جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

اقطاع در اشکال مختلف همواره یکی از شیوه‏های مسلط نظام زمین‏داری، به ویژه در سده‏های نخستین و میانۀ تاریخ ایران بوده‏ است. این نوع زمین‏داری در دورۀ غزنویان به سبب اتکا بر نظام غنیمت‏گیری چندان رواج نیافت. بنابر قاعده، آنگاه ‏که دولت توان نداشت تا مواجب سپاهیان را به نقد پرداخت کند، املاک را به شکل اقطاع واگذار می‏کرد، اما سؤال این است که چرا در دورۀ غزنویان متأخر، یعنی از دورۀ سلطان مسعود به‌بعد، به‏رغم دشواری شرایط حکومت در پرداخت مواجب نقدی به سپاهیان، نظام اقطاع رواج نیافت؟ این مقاله با روش توصیف و تحلیل کیفی در پی تبیین نظام اقطاع در دورۀ غزنویان متقدم و پاسخ به پرسش مذکور در دورۀ غزنویان متأخر است. بنابر یافته‏ها، گرچه غزنویان متقدم، نظام اقطاع را تجربه کردند، اما اصلاحات سبکتکین در مناسبات زمین‏داری از تداوم و تثبیت آن جلوگیری کرد، دیگر این‏که سلاطین متأخر غزنوی، با تأمین حقوق سپاهیان از مال رعیت، از واگذاری مالکیت زمین به شکل اقطاع جلوگیری کردند.