جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

تسبیحاتِ حضرتِ فاطمه‌ی زهرا (س) طبق احادیث متعدّد و صحیح، هدیه‌ی گران‌سنگ پیامبر (ص) به آن بانوی مینوی است. امّا آن دسته از روایاتی که از «چرایی این اهداء» و «شأن صدور» این تسبیحات ارزشمند سخن گفته‌اند، مشوّش و مضطرب‌اند. پژوهش حاضر، ضمن تأکید بر اصالت تسبیحات حضرت فاطمه (س) با هدف واکاوی روایات «شأن صدور آن» به روش تحلیلی ـ توصیفی سامان یافته است. نتیجه این‌که: «ماجرای درخواست خدمتکار» مجموعه روایاتی است که به‌ عنوان شأن صدور این تسبیحات مطرح شده و ابتدا طیالسی ـ یکی از محدّثان اهل تسنّنِ در دهه‌ی نخست قرن سوّم قمری - در مسندش روایت کرده است. اَسناد این ماجرا، طبق مبانی رجالی شیعه، جملگی نامعتبرند؛ چراکه اکثر افراد سلسله‌ی اسناد آن، از شخصیّت‌های مجهول و مهمل و یا افرادی هستند که به دروغ‌پردازی و دشمنی با اهل‌بیت عصمت و طهارت (ع) شهرت دارند. از سوی دیگر، این ماجرا، به لحاظ متنی بسیار پرتشویش بوده و مصداق حدیث مضطرب است. علّت رویکرد پررنگ مصادر عامّه به این ماجرا، استناد به آن در جهت موجّه ساختن بازداشت حقوق مالی اهل بیت (ع) توسّط خلفای اوّل و دوّم است. چنان‌که حتّی برخی متکلّمان عامّه مانند ابن‌حجر عسقلانی، نووی و ... خدمتکارانی را که به حضرت فاطمه داده نشد «اسیر جنگی» معرّفی می‌کنند تا بازداشت «سهم خمس اهل بیت» توسّط خلفای مذکور را پیروی از سنّت پیامبر(ص) جلوه دهند.

با توجه به فاصلۀ زمانی صدور روایات تاکنون، احتمال جعل و تغییر برخی واژگان احادیث قوت می‌یابد. لذا باید جهت درک مقصود کلام معصومین، از الگویی مناسب برای تحلیل و فهم روایات استفاده گردد. این پژوهش با روش «تحلیل محتوا» خوانش جدیدی از روایات ناظر به جامعیت قرآن که مشعر به علم ائمه  به «ما کان و ما یکون» در "الکافی" آمده را ارائه نماید. نتیجه آن‌که: الف: از مجموع 6 روایت، تنها یک روایت مرتبط با بحث جامعیت قرآن و علم ائمه بوده که مؤیدات روایی در"الکافی" و بعضی کتب روایی دارد که زنجیروار به یکدیگر متصلند؛ گویی وحدت زمانی، مکانی و صدوری دارند. ب: ماده"علم" و واژه "کتاب" بیشترین فراوانی در این‌گونه روایات دارد. ج:عامل اصلی صدور این روایات سوق دادن مردم به سمت اهل‌بیت در تقابل با رأی و قیاس است؛ که به‌تدریج طرفداران زیادی یافت.

قرار گرفتن زیر لوای ولی­عصر (ع) آرمان هر مسلمانی است، و در تحقق ظهور عوامل سیاسی، فرهنگی، اقتصادی، اعتقادی و... مؤثر است که باید فرد و جامعه تلاش نمایند خود را به این ویژگی­ها بیارایند تا آماده ظهور امام عصر؟ع؟شوند. در قصص قرآن جوامعی معرفی شده­اند که با بررسی ویژگی­های حکومت در آنها می­توان به الزامات حکومت بسترساز جامعه منتظر دست ­یافت. این پژوهش با هدف دست­یابی به این الزامات با واکاوی قصص قرآن به روش تحلیلی _ توصیفی سامان یافته و نتیجه این­که: مهم­ترین عاملی که بستر جامعه منتظر مطلوب را فراهم می­نماید حاکمیت دین الهی است که با پذیرش مردم می­تواند در جهت رشد همه­جانبه جامعه گام برداشته و با توانمندسازی و برطرف نمودن موانع ظهور اشتیاق به آینده روشن را ایجاد ­نماید و همچنین با عملی ‌کردن اصل استکبارستیزی با جوامعی که اهداف استکباری دارند و مدارا با جوامع غیرمعاند سبب گسترش اسلام و آمادگی برای پذیرش غلبه نهایی اسلام در هنگام ظهور است. لذا باور مردم به حاکمیت الهی با رهبری ولی فقیه و کارگزارانی امین با عملکردی شایسته موجب اطاعت‌پذیری مردم می‌شود.چنین جامعه‌ای بابصیرت و صبر و استقامت توانمند شده درنتیجه با تقوای سیاسی به گسترش اسلام مبادرت می‌ورزد.

