جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از جمله آیاتی که در آن مؤمنان به تقوا پیشگی، استفاده از «وسیله» و تلاش برای رسیدن به فلاح و رستگاری دستور می‌دهد، آیه 35 سوره مائده می‌باشد. مفسران فریقین در فهم معنای وسیله نظرات مختلفی بیان کرده‌اند. برای این که مشخص شود مقصود از «ابتغاء وسیله» در قرآن چیست؟ به بررسی «آیه ابتغوا الیه الوسیله» به صورت تطبیقی، در تفاسیر شیعه و سنی پرداخته شده است. حاصل این بررسی تطبیقی این است که پیامبر اکرمj علی بن ابی‌طالبm، امامان معصومm، شناخت امام و تبعیت از او، اهل‌بیت پیامبرj، قرآن کریم، عبادات دینی، مکارم اخلاق، اعتقادات و باورهای حق، عبودیت و بندگی خدا، پذیرش هدایت الهی و حرکت در مسیرآن، از مصادیق اختصاصی واژه «وسیله» در منابع تفسیری شیعه شمرده شده است. در منابع تفسیری اهل سنت نیز، امر به معروف و نهی از منکر، ادای واجبات قلبی و بدنی، برآوردن حاجت نیازمندان، نصایح و خیرخواهی برای عباد، تحصیل رضایت خداوند، دعا ومناجات باخداوند، اخلاص در نیت، صداقت و ... از مصادیق اختصاصی، «وسیله» بیان شده است. در برخی مصادیق دیدگاه مفسران شیعه و اهل سنت مشترک است. ایمان به خدا و پیامبرj، اطاعت از دستور و اوامر پروردگار، ترک گناه و معاصی، ثواب و اجر معنوی، جهاد در راه خدا، انفاق و صدقه در راه خدا، صله رحم و پیوند باخویشاوندان نسبی، محبت و احسان به بندگان خدا و در نهایت درجه‌ای از درجات بهشت، از مصادیق مشترک مفهوم«وسیله» در منابع شیعه و اهل سنت ذکر شده است. مفسران اهل سنت بیشتر به معنای ظاهری آیه توجه داشته‌اند، در صورتی که مفسران شیعه علاوه به مفهوم ظاهری به مصداق‌ها و مفهوم باطنی آیه نیز نظر داشته‌اند و برخی از مصادیق مفهوم باطنی آیه را بیان کرده‌اند.

یکی از واژه‌های قرآنی، «عروة الوثقی» است. این واژه دو بار و درآیات 22 سوره لقمان و 256 سوره بقره، به‌کاررفته است. در این تحقیق مصادیق این واژه از منظر شیعه و اهل سنت به‌صورت تطبیقی بررسی شد. از بررسی اجمالی منابع تفسیری و حدیثی شیعه و اهل سنت، به دست، می‌آید که علاوه بر آنچه در قرآن به‌عنوان مصادیق این واژه بیان گردیده است، در تفاسیر و منابع حدیثی شیعه و اهل سنت، اموری به‌عنوان مصادیقی، این واژه قرآنی بیان‌شده است. ازنظر شیعه، قرآن، توحید و شهادت به آن، اسلام، امام علی بن ابی‌طالبm، ولایت علی بن ابی‌طالبm، محبت به آن حضرت، امامان معصوم از اولاد امام حسینm، اهل‌بیت پیامبر( و دوستی اهل‌بیت و اسباب رضایت الهی، به‌عنوان مصادیق عروة الوثقی بیان‌شده است. ازنظر اهل سنت، قرآن، توحید و شهادت به آن، اسلام، علی بن ابی‌طالب، ابوبکر و عمر، اعتقادات حق، ایمان به‌قدر، دوستی و دشمنی برای خدا، اسباب رضایت خداوند، از مصادیق واژه «عروة الوثقی» شمرده‌شده است. از این بررسی استفاده می‌شود که شیعه و اهل سنت در برخی مصادیق «عروة الوثقی» نظیر قرآن، توحید و کلمه اخلاص، اسلام، امامت امام علیm دیدگاه مشترک دارند. ولی در بقیه مصادیق، تفاوت دیدگاه دارند.

‫در پايان نامه حاضر به تحقيق درباره ابعاد تربيتي نامه سي و يکم نهج‌البلاغه و شرح نصايح و وصاياي امام علي(ع) به فرزندش امام حسن(ع) در باره مراتب تزکيه نفس و پرورش روح و جسم اختصاص دارد. نگارنده نخست به تبيين مفهوم تربيت، تعليم، اخلاق، تزکيه، تهذيب و تفاوت آن‌ها با يکديگر پرداخته، سپس اهميت تربيت از ديدگاه اسلام و سيره معصومين(ع) را بررسيده است. آن‌گاه اهداف تربيت از منظر امام علي(ع) را درسه مقوله ارتباط انسان با خدا، با خود و با ديگران خلاصه کرده و شناخت خداوند متعال، تقويت عبوديت و بندگي، متربّي، پرورش اخلاص و تقوا و شکرگزاري و توکل را از هدف هاي اساسي تربيت اسلامي در ارتباطِ انسان با خداوند دانسته است. در فصل سوم نويسنده ابعاد و ساحت‌هاي تربيت از ديدگاه امام علي(ع) را مطرح و در بيان آن ها به اهميت پرورش جسمي، عقلاني، اجتماعي، خانوادگي و عاطفي اشاراتي کرده است. توجه ويژه به مسأله ورزش، تغذيه، نظافت و تحمل سختي ها و شدايد به عنوان راهکارهايي جهت " پرورش جسمي" بيان گرديده است. وي در بيان " تربيت عقلاني" به عاقبت‌انديشي، وقت‌شناسي و استفاده صحيح از فرصت‌ها اشاره کرده و ياد خداوند و مرگ، توبه، و جهاد در راه خدا را از جمله آموزه‌هاي مهم "تربيت ديني" برشمرده و ديدگاه‌هاي امام علي(ع) در نهج‌البلاغه را در اين زمينه تشريح کرده است. زهد و بي‌اعتنايي به دنيا، کنترل زبان و آرزوها، پرهيز از عُجب و خودبيني، پرهيز از طمع، امانتداري، و عفو و گذشت نيز به عنوان راهکارهاي" تربيت اخلاقي" در نامه سي و يکم نهج‌البلاغه مطرح شده است. نگارنده همچنين به مقوله امربه معروف و نهي از منکر، پرهيز از لجاجت، پاي‌بندي پيمان، پيوند با خويشان و مديريت صحيح امور به عنوان آموزه‌هاي" تربيت اجتماعي"، مدارا با زنان، پرهيز از غيرت بي‌جا، مواظبت کردن بر حجاب زن به عنوان آموزه‌هاي "تربيت خانوادگي" و رعايت اموري مانندِ خشم، محبت، شادي و غم و ترس به عنوان آموزه‌هاي" تربيت عاطفي" اشاره کرده و اصول و روش‌هاي تربيت و دستورالعمل‌هاي مهم امام علي(ع) را در نامه ايشان به فرزندش امام حسن بررسيده است.