جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

انسان داراي نيازهاي متعددي است که کمّيت و کيفيت برآوردن آنها در رسيدنش به سعادت يا بازماندن از آن اثرگذار است؛ ازاين‌رو مديريت نيازها از اهميت بسزايي برخوردار است و ازآنجاکه عوامل مختلفي بر نيازهاي انسان مؤثر هستند، براي مديريت نيازها شناسايي اين عوامل ضروري است. در اين مقاله عوامل بيروني تأثيرگذار بر نيازهاي انسان از منظر قرآن تحليل و بررسي مي‌شود. طبق يافته‌هاي اين پژوهش: 1. توفيق الهي عاملي مهم در فراهم آوردن زمينه‌هاي لازم براي ترجيح نيازهاي معنوي بر نيازهاي مادي است و برخوردار نبودن از آن موجب انتخاب نادرست در جهت‌دهي به نيازهاست؛ به‌گونه‌اي‌که ممکن است فردي در اوج علم به آموزه‌هاي ديني، به سعادت نائل نشود. 2. شيطان با اثرگذاري بر شناخت‌ها و گرايش‌هاي انسان در تشديد و تضعيف نيازهاي انسان نقش‌آفرين بوده و در مواردي که برآوردن نيازهاي معنوي مستلزم هزينۀ مالي است، با ايجاد ترس از فقر، انسان را از ارتقاي معنوي بازمي‌دارد. 3. خانواده يکي از کانون‌هاي اصلي تأمين نيازهاي انسان است؛ نياز تکويني فرزندان به رسيدگي و بخش وسيعي از نيازهاي عاطفي زوجين و فرزندان در خانواده تأمين مي‌شود. 4. معاشرت مي‌تواند موجب تقويت و تضعيف يک نياز، ايجاد نيازي کاذب يا غير کاذب در انسان گردد. مجالست با اهل گناه در حال اشتغال آنها به گناه، هرچند انسان به گناه آلوده نشود و قلباً هم ناراضي باشد و حضورش تأييد گناه‌کاران نباشد، به‌خاطر تأثير سوئي که در ايجاد يا تقويت گرايش انسان به گناه دارد، امري نکوهيده است.

معاد يکي از اصول اعتقادي دين اسلام و مورد تأکيد فراوان قرآن است. آيا هر نگرشي به انسان مي‌تواند با معاد قرآني سازگار باشد؟ هدف اين مقاله، ارائه حقيقت معاد قرآني و نگرشي صحيح به انسان است که بنا بر آن، معاد قرآني معنا مي‌يابد. روش اين مقاله در جمع‌آوري اطلاعات، کتابخانه‌اي و در حل مسئله، توصيفي ‌ـ تحليلي است. مهم‌ترين يافته‌هاي اين مقاله عبارت‌اند از: 1. دوساحتي بودن انسان به‌روشني از آيات «توفّي» به‌ دست مي‌آيد؛ بنابراين انسان داراي جسم مادي و روح مجرد است؛ 2. مادي‌گرايان و مشرکان مکه در صدر اسلام و برخي متکلمان با نگرش مادي‌انگارانه صرف به حقيقت انسان، همگي در تصوير صحيح از معاد دچار اشکال‌اند؛ 3. تنها نگرش صحيح به انسان که با معاد قرآني سازگار است، نگرش فلاسفه اسلامي و برخي ديگر از متکلمان به انسان است که بنا بر آن، روح مجرد انسان پس از مرگ، باقي است و در قيامت به بدن او بازمي‌گردد.

یکی از اموری که امکان دارد در فرایند تفسیر قرآن آسیب‌زا باشد، پیش‌دانسته‌های مفسر است. این مقاله بر آن است تا با روش توصیفي ـ تحلیلی، این آسیب‌ها را شناسایی و نمونه‌هایی از این تفاسیر را نشان دهد. فروغلتیدن در وادی تحمیل بر قرآن، یکی از این آسیب‌هاست. تطبیق جبرئیل بر عقل فعال، میکائیل بر روح فلک ششم، اسرافیل بر روح فلک چهارم و عزرائیل بر روح فلک هفتم، و تطبیق بحرین در «مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ يَلْتَقِيانِ»، بر هیولای جسمانی و روح مجرد، از نمونه‌های این آسیب در تفاسیر عرفانی است. استظهارهای نادرست به سبب دانسته‌های پیشین، دیگر آسیبی است که برخی تفاسیر به آن دچار شده‌اند. تفسیر سِرسیداحمدخان از آیاتِ بیانگر عبور معجزه‌آسای حضرت موسی علیه السلام و پیروانش از دریا و غرق شدن فرعونیان از نمونه‌های این تفاسیر است. حمل آیاتی که ظاهر آنها تجسم اعمال است، بر مشاهدة جزای اعمال یا صحیفة اعمال در روز قیامت، نمونه‌ای از حمل غیرموجه آیات بر خلاف ظاهر، به سبب دانسته‌های پیشین است. برخی نیز بی‌هیچ دلیلی، مدعی تناظر بین دانسته‌های پیشین و آموزه‌های قرآنی شده‌اند.