لوح محفوظ که در آیات قرآن با عبارات کتاب مبین، کتاب حفیظ، کتاب مرقوم، کتاب مکنون، و امام مبین یاد شده است از واژگان بنیادین قرآن کریم است که چون تنها یک مرتبه در قرآن به کار رفته است؛ سبب وجود اختلاف نظر میان قرآن پژوهان درباره ماهیت و ویژگی‌های آن، گشته است. در این نوشتار چیستی و ویژگی‌های لوح محفوظ از نظر دو مفسر کبیر قرآن کریم علامه طبرسی وعلامه سید محمدحسین‌‌طباطبایی‌مورد‌ مداقه ‌قرار گرفته. درباره ماهیت و چیستی لوح محفوظ نظر صاحب‌المیزان که «لوح محفوظ را مرتبه‌ای از مراتب وجود قرآن می‌داند» پسندیده و ارجح به نظر می‌آید. گرچه سایر اقوال گفته شده نیز، ازاتقان کافی برخوردار است. از ویژگی‌های لوح محفوظ نیز جامعیت آن را می‌توان بر سایر ویژگیها برتر دانست چون به نوعی سایر ویژگی‌ها را در خود دارد. مطالب تحت عنوان «بررسی تطبیقی چیستی لوح محفوظ ویژگی‌های آن در المیزان و مجمع‌البیان» به روش تحلیلی و توصیفی به رشته تحریر و تدوین درآمده است.

به‌موازات تلاش‌های همیشگی دولت‌های غربی جهت نفوذ فرهنگی در جوامع اسلامی، از اواخر دهه 1990 موج فمینیسم اسلامی در بسیاری از کشورهای اسلامی به راه افتاده است. ازآنجاکه این نهضت پسوند اسلامی را یدک می‌کشد سعی بر آن دارد که خود را مجزا از فمینیسم سکولار معرفی نموده و بدین ترتیب جایگاه مناسبی در بین جوامع اسلامی برای خود ایجاد کند. با توجه به این‌که فمینیسم اسلامی می‌تواند ابزاری برای تهاجم فرهنگی علیه جامعه ایرانی باشد، پژوهش حاضر باهدف ارائه الگوی آسیب‌های اجتماعی فمینیسم اسلامی با استناد به قرآن و احادیث معصومین (ع) انجام شده است. رویکرد اصلی مورداستفاده در این تحقیق، تحلیل کیفی نتایج حاصل از مصاحبه با اساتید علوم قرآنی و در ادامه هرمنوتیک متن محور است که در آن با بررسی اسناد مرتبط با فمینیسم اسلامی و همچنین مراجعه به آیات قرآن کریم و احادیث معصومین علیهم‌السلام نسبت به واکاوی آسیب‌های فمینیسم اسلامی پرداخته شده است. نتایج به‌دست‌آمده در این پژوهش نشان می‌دهد که اولاً فمینیسم اسلامی در اساس هیچ تفاوت ماهوی با فمینیسم سکولار غربی ندارد؛ ثانیاً فمینیسم اسلامی با الگوی مجموعه آسیب‌های فرهنگی-اجتماعی چون تزلزل بنیان خانواده، نفی حجاب و عفاف، سوق دادن اجتماع به سمت جامعه دوجنسی و مهم‌تر از آن، تضییع جایگاه زن در جامعه همراه است.

