جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پساانسان­گرایی پارادایمی انتقادی و متنوع است که بینشی نو از معنای انسان در دوره مدرن به­دست می­دهد. پساانسان­گرایی با پساانسان­محوری در تلاقی است چرا که در اولی انسان به­عنوان دال برتر و در دومی انسان به­عنوان گونه­ی برتر در میان دیگر گونه­ها مورد پرسش قرارمی­گیرد. مبتنی بر همین تلاقی و با استفاده از آرای انتقادی مارتین هایدگر درباره­ی انسان­گرایی و تکنولوژی، در کنار اندیشه­های او در باب تفکر، یادگیری و هنر، در مقاله پیش­رو تلاش کرده­ام نشان دهم برخی نمونه­های کتاب­های داستانی­تصویری و تصویری بی­کلام که ویژگی­هایی پساانسان­گرایانه دارند، کودکان را دعوت می­کنند تا در باره­ی نسبت خود با دیگر موجودات، طبیعت و هستی به­شیوه­ای تاملی، پساانسان­گرایانه و پساانسان­محورانه بیندیشند. این کتاب­ها در جایگاه اثر هنری، زمینه­­ی بنیان­فکنی از تقابل­های دوتایی (همچون خود/دیگری، انسان/حیوان، تمدن/طبیعت و مانند آن) را فراهم کرده و راهی می­گشایند برای مواجهه با دیگر موجودات و طبیعت، آنگونه که هستند و نه آن گونه که انسان بازنمایی می­کند. مواجهه­ی پیوسته با این گونه آثار ادبیات کودک می­تواند به پیدایش و شکل­گیری سوژه­هایی پساانسانی کمک کند که برای آنان تفکر زمینه­ساز حیرت و مجذوب­شدن است و نه صرفا ابزاری برای تقویت مجموعه­ای از مهارت­ها یا قابلیت­ها در خدمت خود.

هدف این مقاله بررسی نقش و ارزش صداهای کودکان در اصلاح روندهای جاری خرد و کلان نظام آموزش و پرورش است. این پژوهش از نظر روش¬شناسی نوعی کاوشگری فلسفی انتقادی است. از جمله اهداف این روش پژوهشی، فهم و بهبود عمل تربیتی و تدارک گزینه¬های بدیل است. سه پرسش اساسی این پژوهش عبارتند از: 1. چرا صداهای کودکان به طور تاریخی اغلب نادیده انگاشته شده و جای چندانی در امور مرتبط با زندگی خود آنها نداشته است؟ 2. چرا صدای کودکان را در امور مرتبط با زندگی آنها، از جمله تعلیم¬ و تربیت، باید شنید و مبنای عمل قرار داد؟ 3. چگونه می¬توان صدا(ها)ی کودکان را از حاشیه خارج کرد و آنها را در فرآیندهای خرد و کلان آموزشی، با هدف اصلاح این برنامه¬ها به مشارکت گرفت؟ بنابر یافته¬های اصلی این پژوهش، نفی کودکی و ارزش¬های آن، تلقی نقصان¬محور از کودک و دوران کودکی، و اختلالِ تعریف بزرگسالان از کودکی، از جمله دلایل این نادیده‌گیری تاریخی صدای کودکان هستند. بازنگری انتقادی نظری در رویکردهای بزرگسال¬گرا به کودکی، ردّ انگاره جهان‌شمول از کودک و کودکی و پذیرش تکثر و تنوع شکل¬های کودکی و صداهای کودکان برحسب زیست¬جهان و اقلیم¬های فرهنگی متفاوت کودکان، در کنار درک برخورداری کودکان از حقوقی برابر با دیگر افراد جامعه زمینه‌ساز ضرورت رجوع به صدای کودکان به ¬شمار می¬روند. گفتگو با کودکان و پژوهش با کودکان، به ¬عنوان دو راهبرد اساسی برای شنیدن و بازنمایی صدای کودکان در اصلاح برنامه¬ها و سیاست¬های آموزشی پیشنهاد شده¬اند. این دو راهبرد می¬توانند امکان دستیابی به دانشی بدیع و دسته اول از کودکان و امور مرتبط با زندگی را برای ما فراهم سازند.