جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

پژوهش حاضر رفتار موسی (ع) نسبت به رفتارهای ناسازگار بنی‌اسرائیل و فرعون را تحلیل می‌کند. اینکه «راهکارهای موسی (ع) برای مدیریت روانی جامعه‌، نسبت به ناسازگاری‌هایی که با مفهوم دفاع روانی قابل تحلیل‌اند، چیست؟» بر این اساس، دفاعهای ناسازگارانهی این افراد با استفاده از «روش کیفی تحلیل متون» در مباحث مربوط به مکانیزم‌های دفاع روانی، استخراج، مقوله‌بندی و تحلیل شد. همچنین، برای اصطیاد شیوه‌های مدیریت روانی در مواجهه با رفتارهای ناسالم، از «روش‌های متعارف در علوم اسلامی» و با رعایت «ضوابط و قواعد تفسیر» در فهم قرآن کریم استفاده شد. از نتایج این مطالعه، تبیین دو سازوکار «دلیل‌تراشی و فرافکنی» در بنی‌اسرائیل، سه سازوکار «فرافکنی، بی‌ارزش‌سازی و همه‌کارتوانی» در فرعون و هفت روش مدیریت توسط موسی (ع) است. راهکار «اطمینان بخشی» بین روان‌شناسی و آموزه‌های قرآنی مشترک و شش روش جدید شامل «مدارا برای حساسیت‌زدایی، آگاه سازی، داستانسازی، شرکت دادن توجیه‌گران در کار، محرومیت از امتیازات و تغییر محیط» است.

انبیاء و صالحان به عنوان مربیان معرفی شده در قرآن، گاه به ضرورتو با هدف تبیین معارف دینی یا آموزش نکات اخلاقی و تربیتی از بروز عقیده‌ حقیقی و شخصیت فردی خود، خودداری نموده‌‌ و نقشی متفاوت ارائه نموده‌اند. بر این اساس، هدف پژوهش حاضر بررسی و تبیین کنش دوگانه‌نمای شخصیت‌های سالم قرآن کریم و مقایسه آن با مفهوم نقاب در روان‌شناسی است. روش پژوهش، تحلیل محتوای آیات قرآن کریم در مورد رفتارهای اجتماعی انبیای الهی با تأکید بر رفتارهای سه پیامبر الهی حضرت ابراهیم، حضرت موسی و حضرت یوسف (علیهم السلام) و برخی از افراد صالح است. در مرحله نخست، رفتارهایی که ظاهر عمل شخص با عقیده‌ باطنی او ناسازگار است شناسایی شده و در طبقات تبیینی دسته‌بندی شده است که عبارتند از تجاهل عارف، صحنه‌سازی، به در بگو دیوار بشنود، محاجه به زبان خصم، توریه، تعفّف از اظهار نیاز، رازپوشانی و صبر بر کراهت نسبت به دیگران. سپس، این رفتارهای به ظاهر دوگانه، با مفهوم پرسونا در روان‌شناسی مقایسه شده‌اند. نتیجه این‌که بین «رفتارهای دوگانه‌نمای انبیاء» و «رفتار حاکی از پرسونا» در ظاهر و تعریف ماهوی عمل شباهت وجود دارد و تفاوت‌ها در زمینۀ ماهیت، هدف، اثر، معیار انتفاع و شخص منتفع است.

در طرح تبلیغیِ موفق، «گیرایی سخن و اثرگذاری روانی با هدف تغییر رفتار مخاطبان» که در علم روان‌‌شناسی اجتماعی از آن به «نفوذ اجتماعی» تعبیر می‌‌شود؛ از اهمیت زیادی برخوردار است. از روش‌های نفوذ اجتماعی انبیا می‌توان به کاربست توأمان نصیحت و قدرت، اقناع مخاطب، تفاهم فرهنگی، اعتمادسازی (از طریق ارائه علم راستین، خیرخواهی و استفاده از نیروهای فراطبیعی)، مهندسی ذهن تجربی مخاطب (از طریق جدل، تأدیب غیرمستقیم، صحنه‌سازی و همراهی ارشادی با مردم)، ارتباط مستمر اشاره کرد. نوشتار پیش‌‌رو بر آن است با روش توصیفی تحلیلی، با نگاه مقایسه‌‌ای موارد مذکور در عصر ظهور را بررسی کند. بر این اساس استفاده همزمان از روشنگری علمی و قیام به سیف، ارائه تمام معجزات انبیا، مهندسی ذهن تجربی مردم با نشان دادن الگوی اکمل از اسلام در وجود مبارک امام زمان(عج)، باورپذیر کردن کارآمدی بانوان شایسته در تحقق تمدن جدید اسلامی و دولت کریمه حضرت حجت (عج) و ... از روش‌‌های نفوذ اجتماعی در عصر ظهور به شمار می‌آیند.

