جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

از جمله مباحثی کلامی در میان مفسران، تفسیر آیاتی از قرآن است که موهم صفات انسان گونه برای خداوند است. آیات صفات خداوند، از جمله آیات متشابهی است، که از یک طرف با صفات خبری خداوند که یکی از مباحث کلامیست مرتبط می باشد و از سوی دیگر با متشابهات قرآن، سرو کاردارد. در طول تاریخ مباحث کلامی در اسلام، این نوع از آیات به خاطر اشتمالشان بر صفاتی که ظاهر آن ها موهم تجسیم و تشبیه خداوند متعال است، زمینه ساز پیدایش گروه ها و مکاتب مختلفی درمیان مسلمانان شده و سبب ایجاد مناظرات و بحث های عدیده ای در میان آنان گردیده است؛ لذا با توجه به اینکه دین اسلام دین وحدت و یکپارچگیست و با توجه به وسعت این نوع از آیات در قرآن، موضوعی که هر پژوهشگر علوم دینی را به کنجکاوی واداشته، علت و زمینه های بروز اختلاف بین گروه های تفسیری این گونه آیات از طرفی و چگونگی رسیدن به اعتقادی متعادل در خصوص تفسیر این آیات می باشد. بنا بر این، جهت دست یابی به این مهم، و با بکار گیری روش تحلیلی، توصیفی و تطبیقی، بررسی و تطبیق سه تفسیر ارزشمند المیزان، مفاتیح الغیب و مدارک التنزیل و حقایق التأویل را، در زمینه ی تفسیر آیات صفات خداوند متعال، برگزیدم، بدان جهت که این تفاسیر از یک سو از جایگاه بلند تفسیر قرآن و از طرف دیگر نویسندگان این تفاسیر نمایندگان سه مکتب کلام اسلامی هستند که عبارت اند از: مکتب کلامی تشیع، مکتب کلامی اشعری و مکتب کلامی ماتریدی. با تطبیق و بررسی تفسیر آیات صفات خبری در هرسه تفسیر و با در نظر داشت مبانی و شیوه های تأویل صفات خبری در آنها، می توان به این نتیجه دست یافت که صفات خبری منتسب به خداوند را نباید بر معانی ظاهری آنها حمل نمود - که در صورت حمل آنها بر معانی ظاهری شان مسأله ی جسمیت باری تعالی و مشابهت او با بندگانش به میان می آید - و اعتقاد به تجسیم و تشبیه باری تعالی مورد پذیرش هیچکدام از صاحبان آن تفاسیر نمی باشد، و باید معنایی از آنها اخذ نمود که با ساحت قدس الهی سازگار باشد.

