جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مسئلۀ پیشرفت و تعالی جوامع اسلامی، در شمار مهم‌ترین مسائل جهان اسلام است که اندیشمندان و متفکران مسلمان و غیر مسلمان دربارۀ آن سخن گفته‌اند. علامه محمدتقی مصباح یزدی نیز به عنوان یک فیلسوف و اسلام‌شناس، با رویکرد فلسفی و دینی در این باره مطالب فراوانی مطرح کرده است. هدف: در این تحقیق، موانع پیشرفت جوامع اسلامی از منظر ایشان مطالعه شده است. روش: روش پژوهش در این تحقیق، توصیفی- تحلیلی و بر اساس مطالعات کتابخانه‌ای و مراجعه به مکتوبات و بیانات علامه مصباح تنظیم شده است. یافته‌ها و نتایج: او موانع پیشرفت جوامع اسلامی را در چهار ساحت فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی مورد توجه قرار داده است که مهم‌ترین آنها عبارتند از: عدم شناخت اسلام، سلطۀ فرهنگی بیگانگان، ضعف باورهای دینی، سطحی‌نگری و ظاهرگرایی، خودباختگی و تقلید کورکورانه، در ساحت فرهنگی؛ حاکمیت رهبران ناصالح، سلطۀ کفار و بیگانگان و تفکر جدایی دین از سیاست، در ساحت سیاسی؛ تعصبات نابجای مذهبی و قومی و نژادی، تفرقه و کشمکشهای اجتماعی و شکل‌گیری هویتهای جدید بر اساس ارزشهای غیر اسلامی، در ساحت اجتماعی و اسراف و تبذیر، رباخواری و دنیاطلبی و اشرافی‌گری خواص در ساحت موانع اقتصادی.

خانواده مهم‌ترين و تأثير‌گذارترين نهاد اجتماعي است که در تربيت انسان‌هاي متعالي و پي‌ريزي جامعۀ سالم نقش اساسي دارد. اديان الهي و صاحب‌نظران براي صيانت از اين بناي ارزشمند اجتماعي و تحکيم آن، راه‌کارهايي را با رويکردهاي گوناگون جامعه‌شناختي، روان‌شناختي و ديني ارائه کرده‌اند. اين پژوهش مسئلۀ مذکور را از منظر اسلام و با رويکرد اخلاقي مورد بررسي قرار داده و رابطۀ ارزش‌هاي اخلاقي با تحکيم خانواده را با روش توصيفي ـ تحليلي کاوش کرده است. يافته‌هاي پژوهش حاکي است؛ رعايت ارزش‌هاي اخلاقي، از مهم‌ترين عوامل تحکيم خانواده است. هرچه ارزش‌هاي اخلاقي بيشتر در خانواده رعايت شود پايه‌هاي آن مستحکم‌تر خواهد شد. در اين تحقيق ارزش‌هاي تأثيرگذار در تحکيم خانواده، به دو بخش ارزش‌هاي کلامي و غيرکلامي تقسيم شده است. در بخش نخست، فضايلي همانند راست‌گويي، پرهيز از دروغ، سپاس‌گزاري و قدرداني، عذرخواهي و عذرپذيري، نيکو سخن گفتن و پرهيز از توهين، ابراز محبت، به‌کارگيري اسامي و القاب نيکو، پرهيز از تحقير و تمسخر؛ و در بخش دوم، تکريم، صبر، حياء و عفت، عفو و گذشت، پرهيز از تجمل‌گرايي و کنترل خشم مورد بحث قرار گرفته‌اند و نقش آنها در تحکيم خانواده تبيين شده است.

از منظر امامیه، ائمه(ع) از اوصاف و ویژگی‌های قدسی و فراطبیعی بسیاری برخوردارند که یکی از آنها، علم غیب امام(ع) است. کتاب «مکتب در فرایند تکامل» بر اساس نوع جدیدی از مطالعات با عنوان «تاریخ فکر» به ویژگی‌های امامان(ع) و نحوۀ نگرش شیعیان اولیه نسبت به مسئلۀ امامت و اوصاف امامان(ع) پرداخته است. بر اساس مبانی این کتاب، آموزۀ علم غیب(=علم لدنی) و دیگر ویژگی‌های قدسی امامان(ع) در اندیشۀ اصحاب ائمه(ع) جایگاهی نداشته و توسط غلات و مفوّضه جعل شده‌اند. هدف: این مقاله، به منظور رفع چالشها و خلأهای کتاب مزبور دربارۀ علم غیب امامان(ع) و مبانی قرآنی، حدیثی، رجالی و کلامی، آن را نقد و بررسی کرده است. روش: مقالۀ حاضر با استفاده از روش توصیف و تحلیل نگارش شده است. یافته‌ها و نتیجه‌گیری: بر اساس معیارهای مورد قبول مؤلف، علم غیب ائمه(ع) را با آن مبانی سازگار یافته و به یافته‌های ذیل دست یازیده است: قرآن جنبه‌های قدسی و غیر طبیعی بسیاری را به انبیا و غیر انبیا نسبت داده و انتساب این جنبه‌ها با بشر بودن ایشان منافات ندارد؛ شواهد و گزاره‌های بسیاری نشان از شکل‌گیری اندیشۀ اصحاب ائمه بر پایۀ نصّ الهی و ویژگی‌های خاص امامت از جمله علم غیب دارد؛ بر اساس مبانی نویسندۀ کتاب، روایات مشتمل بر صفات ائمه(ع) مانند عصمت و علم لدنی، با قرآن و عقل منافات ندارند و با مسلّمات تایخی نیز سازگارند.

