جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

فلسفه برای کودکان (فبک)، برنامه‌ای است که با هدف گذار از تعلیم و تربیت ناکارآمد سنّتی، به ابتکار پروفسور متیو لیپمن آمریکایی، در آغاز دهۀ 1970 میلادی، شکل گرفت. این برنامه با ابزار داستان موقعیت‌های دشوار و چالشی زندگی را به کودکان ارائه می‌کند تا با اندیشیدن و بحث دربارۀ آن‌ها، مهارت‌های گوناگون و ارزشمند فکرورزی را فرابگیرند و با مسائل و چالش‌های زندگی برخوردی سنجیده داشته‌باشند. در این پژوهش توصیفی- تحلیلی، با استفاده از منابع کتابخانه‌ای، داستان «سنگ روی سنگ»، از مجموعه‌داستان «تنور و داستان‌های دیگر» هوشنگ مرادی کرمانی، بر پایۀ معیارهای داستانی فبک بررسی و تحلیل شده‌است. مطابق نتایج پژوهش، شخصیت‌پردازی داستان مطلوب و باورپذیری، صرف‌نظر از قسمت‌های پایانی، قابل قبول است. داستان پیرنگی قوی و پیامی غیرتلقینی دارد و تنها ضعف آن گره‌گشایی انتهای داستان می‌باشد. در این داستان مفاهیم و چالش‌های فلسفی متعدد و متنوع، درونمایۀ فلسفیِ غیرتلقینی و برخی گفت‌وگوهای متناسب با فبک، مشاهده می‌شود. زبان داستان امروزی و مناسب گروه سنّی «د» است؛ وجود اصطلاحات و عبارات کنایی دشوار، شعر، و حجم و گفت‌وگوهای طولانی ضعف‌های آن محسوب می‌گردد. غالب مفاهیم و موضوعات داستان درخور فهم گروه سنی «ج» و «د» است. صحنه‌های خشونت‌آمیز داستان نیز همانند دیگر ضعف‌های آن، نیاز به بازنویسی دارد.

مثنوی معنوی به‌عنوان دریایی از معانی عرفانی و اخلاقی، از جمله آثاری است که واژگان آن معانی گوناگون دارد. در این پژوهش که رویکردی توصیفی‌تحلیلی دارد و با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای صورت گرفته، معانی باد در مثنوی بررسی شده‌ است. دستاورد پژوهش نشان می‌دهد که باد در مثنوی، چون بسیاری از واژه‌ها، کارکردهای معنایی مختلف دارد و سخت جلوه‌گری می‌کند. باد در مثنوی 303 بار به کار رفته که بیشترین و کمترین بسامد آن به‌ترتیب در دفترهای ششم (68 بار) و پنجم (24 بار) است. وجود 60 کارکرد معنایی گوناگون باد در مثنوی، نشانگر توجه ویژۀ مولانا به این عنصر طبیعت و استفادۀ فراوان از آن برای طرح و تفهیم مباحث و مفاهیم عرفانی و اخلاقی متعدد است. پاره‌ای از معانی باد در مثنوی، پیش از مولانا نیز رایج بوده؛ و پاره‌ای دیگر حاصل خلاقیت اوست. باد در معنی رایج و معمول خود، باد در معنی فعل دعایی، باد در معنی غرور و خودبینی، باد در معنی نیستی و فنا، باد مطیع حضرت سلیمان(ع)، باد مطیع و تسبیح‌گوی خدا، باد در معنی محرک و خالق، باد در معنی نَفَس و... از پُرتکرارترین کارکردهای معنایی باد در مثنوی است.

فلسفه برای کودکان (فبک)، برنامه‌ای نوین در عرصۀ تعلیم و تربیت است که متیو لیپمن آمریکایی در اواخر دهۀ 1960 میلادی آن را پایه‌ریزی کرد. هدف این برنامه آموزش مهارت تفکر به کودکان است. در برنامه فلسفه برای کودکان، داستان، نقشی اساسی دارد و ابزار اصلی آموزش مفاهیم فلسفی و مهارت‌های فکری است. مبدعان و اندیشمندان این برنامه برای اجرا و گسترش برنامۀ خود، داستان‌هایی خاص و متفاوت با داستان‌های معمولی نوشته‌اند که دارای سه شاخصۀ غنای ادبی، فلسفی و روان‌شناختی است. برخی از منتقدان این برنامه بر این باورند که کارآیی داستان‌های فبک در کشورهای گوناگون، در گرو تناسب آن‌ها با معیارهای اخلاقی و ارزش‌های فرهنگی کشورهاست. در این جستار که با روش توصیفی- تحلیلی و بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای صورت می‌گیرد، غنای ادبی، فلسفی و روان‌شناختی داستان ماهی سیاه کوچولو، نوشتۀ صمد بهرنگی، بررسی شده‌است. دستاورد پژوهش نشان می‌دهد که این داستان در هر سه شاخصه، غنای بالایی دارد؛ هر چند که ضعف‌هایی هم در آن دیده‌می‌شود. با اصلاح این ضعف‌ها، داستان ماهی سیاه کوچولو قابلیت خوانش و استفاده در برنامۀ فبک را پیدا خواهدکرد و سبب غنای متون این برنامه، جهت بومی‌سازی آن در کشور، خواهدشد.