جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اعتقاد به یک هادی آسمانی که انسان را در وصال به حقیقت یاری می کند و سرانجام فرد میتوانند با تهذیب نفس به دیدار این هادی آسمانی نایل شود با نام «طباع تام» درآثار سهروردی جلوه کرده است. از آنجا که شناخت و بررسی جامعی در مورد چیستی و هویت این هادی آسمانی صورت نگرفته است، سوال هایی درباره ی حقیقت و ماهیت این هادی آسمانی، مکان دیدار با طباع تام، ریشه ی اعتقاد به طباع تام و اسامی حکمایی که از این هادی آسمانی سخن به میان آورده اند؛ بی پاسخ مانده است. همچنین انجام این تحقیق ما را در فهم بهتر حکمت اشراق یاری می کند.طباع تام با دئنا در ایران باستان، خضردر متون عرفانی و رب النوع تطبیق داده شده است؛ برای رسیدن به شناخت صحیح درباره ی ماهیت طباع تام، جا دارد این تطبیق ها بررسی شوند. از سوی دیگر این سئوال مطرح است که با توجه به تفاسیر و تعبیرات مختلفی که از جام جهان نما در ادبیات فارسی ارائه شده است؛ آیا می توان طباع تام را تعبیر جدیدی از جام جهان نما دانست؟در این رساله در سه بخش به بررسی ماهیت طباع تام، ملاقات های انجام شده با طباع تام و مصادیق قابل تطبیق با آن پرداخته ایم. مصادیقی که امکان تطبیق آنها در این رساله بررسی شده است عبارتند از: جام جهان نما، رب النوع، دئنا و خضر. همچنین با ذکر مواردی که از اصطلاح طباع تام در آثار دوران اسلامی استفاده شده است، مواردی از ملاقات های قابل تطبیق با طباع تام مورد بررسی قرار گرفته اند.درپایان این بررسی ها می توان گفت طباع تام همان من ملکوتی و نفس انسان است و با دئنا در ایران باستان و جام جهان نما قابل تطبیق است و نماد درونی خضر به شمار می آید. اما درباره ی مطابقت طباع تام و رب النوع، با وجود مشابهت های ظاهری، بهتراست رأی به عدم همانندی آنها داده شود.

نفس از پیچیده ترین و شگفتی آورترین موجودات هستی و همچنین از مهم ترین مسائل فلسفی است و تجرد مهم ترین ویژگی نفس است که آراء فلاسفه درباره آن موضوع رساله را تشکیل می دهد. نتیجه‌گیری و پیشنهادات: بحث از نفس در فلسفه ابن سینا در مبحث طیعیات آمده چرا که نزد وی نفس به صرف اضافه و تعلقی که به ماده دارد نفس نامیده می شود و لاجرم از آن همراه با ماده بحث می شود بدین طریق که نفس جوهری است که در مقام ذات مجرد و در مقام فعل محتاج به ماده است و اصولا کمال اول برای طبیعی عالی است. بعدها توسط شیخ اشراق و مخصوصا ملاصدرا را بحث از نفس وارد الهیات می شود. از نظر صدر المتالهین میان ذات نفس و نفسیت نفس تفاوتی نیست و حقیقت نفس چیزی جدا از سرپرستی و تدبیر نیست. بنابراین نفس در مقام حدوث مادی و در مقام بقا مجرد است. مساله تجرد نفس مساله‌ای است که همه حکما بدان پرداخته اند اما ملاصدرا تجرد نفس را هم در مرتبه برزخی اثبات می کند، هم در مرتبه عقلانی. وی همچنین تجرد نفوس حیوانی را مدلل می سازد، حال آنکه نزد ابن سینا نفوس حیوانی مادی و منطبع در جسم می باشد.

"معرفت نفس "از نظر علامه طباطبائی نزدیک ترین و بلکه یگانه طریق رسیدن به معرفت حقیقی و کمال مطلق است .وی معرفت حضوری و شهودی نفس را معرفتی حقیقی می داند و معتقد است معرفت حصولی انسان را به حقیقت نمی رساند .از نظر ایشان انسان برای نزدیک شدن و رسیدن به کمال حقیقی باید با کسب معرفت حضوری نسبت به نفس خویش که لازمه آن عدم توجه به غیر خدا و توجه محض و مطلق نسبت به خداوند است، از عالم ماده رهایی یابد و پس از گذر از عالم مثال و عالم عقل یعنی مراتب عالم که البته شناخت آنها برای شناخت مراتب نفس لازم است، در ذات حق تعالی فانی گردد.البته ایشان معتقدند که معرفت نفس باعث شناخت پروردگار می گردد یعنی در همان زمان که انسان نسبت به نفس خویش آگاهی می یابد در واقع به خداوند عالم می گردد چرا که او مخلوق خداوند است، و همین شناخت باعث درک رابطه اش با خداوند می گردد .رساله حاضر برمبنای روش کتابخانه ای به تو صیف و تحلیل نظرات علامه طباطبائی بر پایه استدلال پرداخته است

