جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در خصوص روش تربیتی تغییر موقعیت این پرسش مطرح است که این روش دارای چه گونه‎هایی است؟ کارکردهای آن کدام است؟ و چه شرایطی لازم است تا به‎کارگیری آن مؤثر واقع شود؟ بر این اساس، هدف از پژوهش حاضر، یافتن پاسخ به پرسش‎های فوق و ترسیم ابعاد روش تربیتی مذکور است. قلمرو تحقیق را آیات قرآن کریم و روایات معصومینb تشکیل می‎دهد. روش تحقیق توصیفی−تحلیلی است و گردآوری اطلاعات به صورت کتابخانه‎ای انجام می‎شود. یافته‎های تحقیق حاکی از آن است که روش تربیتی تغییرِ موقعیت دارای گونه‎های وضعی، مکانی، زمانی و اجتماعی است. تغییر موقعیت از کارکردهای مختلفی همچون کارکردهای علمی، اخلاقی، دینی و روان‎شناختی برخوردار است. همچنین براساس منابع اسلامی، بصیرت، توانایی، پرهیز از راحت‎طلبی، ولایت‎مداری، استمداد از خداوند متعال و سرعت مناسب شرایطی است که زمینه اثربخشی روش مذکور را فراهم می‎کند.

مقابله با هواي نفس، از وظايف ضروري هر فرد براي رشد اخلاقي است. راه‌کارهاي گرايشي و کنشي براي مهار هواي نفس مؤثر است. اما اينکه راه‌هاي بينشي چه تأثيري در مقابله با تمايلات نفساني داشته و چه مصاديقي دارد، سؤالي است که اين مقاله در‌صدد پاسخ به آن است. بنابراين، تبيين راه‌هاي بينشي مقابله با هواي نفس از ديدگاه علامه مصباح يزدي(ره)، هدف اين مقاله است كه به روش توصيفي ـ تحليلي و با گردآوري، تنظيم و تحليل آثار اخلاقي علامه مصباح يزدي(ره)، به نگارش درآمده است. نتايج تحقيق حاکي از اين است که اولين گام در مقابله با هواي نفس، غفلت‌زدايي است که با کمک راه‌هاي بينشي حاصل مي‌گردد. منظور از راه‌هاي بينشي، صرفاً افزودن بينش‌هاي جديد نيست، بلکه تأکيد عمده بر يادآوري و مرور بينش‌هاي صحيح در ذهن مي‌باشد، به‌گونه‌اي‌که حضوري تأثيرگذار داشته باشند. بينش‌افزايي و يادآوري بينش‌ها، عمدتاً از راه تفکر و ذکر حاصل مي‌شوند.

يکي از ضروريات دين اسلام، اعتقاد به انبيا و اهل‌بيت‌‌(ع) است. در قرآن و روايات، ويژگي‌هاي مختلفي براي آنها بيان شده است. يکي از اين ويژگي‌ها، که بسيار مورد تأکيد آيات و روايات اسلامي است، مسئلة علم اين ذوات مقدسه است. با توجه به اينکه رفتار و اعمال انسان متناسب با نوع شناخت و جهان‌بيني اوست؛ اعتقاد داشتن به اين ويژگي، تأثير مهمي در تخلق به اخلاق اسلامي خواهد داشت. اين مقاله در‌صدد بررسي آثار اعتقاد به‌ويژگي علم انبيا و اهل‌بيت‌(ع)، در تخلق به اخلاق اسلامي است. اين موضوع، با روش توصيفي و تحليلي و ناظر به ديدگاه استاد مصباح يزدي(ره) مورد پژوهش قرار مي‌گيرد. يافته‌هاي پژوهشي اين نوشته در سه جهت قابل بيان است: اول اينکه، اعتقاد به چنين ويژگي، موجب مي‌شود با شناخت فضائل و رذائل اخلاقي از منبع موثق، زمينة تخلق به اخلاق اسلامي فراهم شود. دوم اينکه در ساية اين علم مي‌توان مسائل بنيادي اخلاق، مانند معيار ارزشمندي رفتارهاي اخلاقي را تبيين کرد. سوم اينکه اعتقاد به آگاهي آنها و نظارت بر اعمال انسان، موجب حياء و ترک گناه مي‌شود.

اين پژوهش با هدف بررسي عوامل زمينه‌ساز تسلط شيطان بر انسان، با تأکيد بر ديدگاه علامه مصباح يزدي(قدس‌سره) انجام شده است. از‌آنجاکه قرآن کريم کمال نهايي انسان را قرب الهي مي‌داند، راه رسيدن به کمال نهايي و سعادت، اطاعت و عبادت خداست. اما اين سعادت به دلائلي دچار انحراف مي‌گردد، به گونه‌اي که انسان دچار سقوط اخلاقي مي‌شود. يکي از عوامل انحراف از اين مسير، شيطان است. هدف از اين پژوهش، آشنايي هر چه بيشتر خواننده با عوامل زمينه‌ساز تسلط شيطان مي‌باشد تا انسان با آشنايي آن در مسير تربيت اخلاقي، دچار انحراف و سقوط اخلاقي نگردد. اين پژوهش بر آن است تا با روش توصيفي ـ تبييني و با استفاده از منابع کتابخانه‌اي، به عوامل زمينه‌ساز تسلط شيطان بر انسان و سقوط اخلاقي انسان بپردازد. يافته‌هاي پژوهش حاکي از اين است که غفلت‌زدگي، هواي نفس، دنياي مذموم، حذف عنصر تزکيه و تربيت، همنشيني با اهل لهو، اختلال در قواي ادراکي، وهم و خيال، ترک اعمال صالح و التذاذ از حرام، آرزوهاي طولاني، غضب، تنهايي، بيکاري، عُجب و لذت بردن از مدح و ثناي ديگران از عوامل زمينه‌ساز تسلط شيطان است.

