جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در طول تاريخ يکي از دغدغه‌هاي مهم انسان‌ها، به‌ويژه انسان‌هاي بزرگ همچون انبيا و اولياي الهي رفع فساد و اختلاف در جوامع بشري بوده است. انسان موجودي است که هويت اجتماعي دارد و گرايش به زندگي اجتماعي، ريشه در طبيعت و فطرت او دارد. از سوي ديگر، شکي نيست که تزاحم و تضاد منافع و در نتيجه اختلاف و فساد از لوازم زندگي اجتماعي اوست؛ ازاين‌رو، انسان‌ها براي جلوگيري از اين اختلاف و فساد به تشکيل حکومت روي آورده‌اند؛ حکومتي که بتواند عدالت را در جامعه ايجاد کند و مانع ايجاد فساد و اختلاف در جامعه شود. اما چه نوع حکومتي مي‌تواند چنين هدفي را محقق کند؟ در اين مقاله ثابت خواهيم کرد که براساس ديدگاه ابن‌عربي، تنها حکومتي که مي‌تواند چنين هدفي را تحقق بخشد، حکومتي است که در رأس آن انسان کامل و خليفة‌الله يا هر انسان جامع‌الشرايط و خودساخته‌ عاري از حب مقام باشد و هدفش برپايي دين خدا و اجراي فرامين و احکام خدا باشد و تنها راه ريشه‌کني فساد و اختلاف در جامعه، اطاعت از چنين امام و حاکمي است. بنابراين در اين نوشتار ابتدا به بحث خليفة‌الله و ملاک خلافت او و ارتباط تنازع اسماء متقابل الهي با لزوم حکومت او و مظهريت او براي اسم «الحَکَم العدل» و همچنين زعامت اجتماعي او از ديدگاه ابن‌عربي خواهيم پرداخت، سپس عامل اصلي و مهم برپايي عدالت و رفع اختلاف و فساد از جامعه را از منظر ابن‌عربي بيان خواهيم کرد و در نهايت به ساختار بهتر و درست‌تر انتخاب امام و ديگر مديران کلان جامعه اسلامي در صورت نبود و غيبت خليفة‌الله و امام معصوم اشاره خواهيم کرد.

این مقاله به جایگاه خلیفهْْ اللهی انسان از دیدگاه ابن عربی پرداخته و به شش شأن و مقام مهم خلیفهْْ الله اشاره کرده است: خلیفهْْ الله، تدبیرکنندة امور مردم و هدایت گر آنها به کمال مطلوب در بعد تکوینی به جهت بهره مندی از اسماء الهی است؛ خلیفهْْ الله، در بیان احکام شریعت معصوم و مرجع علمی است؛ خلیفهْْ الله، حاکم و پیشوای اجتماعی است که اطاعت اش بر همگان واجب است؛ مقام خلیفهْْ الله، موهبتی الهی و ویژه است؛ مقام خلیفهْْ اللهی با نصّ از سوی خداوند برقرار می شود؛ معرفت و شناخت خلیفهْْ الله بر تمام مردم واجب است.در ادامة این نوشتار به وجود و تطبیق این شش ویژگی بر امامان دوازده گانة شیعه پرداخته شده است؛ کسانی که نه تنها خلیفهْْ الرسول، که خلیفهْْ الله اند.دیگر اینکه، ابن عربی امام مهدی، فرزند امام عسکری‡ را از نمونه های خلیفهْْ الله برمی شمرد که با باور شیعیان بر امامت حضرت هماهنگی دارد؛ بنابراین از مهم ترین نقطه های نزدیکی عرفان ابن عربی به تشیع بحث خلیفهْْ الله است.

جری و تطبیق از اقسام تأویل عرفانی است که از ویژگی جهان شمولی و جاودانگی قرآن کریم نشئت می گیرد. جری یعنی تطبیق الفاظ و آیات کلی یا جزئی قرآن بر همة موارد و مصادیقی که تا ابد بر آن الفاظ و آیات انطباق پذیر است. برخی گمان کرده اند جری و تطبیقاتی که در بسیاری از روایات شیعه و تفاسیر روایی شیعه آمده است، تفسیر انحصاری آن آیات است. برخی قرآن پژوهان نیز گمان می کنند تأویل و معانی بطونی قرآن منحصر در جری و تطبیق است. در این نوشتار ضمن پاسخ دادن به این شبهات، اقسام و انواع جری و تطبیق و نیز روش ها، مبانی و آسیب های آن بررسی شده است.