معنای لغوی عقل بر بازدارندگی دلالت می کند .این مطلب در عقل مورد نظر قرآن هم تاکید شده است .عقل قرآنی به معنای فهم عمیقی است که از فطرت ناشی شده و انسان را از زشتی ها باز می دارد و به اعمال نیک راهنمایی می کند .برای رسیدن به چنین فهمی صرف پرورش ذهن کفایت نمی کند و پرورش روح از طریق رفتار هم لازم است .بنابراین برای بهره مندی از عقل به مفهوم قرآنی آن هم باید در کسب علوم و معارف کوشید و هم در مسیر تقوا عمل کرد.عقل قرآنی تفاوت وجودشناسی و معرفت شناسی با عقل فلسفی ملاصدرا دارد .ملاصدرا دو معنا برای عقل قائل است :یکی موجود مجردی که منفصل از انسان است و واسطه فیض می باشد و دیگری قوه ای از نفس ناطقه انسانی که به عملی و نظری تقسیم می شود .این تفاوت در تعریف عقل منفصل و متصل فلسفی با فرایند تعقل هدفدار در قرآن، بر انطباق نظر ملاصدرا با قرآن اثر می گذارد.

در تفکر فلسفه‌ی اسلامی، انسان جایگاه ویژه ای دارد. از آن جا که تفکر صدرایی، حاصل یگانگی فلسفه، عرفان به ویژه اندیشه های ابن عربی_ و وحی و روایات معصومین می‌باشد، در این نظام فکری به جایگاه انسان در نظام آفرینش از ابعاد مختلف توجه شده است. در اندیشه صدرا، انسان در قوس صعود هستی و بعد از عبور از عوالم نباتی و حیوانی پا به عرصه‌ی وجود می‌گذارد و علاوه بر داشتن ویژگی های این عوالم، از مراتب بالاتر هستی نیز بهره مند است؛ به همین دلیل می‌توان انسان را خلاصه عوالم دانست.اهمیت دیدگاه فلسفی ملاصدرا آن جهت است که جهان مادی با ویژگی مادیت، بستر خلقت و سیر تکاملی انسان به سوی تجرد محض می‌باشد. از آنجا که بر اساس نظریه‌ی حرکت جوهری، تمام عالم ماده دارای حرکت تدریجی از مادیت به سوی تجرد کامل است، نفس انسان نیز دارای همین حرکت جوهری است؛ همچنین نفس انسان جسمانیه الحدوث و روحانیه البقا است، چرا که در نظریه ملاصدرا انسان در ابتدای خلقت موجودی جسمانی است و جنبه‌ی روحانی بالفعل ندارد. نفس انسان تنها در صورت حیات در این دنیای خاکی است که مراحل تکامل خود را طی می‌کند و از مادیت به تجرد میرسد..اما از نگاه صدرا تکامل و استکمال نفس ناطقه‌ی انسانی محدود به عالم ماده نیست و نفس در عوالم مثال و عقل نیز نه تنها امکان استکمال را دارد بلکه در تعدادی از نفوس این استکمالات تا مرتبه‌ی تجرد عقلی تام رخ می‌دهد. بررسی دقیق این موضوع، چشم انداز کلی صدرالمتالهین به عالم آخرت و نظام آن را روشن می‌سازد.

هدف تحقیق: بررسی تشکیک در وجود و بررسی مناقشات نوصدرائیان است. پرسش های تحقیق: وجود معقول اولی است یا ثانی‭ ؟‬جایگاه بحث تشکیک کجاست‭ ؟‬رابطه‌ی مفهوم با مصداق چگونه است‭ ؟‬استلالل بر تشکیک در وجود آی کافی است‭ ؟‬روش تحقیق: کتابخانه‌ای. یافته های تحقیق: تعریف جدیدی برای معقولات ثانیه‌ی فلسفی مبتنی بر عروض و انصاف آن ها در خارج. کافی بودن استلال تشکیک در وجوذ برای اثبات وجود تشکیکی