فهم برخی از آیات قرآن به‌واسطه وجود واژگانی که دایره مفهومی و مصداقی آن گسترده است، گاه مشکل می‌نماید. آیه 25 سوره انفال نیز از این دست آیات است که نظرات گوناگون تفسیری پیرامون آن بیان شده است. فراز ابتدایی آیه «وَاتَّقُواْ فِتْنَةً» و نیز «لَّا تُصِیبنَّ الَّذِینَ ظَلَمُواْ مِنکُمْ خَاصَّةً»، مشتمل بر ابهام‌هایی است که مورد توجه مفسران قرار گرفته است. این پژوهش با هدف روشن کردن معنای آیه و بررسی ابهامات موجود با عنایت به‌آرای تفسیری فریقین به‌روش توصیفی- تحلیلی، سامان یافته است. بررسی‌ها نشان‌گر آن است که: فتنه دارای مفهوم مشترک معنایی و مجموعه­ مصادیق است. که ذیل معنای کلی فتنه است. معنى فتنه قرار دادن طلا در زیر فشار آتش براى خالص کردن و تفکیک سره از ناسره است، پس هر نوع فشار و شدت مانند امتحان، ابتلا، و سختی فتنه است. فتنه در این آیه به‌معنای بلا و امتحانی است که حیطه آن فراگیر است و دو گروه مؤمنان و غیر مؤمنان از جامعه را گرفتار خواهد نمود. این آیه با تأکید بر سکوت و نقش منفعلانه مؤمنان در برخورد با مشکلات و ظلم‌هایی که در جامعه وجود دارد، آنان را از فتنه‌ای که گریبان‌گیرشان خواهد شد، برحذر می‌دارد. راه برون رفت از این فتنه امر به معروف و نهی از منکر است که نشانه حساس بودن افراد جامعه اسلامی به‌حفظ حدود الهی است. فراز انتهایی آیه نیز با تأکید بر شدید العقاب بودن خداوند، انگیزش لازم برای ایفای نقش فعال در جامعه به‌جهت دور ماندن از فتنه را در مخاطب ایجاد می‌نماید.

آن چه از نظر می گذرد درباره زندگی نامه و روش علامه فقید، میرزا ابوالحسن شعرانی(ره) در تفسیر و علوم قرآنی است که با تتبع در آثار ایشان و به خصوص تفاسیر سه گانه، مجمع البیان، منهج الصادقین و تفسیر ابوالفتوح رازی و نثر طوبی تدوین شده است. مطالب شامل یک مقدمه و چهار فصل است، فصل اول درباره کلیاتی چون: تعریف موضوع، نوع تحقیق، اهمیت و هدف موضوع و... می باشد و مابقی برسه محور استوار است. فصل دوم: شرح حالی است از زندگی نامه و حیات علمی ایشان که در دو قسمت مورد بررسی قرار گرفته است. درفصل سوم بیان نکاتی کلی درباره تفسیر و انگیزه علامه از مباحث تفسیری و دیدگاه ها و روش های تفسیری و گرایشهای مختلف تفسیری بررسی شده است. فصل چهارم بحث درباره علوم قرآنی که ابتدا کلیاتی درباره علوم قرآنی و بعد از آن سه دیدگاه علامه شعرانی(ره) درباره مباحثی از علوم قرآنی مطرح شده است.

آن‌چه از نظر می‌گذرد اندک پژوهشی است درباره بررسی اخلاق مصرف در نهج‌البلاغه که مطالب آن در یک مقدمه و شش فصل تدوین شده است و هر فصل، موضوع‌های فرعی دارد که در فصول مربوطه به آن‌ اشاره خواهیم کرد.فصل اول شامل کلیاتی درباره تبیین موضوع اخلاق مصرف، سوالات اساسی و فرضیه‌های تحقیق است و در ادامه ضرورت پرداختن به موضوع مصرف و پیشینه تحقیقاتی پیرامون این موضوع در نهج البلاغه بررسی شده است در فصل دوم، مختصراً به برخی از مهم‌ترین دیدگاه‌ها درباره مصرف اشاره شده است از جمله دیدگاه بشری نظام سرمایه‌داری که با توجه به مبانی فکری و فلسفی آن، تلقی خاصی از مصرف دارد. آزادی در مصرف، کسب بالاترین لذت و رفاه مادی از مصرف از مهم‌ترین اعتقادات آنهاست و در مقابل این نظام، دیدگاه وحیانی اسلام است که مطابق جهان‌بینی الهی خاصی که دارد، برای مصرف انسان جایگاه و تعریف کاملاً متفاوتی از سرمایه‌داری ارائه می‌دهد. علاوه بر دیدگاه‌های این دو نظام، رهبانیون هستند که گرچه دارای نظام فکری منسجم و تعریف شده‌ای نیستند اما قائل به محدودیت در مصرف و بهره‌گیری از نعمت‌های الهی می‌باشندفصل سوم به بررسی مبانی اعتقادی حاکم بر مصرف از جمله توحید، انسان‌شناسی و جهان‌شناسی در نهج البلاغه می‌پردازدکه نشان‌گر هماهنگی کامل نظرات امام علی (علیه السلام) با احکام اسلام است. این مبانی گرچه مستقیماً از موضوعات اقتصادی در نهج البلاغه به شمار نمی‌آیند اما نقش زیر بنایی در اقتصاد و مصرف دارنددر فصل چهارم، انواع مصرف در نهج البلاغه، به لحاظ نیازهای انسان و به اعتبار مصالحی که خداوند برای او در نظر گرفته است، بررسی شده و برخی از اقسام مصرف ذکر گردیده استفصل پنجم، اختصاص به بررسی اصول مصرف در نهج البلاغه دارد که هماهنگ با مبانی اعتقادی و در راستای اهداف زندگی انسان ترسیم شده تا فرد مسلمان در چارچوب آن مصرف نماید. فصل ششم به دو حوزه کلی شخصی و عمومی که فرد درآمدش را عمدتاً در آن‌ها صرف می‌نماید، می‌پردازد و مواردی از زیر بخش‌های آن ذکر گردیده است. در پایان برداشت‌هایی از مباحث مذکور تحت عنوان نتیجه و پیشنهادات آمده است که امیدوارم توانسته باشم متناسب با موضوع مطرح شده از عهده و بیان مطلب برآیم.

