جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف این مقاله بررسی چگونگی رابطه دو معیار اساسی «فضیلت» و «صلاحیت» در مدیریت اسلامی است. بررسی ها نشان می دهند که از منظر صاحب نظران مدیریت در غرب، فضیلت ها و شایستگی های فنی و تخصصی یکسان دانسته شده اند و اصولاً در پارادایم مدیریت غربی، میان این دو معیار در بیشتر موارد تفاوتی قائل نشده اند (مک کولی و لاوتن، 2006). در این مقاله تلاش شده تا با استفاده از پرسشنامه و مصاحبه نیمه ساختاریافته و با توجه به این واقعیت که تعریف فضایل تا حدودی از دیدگاه اسلام متفاوت با نگاه غالب در دنیای غرب است، به این پرسش پاسخ داده شود که آیا در مدیریت اسلامی که ارزش های بنیادی آن تا حدودی متفاوت از ارزش های مدیریت غربی است، فضیلت ها با صلاحیت های فنی و شایستگی های تخصصی یکسان است، یا تفاوتی معنا دار دارد. جامعه آماری این پژوهش بدین شرح است: گروهی از اعضای هیئت علمی و دانشجویان مقطع دکترای رشته مدیریت در دانشگاه های تهران، تربیت مدرس و علامه طباطبایی که با مبانی مدیریت اسلامی آشنا هستند و شماری از فضلای حوزه علمیه که نوعاً در زمینه مدیریت اسلامی صاحب نظر محسوب می شوند. یافته های پژوهش پس از تجزیه و تحلیل آماری داده ها نشان می دهد که پاسخگویان در اغلب موارد ضمن تفاوت قائل شدن میان فضایل و صلاحیت ها، این دو دسته ملاک را از منظر مدیریت اسلامی الزاماً یکسان ندانسته و برخلاف دیدگاه رایج در دنیای غرب و به تبع آن در پارادایم مدیریت غربی، فضیلت ها و صلاحیت ها را دو معیار نسبتاً مجزّا و تا حدودی متفاوت از هم می دانند.

آیت اﷲ خامنه ای رهبر معظم انقلاب اسلامی، در تاریخ دهم اردیبهشت سال 1380ش. به دلیل ضرورت مبارزه با فساد و طراحی الگوی مبارزه با آن، فرمانی هشت ماده ای صادر کردند که در آن، با نگاهی عمیق و کارشناسی شده، به جوانب مسئله پرداخته و آن را در راستای الگوسازی نظام علوی، قلمداد فرموده اند. دقت در محتوای فرمان هشت ماده ای مقام معظم رهبری، به گونه ای است که در همه ابعاد و زوایای آن، می توان آن را نشئت گرفته از دستورها و فرمان تاریخی امام علی(ع)، در نامه 53 نهج البلاغه، به مالک اشتر، دانست. در این مقاله، تلاش بر آن است تا ابتنای فرمان هشت ماده ای رهبری، بر فرمان مالک اشتر، بررسی شود. این تحقیق مبتنی بر تحلیل محتوی و متن کاوی صورت گرفته است و نتایج حاصل از تطبیق دو فرمان نشان می دهد که وجوه اشتراک زیادی بین آنها وجود دارد؛ از جمله در رابطه با اهداف کلان حکومت (خدمت به مردم و عدالت خواهی)، عوامل فسادآفرین (امتیازطلبان و رانت خواران)، نظارت بر امور و خصوصیات ناظران (تعهد، صداقت، وفاداری، و کارایی) و اصول حاکم بر مبارزه با فساد (قاطعیت، شجاعت، عدالت، انصاف، عدم تبعیض، و مجازات مجرمین).