در باب معنای حقیقی واژگانی همچون عرش، کرسی، لوح و.. گروه های مختلف متکلمان، مفسران، عرفا و همچنین فیلسوفان اظهار نظر کرده و در پی کشف معنای حقیقی آن برآمده¬اند.علامه طباطبایی مفسر و فیلسوف اسلامی عصر معاصر نیز با عنوان کلی وسائط به بررسی معنای حقیقی این واژگان و سپس تبیین جایگاه ایشان در هستی پرداخته است. ازین روی موضوع اصلی این نوشتار بررسی و تبیین جایگاه وسائط، شامل عرش، کرسی، لوح یا کتاب، قلم و مداد در نظام مراتب هستی از نگاه علامه طباطبایی می باشد.در ابتدای مباحث به بررسی معنای حقیقی واژگان عرش، کرسی، لوح یا کتاب، قلم و مداد پرداخته شد و اینطور به دست آمد که از نگاه علامه طباطبایی اولا برای کشف معنای حقیقی این واژگان باید روح معنای هر واژه را کشف نمود. ثانیا این واژگان در عین آنکه دارای معنایی کنایی هستند، به مصداق حقیقی و بیرونی نیز اشاره داشته و تنها با بیان مثل گونه سعی در نزدیک نمودن ذهن انسان با حقایق خارجی دارند.همچنین پس از بررسی آراء و اقوال علامه طباطبایی در کتب تفسیری و فلسفی ایشان این طور بدست آمد که ایشان برای کشف معنای حقیقی واژگان وسائط قرآن که جزء کلمات هستی شناسانه و فلسفی قرآن بوده و به مراتب هستی اشاره دارند، به روش تفسیری خویش عمل کرده و برای تبیین بیشتر عرش، کرسی، لوح یا کتاب و قلم از آیات و روایات مربوطه استفاده نموده اند و به مباحث و واژگان تخصصی فلسفی جز در مواردی بسیار محدود نپرداخته اند.

هدف تحقیق: بررسی مساله اعتبارات عقلی از دیدگاه شیخ اشراق و پیشینه تاریخی و ثمرات آن‌است. پذسش های تحقیق:اعتبارات عقلی از نظر شیخ اشراق چه چیزهایی هستند‭ ؟‬ضوابط معیارها و ویژگی های اعتبارات عقلی از نظر سهروردی چیست‭ ؟‬فلاسفه پیش از سهروردی تا چه حد درباره اعتبارات بحث کرده‌اند‭ ؟‬ثمرات و کاربردهای اعبتارات در فلیفه چیست‭ ؟‬یافته های تحقیق: ثمرات و نتایج حاصل عبارتند از آشنایی بیشتر با یکی از مهمترین فلاسفه اسلامی شیخ اشراق و دیدگاههای فلسفی او خصوصا در مساله اعتبارات. طرح و بررسی مسایل مختلف مربوط به اعتبارت یا معقولات ثانیه. آشنایی با ثمرات و کاربردهای اعتبارات در فلسفه است.

در این رساله مسألة وجود ذهنی از حیث ارتباط صورت‌های ذهنی با اشیاء خارجی مورد بررسی قرار گرفته است. بحث وجود ذهنی به رابطة صورت‌های ذهنی با اشیاء خارجی مربوط می‌شود. از آن جا که حکما در مورد ماهیت علم نظریات متفاوتی دارند؛ در نتیجه بر اساس دیدگاه خود با مسائل مختلفی مواجه‌شده‌اند. بر مبنای رویکرد مشائیان که علم حضور صورت اشیاء در ذهن است؛ این شبهة معروف مطرح شده است که چگونه صورت‌های ذهنی جواهر، جوهر هستند در حالی که ظرف تحقق آن‌ها ذهن است؟در پاسخ به این شبهه، حکما راه حل‌های مختلفی را ارائه داده‌اند که از آن میان می‌توان به راه حل ابن سینا و ملاصدرا اشاره کرد. گرچه مبانی فلسفی ملاصدرا با مشائیان تفاوت دارد؛ اما ملاصدرا معتقد است که پاسخی را که بر مبنای تمایز حمل و با حفظ رویکرد عینیت ماهوی مطرح کرده است، نسبت به راهکار ابن سینا مناسب‌تر است. بر این اساس در رسالة حاضر با مقایسة راه حل او و ابن سینا، به بررسی وجه ترجیح جواب ابن سینا پرداخته شده است.

هدف تحقیق: بررسی نتایج مرتبت بر وجود رابط و رابطی در حکمت متعالیه است. یافته های تحقیق: در ازاء معانی حرفی واقعیتی عینی به نام رابط طرفینی تحقق ندارد. حکایت داشتن مستقل معنانی حرفی محل سوال است. نتیجه‌گیری: این پایان نامه در اکثر موارد شخص محور نبود بلکه مسئله محور بود لذا می توان تحقیقی در جهت دسته بندی آراء حکما و محقیق در خصوص اینکه از نظر ایشان وجود رابط طرفینی نحقق دارد یا خیر صورت داد. می توان ارتباط بحث وجود رابط طرفینی و مناط اتحاد را نیز مستقلا مورد بحث قرار داد