مفسران قرآن داراي علايق گوناگون تخصصي، مذهبي و مانند آن هستند. اين پژوهش بر آن است تا تأثير اين علايق را در تفسير قرآن با روش «توصيفي و تحليلي» بررسي كند و وجوه رواي تأثير آنها را نشان دهد. ملاک ارزيابي اين وجوه، روش رايج تفسير در ميان مفسران مسلمان، غرض مفسر از تفسير قرآن ـ که دست‌يابي به مقاصد خداوند است ـ و ممنوعيت هر نوع تحميل بر قرآن است. علايق مفسران در اصلِ برگزيدن روش اجتهادي يا غير اجتهادي(روايي محض) و نيز گرايش‌هاي متنوع تفسيري، همانند گرايش فقهي، ادبي، اجتماعي و کلامي اثرگذار است. نکته سنجي مفسران در استفادة مطالب همسو با علايق خويش نيز يکي از وجوه تأثير علايق مفسران در تفسير به شمار مي‌آيد. همچنين علايق مفسر يکي از عوامل دخيل در انتخاب موضوعات براي بررسي در قرآن است و مفسر ممکن است همسو با علايق خويش، احتمالاتي در تفسير آيات مطرح کند که انطباقي با ظاهر آيات نداشته و شواهدي براي تأييد آن متصور نباشد.

آیات متعددى از قرآن کریم در ارتباط با مسأله امامت و ولایت بوده و بیانگر ارجو مقام و فضائل امیرمومنان على(علیه السلام) و ائمه معصومین(علیهم السلام) مى باشد. مفسران و متکلمان شیعه به این آیات بر اثبات خلافت و جانشینى بلافصل امیرالمومنین على(علیه السلام) و نیز بیان جایگاه امامت و ویژگى هاى امام استناد جسته اند. در مقابل برخى از مفسران اهل سنت به طرح شبهاتى در زمینه استدلال شیعه به این آیات پرداخته اند، که از جمله ایشان، رشید رضا در تفسیر المنار مى باشد.ما در این رساله و در ضمن سه فصل دلالت آیات و وجوه مورد استناد شیعه را بیان نموده و شبهات رشید رضا را بر این موارد بیان و پاسخ گفته ایم.فصل اول به بحث هاى کلى و پیش نیاز بحث اختصاص دارد.فصل دو م مشتمل بر آیات امامت و ولایت مى باشد که در آن آیات زیر بررسى گردیده و البته در هر مورد شبهات یا کم توجهى هاى رشید رضا نیز بیان و پاسخ داده شده است.1ـ آیه امامت

هر دانشي دربردارندة مباحث متنوعي است و اين تنوع در علوم قرآن به سبب تنوع ابعاد موضوع آن يعني قرآن، گسترده تر است. آيا مباحث دانش علوم قرآن در دسته هايي مترتب بر هم قابل دسته بندي اند يا آنکه هيچ ترتيب خاصي بين آنها وجود ندارد و هيچ دسته بندي اي براي آنها متصور نيست؟ براي پاسخ به اين پرسش، به روش توصيفي ـ تحليلي، تنويع مباحث علوم قرآن در کتاب هاي قديمي علوم قرآن مورد توجه قرار گرفته، دسته بندي هايي که محققان براي علوم قرآن به معناي عام و دانش علوم قرآن پيشنهاد کرده اند بررسي شده و در نهايت براي رفع نواقص دسته بندي هاي پيشنهادي، دسته بندي جديدي ارائه شده است. مباحث مطرح در علوم قرآن در دسته هاي ذيل قرار مي گيرند:1. مباحث مقدماتي، 2. مباحث مربوط به شناخت ماهيت، ويژگي ها و اوصاف قرآن، 3. تاريخ قرآن، 4. مباحث مربوط به الفاظ قرآن، 5. مباحث مربوط به فهم و تفسير قرآن، و 6. مباحث مربوط به ترجمة قرآن.

قرآن کریم در آیات متعددی، با تعبیرهای گوناگون، درباره شفاعت سخن گفته که برخی از آنها بر وجود شفاعت دلالت می‏کند. پدیدآورندگان «تفسیر المنار» شفاعت را به معنای تسلط اراده شفاعت‏کننده بر اراده خدای متعال پنداشته و با محال شمردن آن، تمام آیات قرآن را نافی شفاعت می‏دانند. حال آنکه شفاعت به معنای تسلط اراده شفاعت‏کننده بر اراده خداوند نیست تا لازمه‏اش تغییر علم ازلی خدا و در نتیجه محال باشد، بلکه شفاعت تشریعی، قانونی الهی است که بر قوانین مربوط به مجازات حاکم می‏باشد. در این پژوهش برآنیم تا تفسیر پدیدآورندگان تفسیر المنار از آیات شفاعت را نقد و بررسی کنیم، بدین منظور پس از بیان دلیل عقلی و مستندات قرآنی ایشان، دلالت آیات بر وجود شفاعت را اثبات و ادلّه آنها را بررسی خواهیم کرد. در برخی از آیات قرآن درباره وساطت اسباب و علل طبیعی نیز شفاعت به کار رفته است، از این‏رو، در فرجام، این آیات را بیان و دلالتشان بر شفاعت تکوینی را بررسی خواهیم کرد. روش پژوهش در این مقاله توصیفی ـ تحلیلی می‏باشد.