هدف پژوهش پیش‌رو شناسایی ابعاد مدیریت استراتژیک در نامه 53 با رویکرد استراتژیک و مقایسه این الگوی اسلامی با الگوهای موجود و ارائه یک الگو در سطح حاکمیت است. روش جمع آوری داده‌ها از روش تحلیل محتوا است. در نهایت برای اعتبار روایی کدها و مضامین استخراج شده به تایید 10 تن از آشنایان به نهج‌البلاغه رسید، که در مجموع 273 شاخص و 57 مؤلفه و 14 مقوله بدست آمد که به تایید خبرگان رسید و محورهای مدل شامل 3 محور تدوین، اجرا و ارزیابی بدست آمد. بر اساس بررسی‌های صورت گرفته، این نامه علاوه بر تمامی ابعاد مطرح شده در الگوهای موجود ، به ابعادی توجه نموده که در دیگر مدل‌ها مورد غفلت واقع شده است: در بعد تدوین استراتژی به اصول اخلاقی، فرهنگی و بومی‌سازی و در بعد اجرا و تخصیص منابع و مدیریت زمان، به شاخصه‌های معنوی و برنامه‌ریزی در سطح فردی توجه دارد؛ و از حیث ساختار فرماندهی، خداوند به عنوان مبدا فرماندهی در نظر گرفته می‌شود؛ اما در مدل‌های موجود، مبدا فرماندهی، انسان معرفی می‌شود. همچنین به مسائل روانی و اخلاقی در عزل و نصب‌ها و در بعد ارزیابی به ملاقات حضوری با مردم و عدم کنترل بیش از حد زیردستان تاکید دارد. درآخر با استفاده از نامه 53 به یک الگوی مدیریت استراتژیک اسلامی که تفکر و برنامه­ریزی را توامان در خود دارد و با فرهنگ بومی و اسلامی ما از تناسب بالاتری نسبت به مدل‌های موجود برخوردار است دست می یابیم.

انگیزه خدمت‌رسانی عمومی از نظریه‌های نوین مدیریت دولتی و برخاسته از مکاتب خدمات دولتی نوین و مدیریت ارزش عمومی است که تأثیر به سزایی در ساختاردهی به حکمرانی خوب در جوامع مردم‌سالار داشته است که با توجه به اهمیت مضاعف مفهوم ارتباطات در ساختار این نظریه تا بحال پژوهشی در این زمینه در چارچوب اسلامی نگاشته نشده است؛ بنابراین پس از مطالعه دقیق مبانی نظری و ادبیات موضوع به‌منظور مفهوم‌شناسی این نظریه، به بررسی محتوای نهج‌البلاغه (نامه‌ها، خطبه‌ها و حکمت‌ها) به‌منظور شناساندن این مفهوم در متن این مصحف شریف پرداخته شده است. در ادامه از روش پژوهش کیفی-کمی و از استراتژی تحلیل مضمون در قالب سه محور مضامین پایه (تم‌ها)، مضامین سازمان دهنده (مقوله‌ها) و مضامین فراگیر (مؤلفه‌ها) جهت استخراج داده‌های متنی و از تکنیک کمی دلفی فازی و توزیع پرسشنامه خبرگی میان 16 خبره به‌منظور تأیید شبکه مضامین بهره گرفته شده است. نتایج این پژوهش به شناسایی سه سطح ارتباط با خود، ارتباط با دیگران و ارتباط با خدا در حوزه تبیین جایگاه ارتباطات در ساختار این نظریه دست‌یافته است. سطح ارتباط با خود دارای سه زیرمجموعه خویشتن‌داری، اندیشه‌ورزی و اخلاق حرفه‌ای است. سطح ارتباط با دیگران از مقوله‌های ارتباطات سازمانی اثربخش، ارتباطات همدلانه با همنوعان، همکاری مؤثر با سلسله‌مراتب و ارتباطات مشفقانه با زیردستان تشکیل می‌شود و سطح ارتباط با خدا به شناسایی ابعاد ارتباط عمل‌گرایانه و ارتباط معرف شناسانه منجر شده است.

