جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رشته‌های تحصیلی با عنوان هنر اسلامی در دانشگاههای ایران، پس از انقلاب اسلامی ایجاد شد. لذا تلاش پیرامون درک هنر اسلامی و اختصاص واحدهای درسی در مقاطع مختلف تحصیلی، سالهاست مورد توجه، نقد و تحلیل قرار گرفته است. هدف این پژوهش، ارائة روندی به‌روزتر برای گسترش آموزش هنر اسلامی در فضاهای دانشگاهی و هنری کشور است، با این پرسش که دروس رشته هنر اسلامی، حول کدام موضوعات است و برای توسعة آن چه رویکردی فراگیرتر است؟ روش تحقیق توصیفی-تحلیلی با رویکرد کیفی‌نگر است. از یافته‌های این پژوهش، درک تعاریف دوگانة هنر اسلامی (تاریخی و تاریخی-مفهومی) است که سرفصل‌های درسی آن، بیشتر حول نگرش تاریخی و احیای هنرهای سنتی می‌چرخد. نتیجه اینکه بر اساس تعاریف مضمونی، نباید هنر اسلامی، صرفاً تغییر نامی برای هنرهای سنتی باشد، بلکه گروههای آموزشیِ هنر اسلامی، در کنار هنرهای سنتی، باید بتوانند هنرهای مدرن امروزی را پوشش دهند و ظرفیتی فراتر از هنرهای سنتی بیابند.

مساجد از مهم ترین سازه های معماری در تمدن اسلامی و بی گمان شناسنامه معماری اسلامی هستند بر این اساس هدف مااز پژوهش حاضرشناساندن جایگاه اصیل ومتعالی هنر ومعماری اسلام به نسل حاضردر جهت رفع اختلافهااست بخصوص در مساجدکه محل تبلور نمادهای مذهبی،اندیشه و باورهای هنرمند مسلمانی است که برای تطبیق معماری اسلامی با اصول ومشترکات دین مبین اسلام، آنهارا در قالب معماری وتزیینات آن گنجانده است، مانند:« توحیددرکالبد و معنا ،وحدت عناصرواجزا،نبوت ونمادهای آن در مسجد، محراب ،قبله وجهت مشترک، احساس تهی بودن،زبان وخط مشترک ، تحریم نقوش انسانی وحیوانی،حرمت ومحرمیّت وطهارت، جذب سنّتهای معماری پیشین،و...».افتراق های عناصر و نمادهای مساجد گاه تحت تاثیر هنر محلی هستند که تاثیر چندانی در عدم هم گرایی مذهبی ندارند مثل ستون و شکل وتعداد مناره هاو... اختلافات گاه تحت تاثیر مسایل فرهنگی و مذهبی هستند مانند کتیبه های گنبدوسردر ورودی؛وبدعتهایی مثل مقصوره سازی بدلایل سیاسی بوده که موردتحریم فقهای مذاهب مختلف قرارگرفته است. از طرفی کثرت دروحدت ووحدت در کثرت،نه تنها در معماری مساجدوتزیینات آن نفوذ دارد،بلکه ازآنجا در همه ی اقوام جامعه اسلامی با فرهنگ های مختلف تاثیر مشترک می گذارد.بنابراین معماری مسلمین،تکثر قومی وفرهنگی رابه وحدت واشتراک مذهبی سوق می دهدهمانطور که در صدر اسلام ودوره های بعدی اقوام مختلف را در کنار یکدیگر جمع کرد؛بدون شک محل تبلور این کثرت دروحدت،مسجد می باشدبنابراین ازتلفیق درست اجزای تشکیل دهنده معماری مقدس واصیل اسلامی مفاهیم فرهنگی وحکمی وآیینی حفظ شده وبه ایجاد وحدت ومعنویت درمعماری می رسیم.وحدتی که مخلوق را دربرابر خالق وعبد رادر برابرمعبود قرار می دهدوهدف غایی آن دوری از تفرقه،چنگ زدن به حبل متین الهی ورسیدن به امّت واحده در سایه دین فراگیراسلام است.پژوهش حاضر با بهره گیری از روش توصیفی و تاریخی با تحقیق میدانی و رجوع به اسناد کتابخانه ای انجام می گیرد.کلیدوارژگان:مسجد-هنر-تزیین-نمادگرایی-تقریب مذاهب-اختلاف مذهبی

صاحب نظرانی که هنرها و صنایع ایران را موضوع تحقیق قرار داده اند، از «انقلاب صنعتی» به عنوان فصل تغییر در نگاه انسان به امور مختلف مادی و فرهنگی نام برده اند؛ دورانی که در آن زمینه ظهور مجموعه گسترده ای از اختراعات، اکتشافات، ابداعات و ابتکارات فراهم آمد، و در نتیجه، حجم انبوهی از کالاهای تولیدی سرزمین های غربی روانه بازارهایی شد که تا آن زمان کالاهای مورد نیاز مردم را به روش سنتی تامین می نمودند. این که ظهور این پدیده تا چه میزان هنرها و صنایع ایران را تحت تاثیر قرار داده، پرسشی است که در پژوهش حاضر تلاش گردیده به اختصار بدان پاسخ گفته شود. نتایج مطالعات حاضر بر روی هنرهای سنتی و صنایع دستی ایران، در دو مقطع زمانی مقدم و موخر بر انقلاب صنعتی روشن ساخت که در این ره گذر چند وضعیت کلی برای صنایع دستی ایران پیش آمد: گروهی از آن ها دچار استحاله گشتند و به طور کلی به صورت مدرن تولید شدند؛ دسته ای دیگر بیش از پیش در عرصه رقابت تاختند و پررونق و مقتدرانه به حرکت خود ادامه دادند؛ شماری به فراموشی سپرده شدند و از ادامه حیات باز ماندند؛ تعدادی با کم رونقی مواجه شدند؛ برخی نیز با حفظ اصالت و سنت، تغییراتی پذیرفتند و به بقای خود ادامه دادند.