با وجود همة فوايد نقد، که مهم‌ترين آنها از منظر اخلاق اسلامي، ايجاد زمينه اصلاح و رشد فردي و اجتماعي است، فضاي سياسي کشور و فعاليت‌هاي فعالان سياسي، اجتماعي، فرهنگي، چهره‌هاي معروف و ساير بازيگران عرصه سياست، تفاوت محسوسي با نقطه مطلوب از نظر اخلاق اسلامي دارد. حفظ حدود اخلاقي، در کنار نقد و انتقادگري در عرصة‌ مسائل سياسي ـ اجتماعي، در گرو شناخت کافي نسبت به آموزه‌هاي ديني و شاخص‌هاي اخلاقي در عرصه نقد سياسي ـ اجتماعي است. هدف اين مقاله، توصيف شاخص‌هاي اخلاقي براي آشنايي فعالان نقد با اين شاخص‌ها و در نتيجه، رشد فرهنگ نقد در پرتو اخلاق‌مداري است. اين تحقيق، با روش توصيفي ـ تحليلي صورت گرفته و اطلاعات آن، با استفاده از منابع کتابخانه‌اي گردآوري شده است. نتايج به‌دست آمده حاکي از اين است که شاخص‌هاي عام اخلاقي نقد سياسي ـ اجتماعي عبارت است از: اخلاص، مهار احساسات و تمايلات، حق‌محوري، انصاف، دين‌محوري و ارزش‌گرايي اسلامي، خيرخواهي، عدالت‌طلبي، رعايت وفاق و اعتماد اجتماعي، تعاون و همياري، رعايت مصالح معنوي جامعه، اداي حقوق برادران ديني، قانون‌گرايي، عدم ملاحظه منافع شخصي، توجه به مواضع دشمن، نصيت و مشارکت سياسي، مصلحت‌سنجي و اولويت‌سنجي.

با توجه به اینکه یکی از اهداف خلقت انسان، رسیدن او به مقام قرب‌الهی است. وخداوند که خالق و اولین مربی انسان است برای تربیت انسان و رسیدن او به کمال، از بهترین و کارآمدترین روش‌ها برای نیل به مقصود استفاده کرده است، که یکی از این روش‌ها تبشیر و انذار است که بارها در قرآن رسولان خود را به عنوان مبشّر و منذر معرفی می‌کند. تبشیر به معنای مژده دادن و شادکردن است و انذار به معنای خبری است همراه با ترسانیدن، امّا سوال اصلی ما در این نوشتار این است که بر اساس آموزه‌های دینی مبانی و آثار تربیتی تقدم تبشیر بر انذار چیست؟ اما لازم است قبل از ورود به این بحثاز تقدم تبشیر بر انذار بر یکدیگر مقداری بحث کرد که آیا اصلاً بحث تقدمی در کار هست یا خیر؟ کما اینکه عده‌ای از مفسرین بر این عقیده هستند که تعادل بین آن‌ها مانند دو کفّه ترازو باید حفظ شود. و الّا موجب غرور یا یأس و ناامیدی در متربی می‌گردد. در اینکه هر دو عامل برای رسیدن به هدف لازم و ضروری هستند بحثی نیست. بحث اصلی در این است که در یک شرایط کاملاً مساوی کدامیک بر دیگری مقدم است. که در این نوشتار با توجه به متون تفاسیر موجود به چهار نظریهازبرخی از مفسرین پرداخته شده است. نظریه اول: تقدم تبشیر بر انذار و نظریه دوم: بهره‌گیری یکسان از تبشیر و انذار و نظریه سوم: نسبی بودن تقدم تبشیر بر انذار یا بالعکس و نظریه چهارم: تقدم تبشیر بر انذار که در ادامه ادّله این نظریه‌ها و نقد برخی از آن‌ها پرداخته شده و در نهایت به نتایج و آثار تربیتی تقدم تبشیر بر انذار وجمع‌بندی و نتیجه‌گیری پرداخته شده است.

این پژوهش با موضوع «وفای به عهد در اسلام و آثار فردی و اجتماعی آن» پس از کلیات تحقیق، در پنج فصل تنظیم شده است. فصل اول به ماهیت عهد، واژگان مترادف آن از نظر لغوی و اصطلاحی، اهمیت موضوع از نظر آیات و روایات معصومین(علیه السلام) و انواع عهد اختصاص دارد. در فصل دوم، آثار وفای به عهد (دنیوی و اخروی) مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل سوم از موارد استثنای وفای به عهد سخن به میان آمده و به چهار مورد آن اشاره شده است. در فصل چهارم به پنج راه موفقیت در وفای به عهد پرداخته شده است. فصل پنجم به جمع بندی و نتیجه گیری موضوع پرداخته و چند پیشنهاد پژوهشی نیز ارائه شده است.