفهوم رایج آن تصور کرد؟ فرضیۀ این پژوهش آن است که با توجه به این‌که دولت منجی موعود؟عج؟، دولتی با حاکمیت قرآن کریم است، قهراً تمامی راهکارهای عدالت‎گستری از جمله تأمین اجتماعی، دارای رویکرد و مفهومی قرآنی خواهد بود؛ از این ‎رو، این پژوهش، در پیِ مفهوم قرآنی تأمین اجتماعی و جایگاه آن در دولت منجی موعود؟عج؟است. از سوی دیگر، از آن‌جا که هدف نظام تأمین اجتماعی، حتی در مفهوم رایج و متداول آن، نهایتاً تأمین آرامش انسان است و به نظر می‎رسد این هدف، ارتباطی تنگاتنگ با حیات طیبه انسان دارد، در این پژوهش به مفهوم‌شناسی تأمین اجتماعی در دولت مهدوی؟عج؟ با تأکید بر مفهوم حیات طیبه پرداخته شده است. براین اساس، مفهوم نظام تأمین اجتماعی در دوران ظهور، مفهومی ایمان‌مدار و عمل صالح‌محور خواهد بود. دو عنصری که هم در اعتقاد به مهدویت و هم در زمینه‎سازی دوران ظهور نقش بسیار سازنده‎ای دارد. این تلقی از تأمین اجتماعی، موجب خواهد شد که در دوران انتظار، تمامی اندیشه‎ها و قوانین تأمین اجتماعی در جوامع قرآن‌مدار، در راستای مفهوم آن در دولت مهدوی؟عج؟ و برای تأمین نیازهای مادی و معنوی و در نتیجه کرامت، امنیت و آرامش هر دو جهانی انسان اجتماعی تنظیم گردد و تمامی تصمیمات و راهکارها در راستای تأمین ایمان و عمل صالح باشد و نه آنچه که در اندیشۀ سکولار و تنها برای تأمین جنبه‎های محدود مادی و لذت‎های دنیوی مطرح شده است؛ که در این صورت زمینه‎ساز تشکیل هرچه زودتر دولت مهدوی؟عج؟ خواهد بود.

یکی از ضرورت ها در تفسیر صحیح آیات قرآن کریم، تسلط بر علوم قرآن و قواعد تفسیر است. در میان علوم قرآن، اولین علمی که تکون یافت علم قرائتلفاظ قرآن بود. در علم قرائت علاوه بر اصول و قواعد قرائت؛ اشکال مختلف قرائت کلمات نیز بررسی می­شود، تا با توجه به ساختار کلام و سیاق جمله و سازگاری در معنا و مفهوم بهترین و صحیح­ترین قرائت صورت پذیرد. لذا با توجه به اهمیت بسیار و تأثیر علم قرائت بر فهم صحیح آیات در این مقاله نگارنده بر آن است بر اساس گردآوری داده­ها و روش تحلیلی - توصیفی به بررسی موارد اختلاف قرائات سوره مبارکه انبیاء از منظر مفسران شیعه و اهل سنت پرداخته تا با طراحی رهیافت جدید با توجه به قرائت­های مختلف، تفسیری دقیق­تر از آیات قرآن ارائه دهد. در این مقاله با بررسی اختلاف قرائات سوره مبارکه انبیاء دانسته شد که در این سوره 21 آیه دارای اختلاف قرائت هستند که 14 مورد آن در معنای آیه مؤثر بوده و 7 مورد آن تغییر در معنا ایجاد نمی­کند، البته در نهایت مفهوم یکسانی را از آیه می­رساند و تنها در حد تغییراتی بسیار جزئی است. پس به طور کلی اختلاف قرائات در حد تغییراتی مانند مبالغه، تأکید، اعراب و یا اختلاف در کیفیت قرائت از لحاظ اماله، فتح، ادغام، تفخیم، ترقیق ، اظهار است که بررسی سیاق آیات، توجه به قواعد ادبیات عرب، سازگاری معنایی و انسجام در الفاظ، می­تواند محقق را در فهم تفسیر صحیح آیات یاری رساند.

مفهوم رایج تأمین اجتماعی غالباً در حمایت معیشتی دولت‌ها از افراد جامعه خلاصه می‌شود. هرچند مفهوم تأمین اجتماعی، برآمده از تعریفی اصطلاحی و معاصر و برگرفته از نگاه سکولار غرب به نیازهای این جهانی انسان است، لکن به نظر می‌رسد این امر به هیچ وجه مانع از ارائۀ مفهومی جدید از آن نخواهد بود. در پژوهش حاضر و با روش توصیفی ـ تحلیلی، مشخصاً به این مسئله پرداخته شده است که چگونه می‌توان مفهومی از نظام تأمین اجتماعی، بر پایه زندگی مطلوب و بر اساس آموزه‌های قرآن کریم ارائه نمود؟ قرآن کریم کیفیتی از زندگی انسان را با عنوان «حیات طیبه» معرفی نموده است که دارای ویژگی‌هایی است؛ از جمله اینکه حیاتی دائمی، محصول مراتب ایمان و مصادیق گستردۀ عمل صالح، زندگی کرامت‌مدار، امنیت‌زا و آرامش‌بخش و در نتیجه زندگی شادمانه است. در این کیفیت از زندگی، تأمین زندگی مادی و معیشتی نه تنها مغفول نیست که از مهم‌ترین عناصر و مؤلفه‌های تشکیل آن است. از سوی دیگر، از آنجا که بنا بر رویکردهای متفاوت به کرامت انسان، هدف غایی نظام تأمین اجتماعی حتی در مفهوم شایع آن، تأمین کرامت افراد جامعه معرفی شده است و این مهم از اهداف اساسی هدایت‌های قرآن کریم است، نظام قرآن‌بنیان تأمین اجتماعی دارای ارتباطی تنگاتنگ با مفهوم حیات طیبه به عنوان زندگی مطلوب انسان خواهد بود. نتیجه اینکه این نظام، نظامی همسو با حیات طیبه و در راستای تأمین کرامت، امنیت و آرامش هر دو جهانیِ انسان اجتماعی است و دولت اسلامی به معنای حاکمیت و به عنوان قدرتمندترین نهاد اجتماعی، بیشترین وظیفۀ تأمین آن را دارد تا جایی که می‌توان ادعا کرد که دولت اسلامی، دولت نظام قرآن‌بنیان تأمین اجتماعی است.