پژوهش حاضر، به بررسی و نقد آرای گلدزیهر، در مورد مسئله جامعیت و جهانی بودن قرآن کریم می­پردازد. گلدزیهر معتقد است: اندیشه گسترش اسلام بعد از بعثت به وجود آمد، همچنین دعوت پیامبرJ و دامنه تخاطب قرآن را منحصر به عربستان و محدود به قبائل عرب می­داند. ازنظر وی رسالت نبوی از ابتدا انگیزه جهانی‌شدن نداشته و ایده گسترش اسلام مربوط به تلاش مسلمانان آینده است. ازآنجاکه وی معتقد به نقش شخص پیامبرJ در تألیف متن قرآن، نیز به تأثیرپذیری قرآن از فرهنگ زمانه است، به جامعیت و جهانی بودن قرآن اشکال وارد می­کند. ازنظر وی مسلمانان به علت عدم‌جامعیت دستورات قرآن کریم و اسلام، مجبور شدند، به‌صورت خودجوش برخی از دستورات را تغییر، اصلاح یا ابداع نموده و در این قالب، فقه اسلامی تطور یافت. تأثیرپذیری وی از یهود و افکار تئودور نولدکه و نیز بی­توجهی به منابع شیعی از انتقادات وارده به روش کار اوست. بر اساس آیات قرآن کریم، روایات و شواهد تاریخی تناقض­های آرای گلدزیهر تبیین شده است. روش تحقیق در این مقاله توصیفی ـ تحلیلی است.

«عدنان اُکتار» با نام مستعار «هارون یحیی» یکی از مشاهیر شناخته شده جریان تفسیر علمی در ترکیه است. وی تمام آیات علمی اعم از معجزه، اشاره و شگفتی را زیر مجموعه اعجاز علمی می‌داند. در نوشتار حاضر، بعد از بیان زیست شناخت عدنان اکتار، پنج مورد از تفاسیر علمی وی، یعنی وزن ابرها، تناسب باران، ذرات اتم، عدم اختلاط دریاها و حیات میکروسکوپی، که در مورد آنها ادعای اعجاز علمی کرده بررسی و نقد شده است. با توجه به شرایط اعجاز علمی، مواردی از جمله اشاره قرآن به وزن سنگین ابرها و مقدار دقیق باران، اعجاز علمی قرآن به شمار می‌رود، در حالی که ذرات اتم و حیات میکروسکوپی اعجاز علمی نیست، بلکه شگفتی علمی قرآن به شمار می‌آید.

در پژوهش حاضر به منظور بررسی« جایگاه صله رحم از منظر قرآن و روایات» یافته های زیر بدست آمده است:در بسیاری از آیات و ورایات به روابط حسنه بین فامیل تأکید شده است و پیوند و دوستی با خویشان در حد پرستش خداوند، بیان شده است، از این رو صله رحم و رعایت حقوق ذی القربی، جایگاهی بس عظیم و گرانقدر دارد. صله رحم در قرآن و روایات، به پیوندی والاتر از پیوند با پدر و مادر و احسان به یتیمان ذکر شده است. پس از مسأله ی توحید و دوری از شرک، رعایت اولویت در میان خویشان،به مسأله ی ارحام،و احسان و رسیدگی به ایشان سفارش شده است. در میان خویشان نیز پدر و مادر ، مقدم بر دیگران و سپس ایتام و بعد بیچارگان ذکر شده اند. ازجمله آثار صله رحم باعث آبادانی، افزایش طول عمر، برکت و برخورداری از حمایت الهی شده و قطع رحم باعث کاهش طول عمر، از دست دادن مقبولیت اجتماعی و فقر و اندوه می گردد.

معناشناسی بر اساس نسبتهای بینامتنی، واژگان مرتبط را تحلیل میکند. یکی از واژگان بسیار مهم از منظر قرآن کریم واژه انسان است، لذا در این نوشتار «معناشناسی هم‌زمانی واژه انسان در قرآن کریم بر اساس نسبت‌های هم‌نشینی» منعکس شده است؛ تا از این رهگذر ابعاد مختلف ارتباط بین خداوند و انسان شناخته ‌شود. کل آیاتی که در آن واژه «انسان» استعمال شده است، در دو بخش قابل تقسیم است: دسته‌ای از آیات شریفه اشاره به رفتار خداوند متعال نسبت به انسان، از جمله خلقت، نعمت و تعلیم است. دسته‌ی دیگر آیات، شامل رفتار‌های صدوری از انسان است. این گروه اخیر -اعمالِ انسان نسبت به خدا- در سه حیطه‌ی: افعال مُقَرِّب به خدا، افعال مُبَعِّد از خدا و افعال خنثی قابل تنظیم است. بر همین اساس، تحلیل هم‌نشینی «افعال انسان نسبت به خدا» بیشتر در قالب بعد تربیتی است و بیان نقاط ضعف انسان در تعلیم جهت رشد انسان و گوشزد نمودن خطرات احتمالی پیش روی اوست. به عنوان نتیجه، می‌توان گفت که معنای نسبی واژه «انسان» در قرآن کریم، نسبت به معنای پایه که صرفا موجودی با تکیه بر حواس مادی است، «گسترش معنایی» داشته است. که در یک «تعامل رفتاری انسان با خداوند» با تأکید بر جنبه‌ی «ربوبیت الهی» جهت داده شده است که با حفظ معنای پایه، سعی در بیان ویژگی‌های انسان، نیز تربیت و اصلاح رفتار وی دارد. از این رو، قرآن کریم، خطرات احتمالی پیش روی انسان را بیان، ویژگی‌های خطرساز را تذکر، و با شیوه‌ی معلمانه و مربیانه روش تصحیح آن‌ها را به انسان آموزش می‌دهد. در یک نگاه، می‌توان گفت نظام فکری قرآن کریم نسبت به واژه انسان، یک رویکرد تعاملی است به شکلی که انسان به عنوان یک موجود ذو ابعاد در این تعامل رشد و تکامل یافته و نسبت به مسیرهای خطرناک پیش روی خود از این طریق آشنا می‌شود.