جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

فیلسوفان در تفسیر نحوه پیدایش عالم از دیرباز به این باور رسیده‌اند که از یک امر واحد و بسیط به معنای واقعی، جز یک چیز پدید نمی‌آید، زیرا صدور کثرت از یک مصدر بسیط، مستلزم تعدد جهات و نشانه ترکیب در ذات خواهد بود که با وحدانیت خالق جهان منافات دارد. این یکی از مهم‌ترین دلایل فلاسفه بر اثبات قاعده الواحد است. در واقع قاعده «الواحد لا یصدر عنهُ الّا الواحد» یکی از مهمترین قواعد فلسفی می‌باشد. از ابتدای طرح این نظریه در جهان اسلام، این قاعده مورد پذیرش فلاسفه و مورد انکار بسیاری از متکلمان قرار گرفته است. فیلسوفانی همچون فارابی و ابن سینا به طرح و اثبات این نظریه در عالم اسلام پرداخته‌اند. یکی از فیلسوفانی که در صدد اثبات قاعده برآمد، میرزا مهدی آشتیانی است. ایشان علاوه بر ادله عقلی، ادله نقلی فراوانی نیز بر این قاعده مطرح می‌کنند و با نگرشی عرفانی، نور محمدی (ص) را صادر اول می‌داند و از این طریق قاعده امکان اشرف را به اثبات می‌رساند. در این پایان نامه سعی بر این است که با استفاده از روش توصیفی- تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه‌ای، تبیینی درست از قاعده الواحد، و ارزیابی دیدگاه برخی از حکما و عارفان اسلامی و به طور خاص حکیم معاصر، میرزا مهدی مدرّس آشتیانی (ره)، که مبنی بر دلالت شماری از آیات است، ارائه شود. در این خصوص به این نتیجه رسیدیم که قاعده الواحد در علوم عقلی جایگاه ویژه‌ای دارد و تحلیل و بررسی بسیاری از مسائل عقلی و کلامی بر آن استوار است. بهترین دقت فلسفی در مورد این قاعده را میرزا مهدی آشتیانی در کتاب اساس التوحید داشته است. ایشان در توضیح این قاعده معتقد است که مراد از واحد در طرف علت،واحد به وحدت حقیقه و مراد از واحد در طرف معلول، واحد به وحدت غیر حقه است. مراد از صدور در قاعده، اخراج معلول از حد نیستی مطلق و عدم ذاتی، به سر حد وجود است. کوتاه سخن این که از علت واحد حقیقی از آن جهت که واحد است تنها یک معلول واحد صادر می‌شود و نه بیشتر.