اقتصاد کاربردی و به روز، سطح کیفیت زندگی مردم را افزایش داده و رضایتمندی را به دنبال دارد. باتوجه به اینکه بخش قابل توجهی از آیات قرآن کریم به مباحث اقتصادی مشعر است؛ بازنگری و تحول هدفمند در ساختارهای نظری و عملی این نهاد در مکتب وحی منجر به بالندگی بیش از پیش آن می‌شود؛ زیرا اصلاح و فساد هر یک، از شئون زندگی در سایر مسائل موثر است؛ و ممکن نیست در اجتماعی که سیاست و فرهنگ و قضاوت و اخلاق و اقتصاد، فاسد باشد دین از فساد مبرا باشد و بالعکس.بدین منظور پژوهش حاضر با بهره گیری از شیوه تحلیل محتوای متن و روش کتابخانه ای و اسنادی در جمع آوری داده‌ها، به استخراج و استنباط مبانی اقتصادی قرآن کریم همت گمارده و پس از آن، دلالت‌ها و ثمرات مبانی ویژه اقتصاد را در اصول حاکم بر تولید ومصرف پی جویی نموده است؛ ره آورد پژوهش این که: اولاٌ:در اسلام انجام وظایف دینی و عبادات- به طور مستقیم(مانند خمس و زکات)یا غیر مستقیم (تأثیر نان در نماز خواندن و روزه گرفتن)- وابسته به امور اقتصادی بوده و گاه آمیختگی و پیوند معناداری با فعالیت‌های ‏اقتصادی دارد؛ که بیانگر پیوند ناگسستنی دین و اقتصاد و تأثیر متقابل آن دو، بر یکدیگر است. و اگر هر کدام از امور اقتصادی با دین و شرع همسو نباشد فساد انگیز است.ثانیا: نیل به اقتصاد سالم ،تنها در پرتو تربیت صحیح و جامع انسانها با تکیه بر وحی ممکن است؛ و عالی ترین مصداق چنین اقتصادی را می بایست در دین اسلام و کلام جاودان پروردگار جست.ثالثاٌ:تولید لزوما برای نیاز نیست ومصرف هم لزوما باعث رفع نیازنیست؛ و این دو تنها شامل مادیات نمی‌شود بلکه باید توجه داشت که زمان و مکان هم جزء مصرفی ها هستند، و انسان درباره‌ی کیفیت مصرف آنها باید پاسخگو باشدثالثا: تحقق کامل اقتصاد اسلامی و قرآنی تنها با افزودن و کاستن مواد درسی و کارهایی از این دست، حاصل نمی شود؛ بلکه تحول مبنایی و اصلاح همه عناصر اقتصاد بر اساس نگرش اسلام به هستی، انسان و ارزشها ضروری است.پس اگر نگاه اقتصادی، مبتنی بر شناخت انسان نسبت به خودش و خداوند و مخلوقات متعدد در جهان هستی باشد؛ به انسان این نوید را می‌دهد که با توکل بر خدا و با استفاده‌ی بهینه و مطوب از نعمتهای خدادادی می‌تواند موجبات سعادت ابدی خود را فراهم آورد؛ و متوجه این نکته باشد که تولید و مصرفی که با این نگاه شکل گیرد به دور از اسراف و تبذیر بوده وباعث خشنودی خدا می‌شود. کلید واژه ها: مبنا، اصل، تولید، مصرف، برابری و مساوات، اسراف، کار و فعالیّت.