مقالۀ پیش‎رو به‎دنبال واکاوی الگوهای بنیادین مدیریت مدرن و ارائۀ الگوی تطبیقی مدیریت اسلامی بر پایۀ مبانی جهانی فلسفۀ مدیریت می‎باشد. بدین‎منظور، ابتدا الگوی جهانی تولید پارادایم مدیریتی تبیین و سپس مبانی اسلامیِ مترتب بر آن تطبیق داده شد تا الگوی تطبیقی خاص مدیریت اسلامی به دست آید. در طول مراحل تحقیق ابتدا پارادایم‎های فلسفی مدیریت مدرن از درون منابع بین‎المللی استخراج و دسته‎بندی شد. یافته‎های این دسته‎بندی نشان می‎دهد که پیش‎فرض‎های پارادایمی هستی‎شناختی[1] و معرفت‎شناختی[2] به‎طور مشترک در بیشتر مکاتب مدیریت وجود دارد و مبنای تفکیک مکاتب مختلف مدیریتی از یکدیگر می‎باشد. همچنین، این دسته‎بندی سیستماتیک می‎تواند به استخراج یک الگوی جامع جهانی برای تولید پارادایم مدیریت بینجامد. روش تحقیق در پژوهش پیش رو از نوع تطبیقی است. مطالعۀ تطبیقی درحقیقت نوعی روش بررسی است که پدیده‎ها را در کنار هم قرار می‎دهد و به‎منظور احصاء نقاط افتراق و تشابه، آنها را تحلیل می‎کند. براساس‌این، به‎طور تطبیقی مبانی هستی‎شناختی و معرفت‎شناختی اسلامی در الگوی پارادایمی قرار داده شد و الگوی پارادایمی خاص مدیریت اسلامی استخراج گردید. این الگو مبتنی بر هستی‎شناختی خلقی−ربوبی و معرفت‎شناختی الهی−تئوئیستی شکل می‎گیرد.

با توجه به مطالعات گسترده‌ای که در زمینه‌ی مدیریت اسلامی صورت گرفته و در عین حال، پراکندگی، تکرار، فقدان قاعده‌مندی و الگو، مدل و تئوری جامع درباره‌ی مطالعات مدیریت اسلامی، رفع این خلأ و انجام نوعی دسته‌بندی از ادبیات موجود ضروری به نظر می‌رسد. این مقاله تلاش می‌کند با مرور مباحث موجود و تلاش هایی که در مورد مدیریت اسلامی صورت گرفته، رویکردهای مختلف را شمرده، یکی از رویکردهای غالب این زمینه را تشریح نماید. در راستای تبیین مفهوم مدیریت اسلامی، رویکردهای مختلفی موضوعیت یافته‌اند که یکی از مهم‌ترین آنها رویکرد فقهی‌ـ‌اجتهادی است. مبنای تحلیل این مقاله بیان نظریاتی است که مبتنی بر روش فقهی به مدیریت اسلامی ارائه شده‌اند. در رویکرد فقهی‌ـ‌اجتهادی، بر اساس مراجعه به متون اسلامی و با توسل به روش نقلی، به استنباط بایدها و نبایدها در مدیریت موجود به عنوان یک واقعیت و یک اصل پذیرفته شده، اقدام می‌شود؛ به عبارت دیگر، با توجه به مفهوم فقه تلاش می‌شود نظریاتی بررسی شوند که مدیریت اسلامی را در قالب مدیریت فقهی ارایه کرده‌اند.

در این مقاله با هدف واکاوی مدل « نرمش حداکثری و شدت حداقلی در رهبری امام علی علیه السلام، آموزه­‌های اسلامی بویژه گزاره­‌های علوی بررسی گردیده و در روشی اجتهادی تحلیل انجام گردیده است. یافته­‌های تحقیق نشان می­‌دهد که رهبری در رویکرد علوی با رهبری غیراسلامی با توجه به مبانی آنها متفاوت است. با مطالعه آموزه­‌های علوی، دو دسته از گزاره­‌ها مشاهده شده که دسته­‌ای بر مؤلفه نرمش و رفق مطلق و دسته دیگر بر اختلاط نرمش با مؤلفه شدت­ عمل تاکید می­‌ورزند و پس از جمع روایی نتیجه حاصله حکایت از این دارد که مدل «نرمش حداکثری و شدت حداقلی» می­‌تواند از تحلیل گزاره­‌های دسته اول و دوم اصطیاد گردد که این مدل دارای دو مؤلفه نرمش و شدت عمل است که بالطبع مؤلفه­‌های این مدل در پیوستاری اقتضایی دارای شدت وضعف خواهد بود.