عصمت یکی از ویژگی‌های پیامبران و همچنان یکی از معتقدات مشترک تمامی ادیان سماوی حتی غیر سماوی بوده و در ضمن یکی از مهمترین مباحث عقیدتی مسلمانان به حساب آمده که می بایست روی آن از منظر مفسران و اندیشمندان فریقین و پاسخ به شبهات وارده پژوهشی صورت گیرد که هدف این تحقیق، بررسی مبانی، ادله عقلی و نقلی و دیدگاهای مفسران معتبر فریقین راجع به عصمت پیامبر(ص) در امور غیر رسالی و همچنان پاسخ به شبهات وارده می باشد. قرآن کریم و روایات فریقین غنی ترین منبع در راستای عصمت انبیاء به ویژه عصمت پیامبر(ص) است که در رابطه به مسأله عصمت کتاب‌ها و مقالات به صورت پراگنده و اختصار به بیان برخی از جنبه‌های این موضوع پرداخته اند؛ اما در این نوشتار به گونه تطبیقی و با روش توصیفی_تحلیل به شکل نظامند و همه جانبه به معرفی مبانی، ادله و دیدگاهای مفسران معتبر فریقین با استناد به آیات و روایات مربوطه آن پرداخته شده است که نتایج حاصله آن این بوده که در مورد عصمت پیامبر (ص) در امور رسالی (تلقی، حفظ و ابلاغ) وحی همه اتفاق نظر دارند که ایشان معصوم مطلق بوده در این زمینه هیچگونه کمی، کاستی صورت نگرفته زیرا حفظ آن را خداوند (ج) به عهده گرفته و توسط نگهبانان قوی ترّصُد شده. اما با بررسی ادله و دیدگاهای مفسران فریقین راجع به عصمت در امور غیر رسالی اکثر مفسران در این بخش نیز معصوم می دانند، اما یک تعدادی اندکی از دانشمندان هستند که در امور غیر رسالی ایشان را معصوم نمی دانند و ظاهر برخی از آیات همچون: آیات استغفار و... بیان کننده عدم عصمت می دانند که با بررسی دیدگاهای مفسران فریقین به این نتیجه رسیدیم که این آیات بیان کننده عدم عصمت نه بلکه بیان کننده حقانیت رسالت ایشان است زیرا اگر قرآن کلام الهی نه بلکه خود ساخته ایشان می بود چنین آیات عتاب و... را در آن درج نمی کردند. و نیز شبهاتی همچون شهوت‌گرا وغیره را بر رسول (ص) و مسلمانان وارد شده است که کاملا واهی، بی اساس بوده است. و در نهایت دیدگاه دانشمندان فریقین در مورد محدوده‌یِ عصمت این است که بیشترین دانشمندان شیعه قائل به این است که پیامبران الهی از اول عمر تا آخر عمر از گناهان کبیره، صغیره، سهوی، عمدی، نسیان و فراموشی معصوم هستند اما در مقابل یک عده‌یِ شاذ مثل شیخ صدوق، استاد وی ابن الولید، علامه طبرسی و علامه تستری می فرماید که رسول خدا در کار های عادی سهو می کنند اما دیدگاه اکثر دانشمندان اهل سنت این است که پیامبران الهی از گناهان کبیره به طور مطلق و از گناهان صغیره ای که نفرت آور باشد معصوم هستند اما از گناهان صغیره ای غیر نفرت آور و همچنان از سهو، نسیان و فراموشی معصوم نیستند.

‫چکيده : پژوهش حاضر، ويژگي‌هاي بي‌بديل پيامبر اسلام(ص) و کرامات آن حضرت از منظر منابع روايي شيعه و اهل سنّت را مطرح و با هم مقايسه مي‌کند. نويسنده در دو گفتار خصوصيات فقهي و غيرفقهي رسول اکرم( را از منظر احاديث فريقين بررسي کرده است. در گفتار اول ابتدا ويژگي‌هاي غيرفقهي پيامبر اسلام(ص) همچون: کرامات ظاهر شده از ايشان قبل و پس از ولادت، بشارت‌هاي عهدين در باب تولد پيامبر، شباهت‌هاي آن حضرت با برخي انبياي الهي مانند موسي( و معجزات هنگام ميلاد ايشان و... سپس مؤيدات قرآني درباره اين که: آن حضرت رحمه‌للعالمين، خاتم پيامبران، به معراج صعود کرده، داراي شفاعت کبرا، نبي امت خود، و امت او افضل امم و صاحب خلق عظيم است و... ذکر گرديده و از ديدگاه قرآن کريم و روايات تفسيري اهل سنت، اين موضوعات دنبال مي‌شود. نويسنده در همين زمينه با اشاره به انواع وحي، معناي ختم نبوت و کيفيت معراج و سير ملکوتي پيامبر اسلام، شبهه‌هاي معراج پيامبر اکرم( و خاتميت آن حضرت را مطرح کرده و پاسخ آن‌ها را مي‌دهد. وي در بخش دوم از نوشتار خويش ويژگي‌هاي فقهي پيامبررا از منظر منابع روايي شيعه و اهل سنت بررسيده و اموري مانند وجوب نماز شب بر آن حضرت، جواز ازدواج با بيش از چهار زن، حرام بودن نکاح زنان ايشان حتي پس از رحلت آن حضرت با ديگران، حرمت خروج زنان ايشان از خانه، وجوب مودت اهل بيت آن حضرت، وجوب صلوات فرستادن بر ايشان، حرام بودن صدا زدن حضرتش با اسم محمد( توسط مردم و حرمت بالا بردن صدايي بر صداي آن حضرت را به عنوان خصوصيات فقهي پيامبر اسلام بر مي‌شمارد. نويسنده براي هر يک از اين ويژگي‌ها ابتدا، آيات متناسب و سپس روايات منقول از مصادر شيعه و اهل سنت را فراروي خوانندگان قرار مي‌دهد.