آیات متعددی ازقرآن کریم برمرجعیت علمی اهل‌بیت (ع)دلالت می‌کند.برخی از آیات به طور روشن و با دلالت مطابقی و برخی دیگر با دلالت التزامی. از جمله آیاتی که به صراحت مرجعیت علمی اهل بیت علیهم السلام را بیان کرده آیات 43 سوره نحل است که در سوره انبیا آیه 7 با تفاوت اندکی تکرار شده است.خداوند متعال می فرماید: وَ مَا أَرْسَلْنَا مِن قَبْلِکَ إِلَّا رِجَالًا نُّوحِى إِلَیهِْمْ فَسَْألُواْ أَهْلَ الذِّکْرِ إِن کُنتُمْ لَا تَعْلَمُونَ؛ در این مقاله پس از بررسی مفاهیم کلیدی،دیدگاههای مختلف در باره مصداق اهل ذکرمورد بررسی قرار گرفته است.ابتدا دیدگاهی که بر اساس سیاق آیات ،اهل ذکر را اهل کتاب می داند مطرح شده و اشکالات آن بیان گردیده و سپس محذور دیدگاهی که آیه را از جهت سائل ،مسئول و مسئول عنه عام می داند روشن شده است. و در پایان دیدگاه کسانی که از فریقین با تکیه بر روایات،مصداق اهل ذکر را اهل بیت علیهم السلام می دانند تییین و روایاتی که در منابع فریقین در این باره آمده مورد توجه قرار داده است.

اهداف پیامبر اکرم(ص) از غزوات و سرایا مسیله‌ای مورد توجه مستشرقان و اندیش‌مندان غیر مسلمان است که آثار فراوانی درباره آن خلق کرده‌اند. بیشتر مستشرقان اهداف جنگ‌های پیامبر اکرم(ص) را مادّی و در راستای جنگ‌ها و غارت‌های بدوی و سلطه سیاسی و اقتصادی پیامبر(ص) می‌دانند. این مقاله پس از بیان طبقه‌بندی شده سخنان مستشرقان، دیدگاه آنان را از منظر تاریخی ارزیابی می‌کند و با استناد به اسناد تاریخی نشان می‌دهد که جنگ‌های پیامبراکرم(ص) با انگیزه دفاع از اسلام و مسلمانان و با اهداف الهی و انسانی انجام گرفته و منزه از اتهام‌هایی است که مستشرقان درباره آن حضرت (ص) بیان کرده‌اند.

يكی از مباحث ارزشمند تاريخ تمدن، بررسی جايگاه اوليه علوم بشری است كه از كجا نشات گرفته و چه شخصيت‌هايی در آن سهيم بوده‌اند و كدام مكتب و ملت بيش از ديگران در تمدن بشری نقش داشته‌اند؟ ما معتقديم مسلمين بيشترين سهم را در رشد و شكوفايی تمدن داشته‌اند. اين مطلبی است كه كتب متعددی در اثبات آن تدوين شده است. در‌ اينجا ما از زبان يك مسيحی تا حدی آزاد‌انديش، نقش مسلمين را در رشد و شكوفايی تمدن بشری مطلب را نقل خواهيم كرد. چه‌ اين كه شنيدن فضيلت از زبان ديگران، قطعيت ويژه‌ای برای مستمع‌ ايجاد می كند. آنچه در‌ اين مقاله از نظر شما خوانندگان گرامی می گذرد، ترجمه يك فصل از كتاب "نفوذ اسلام در اروپای قرون وسطی"از دكتر "گمری وات" است. وی يكی از مورخان شهير انگليسی است.

در عصر رسول‌خدا، رهبری و امامت امری آسمانی بود که خداوند می‌بایست تکلیف آن را معین کند، اما پس از وفات ایشان، عده‌ای از مسلمانان با انکار نصّ و نصب الهی، این امر آسمانی را به مسئله ای زمینی تنزل داده و راه هایی، از جمله بیت مردم با خلیفه را برای مشروعیت‌بخشی خلافت، مطرح نمودند. با این مبنا نیز بیعت با امیر مؤمنان علی، مردمی ترین، پرشورترین و شفاف ترین بیعتی بود که در طول تاریخ اسلام به وقوع پیوسته است. برخی از دروغ پردازان تاریخ (همچون سیف بن عمر) به منظور حفظ حیثیت کسانی که بعداَ بیعت خود را نقض کردند و در برابر علی به جنگ برخاستند، سعی کردند تاریخ را تحریف کنند و درباره اصل بیعت و چگونگی آن، خلافِ مشهور سخن بگویند. ویلفرد مادلونگ (مستشرق آلمانی) هرچند به رعایت انصاف و اتخاذ مواضع بی طرفانه مشهور است، اما در کتاب «جانشینی حضرت محمد(ص)» با استناد به همان منابع ضعیف، تحلیل‌های نادرست ارائه داده و دراین‌باره دچار خطا شده است. او بیعت مردم با امام علی را مبهم و بیعت برخی از اصحاب برجسته را اجباری تلقی نموده است و ریشه جنگ های سه گانه (جمل، صفین و نهروان) را با جریان بیعت پیوند می‌دهد. در این مقاله، دیدگاه مادلونگ درباره اصل بیعت، چگونگی آن و ریشه جنگ های سه‌گانه در عصر حکومت علی نقد و ارزیابی می‌شود.