یکی از عمده ترین دغدغه های مدیران کارآمد در سطوح مختلف، چگونگی ایجاد بسترهای مناسب برای عوامل انسانی شاغل در تمام حرفه هاست تا آنها با حس مسئولیت و تعهد کامل به مسائل جامعه و حرفة خود بپردازند و اصول اخلاقی حاکم بر شغل و حرفة خود را رعایت کنند. این مقاله بر آن است تا به مفهوم اخلاق حرفه ای و اهمیت و ابعاد گوناگون آن و نیاز جوامع امروز به اخلاق بپردازد. همچنین به ویژگیهای افراد دارای اخلاق حرفه ای مانند احساس مسئولیت، برتریجویی و رقابت طلبی، صادق بودن، احترام و تکریم دیگران، رعایت ارزش ها و هنجارهای اجتماعی، عدالت و انصاف، همدردی با دیگران و وفاداری اشاره میشود. در ادامه، با اشاره به عوامل پایه ای اخلاق حرفه ای، چگونگی اشاعه و ترویج آن در جهت توسعه سازمانی بیان میشود.

در این مقاله رویکردهای مختلف «رابطه علم و دین» مورد بررسی قرار گرفته‏اند. در این زمینه به سه رویکرد متداول اشاره شده است. در رویکرد اول دیدگاه پوزیتویستی نسبت به علم و دین، بخصوص مسیحیت، تجزیه و تحلیل شده و موضوعیت نتایج حاصل از آن در اسلام مورد نقد واقع شده است. در رویکرد دوم، ضمن بیان مفروضاتی نسبت به دین شناسی و معرفت شناسی، ارتباط این دو مجموعه و در نتیجه نسبت بین علم و دین تبیین شده و در آن بر ارتباط دین یا بخشی از علوم تأکید گردیده است. در رویکرد سوم با طرح پیش فرض‏هایی راجع به معرفت رویکرد دوم، ارتباط بین دین و همه علوم مورد تأکید واقع شده است.

با توجه به مطالعات گسترده ای که در زمینه مدیریت اسلامی صورت گرفته و در عین حال، پراکندگی، تکرار، فقدان قاعده مندی و الگو، مدل و تئوری جامع درباره مطالعات مدیریت اسلامی، رفع این خلا و انجام نوعی دسته بندی از ادبیات موجود ضروری به نظر می رسد. این مقاله تلاش می کند با مرور مباحث موجود و تلاش هایی که در مورد مدیریت اسلامی صورت گرفته، رویکردهای مختلف را شمرده، یکی از رویکردهای غالب این زمینه را تشریح نماید. در راستای تبیین مفهوم مدیریت اسلامی، رویکردهای مختلفی موضوعیت یافته اند که یکی از مهم ترین آنها رویکرد فقهی - اجتهادی است. مبنای تحلیل این مقاله بیان نظریاتی است که مبتنی بر روش فقهی به مدیریت اسلامی ارایه شده اند. در رویکرد فقهی - اجتهادی، بر اساس مراجعه به متون اسلامی و با توسل به روش نقلی، به استنباط بایدها و نبایدها در مدیریت موجود به عنوان یک واقعیت و یک اصل پذیرفته شده، اقدام می شود؛ به عبارت دیگر، با توجه به مفهوم فقه تلاش می شود نظریاتی بررسی شوند که مدیریت اسلامی را در قالب مدیریت فقهی ارایه کرده اند.