جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

وهابیت با اهل‌سنت در بحث مکان‌داشتن پروردگار، اختلاف دیدگاه دارند. وهابیت، خداوند را بالای آسمان‌ها و بالاتر از تمام مخلوقات می‌دانند؛ اما اهل‌سنت معتقدند خداوند، جهت و مکان ندارد. به باور وهابیت، حدیث جاریه، وجود خداوند را در آسمان، تأیید می‌کند درحالی که اهل‌سنت، این روایت را قابل‌تأویل یا متعارض با آیاتی از قرآن می‌دانند که نفی مکان از خداوند می‌نمایند و همچنین متعارض با روایات گوناگونی مانند روایت ابوهریره در صحیح مسلم و روایت عنق راحله می‌دانند. علاوه بر اینکه متن، دارای اضطراب است؛ زیرا این ماجرا در دیگر روایات با عباراتی مانندِ شهادت به وجود الله و سؤال از کیستیِ پروردگار آمده است نه پرسش از مکان پروردگار و شهادت به وجود الله با قرائن، سازگاری دارد. افزون بر گذشته، وهابیت برای استناد به این روایت، چاره‌ای جز تأویل در دو جای متن روایت ندارند. درحالی که از اساس، منکر هرگونه تأویل هستند. نسبی‌بودن علو با توجه به کروی‌بودن زمین نیز دلیل دیگری بر ردّ اعتقاد به وجود پروردگار در آسمان است.

انکار مجاز در قرآن و در لغت عربی یکی از مبانی سلفیه است که در بسیاری از اعتقادات مانند نحوه تفسیر صفات الهی در آیات قرآن کریم نقش اساسی دارد . محمد بن‌صالح العثیمین به عنوان یکی از بزرگترین مفتیان معاصر سلفیت و وهابیت در آثار متعددی به نفی مجاز و ردّ ادله مثبتین مجاز پرداخته است. ادله‌ای مانند عدم استعمال مجاز توسط سلف و عدم صحت سلب از آیات قرآن ، از دلائلی است که باعث شده بن عثیمین به تبعیت از ابن قیم مجاز را طاغوتی برای تحریف روایات و آیات قرآن بدانند . در حالی که در روایات نبوی و کلمات دانشمندانی که در قرون اوّلیه اسلام می زیسته اند موارد متعددی از استعمال مجازی وجود دارد.علاوه بر این که عدم صحت سلب از قرآن نیز از طرفی در همه جا صحیح نیست و مبتلا به نقض است . از طرفی دیگر صحت سلب در صورتی باعث انکار آیات قرآن می شود که معنای حقیقی را نفی نماید در حالیکه صحت سلب معنای مجازی، علامت تشخیص حقیقت از مجاز است. اضافه بر این که آیاتی در قرآن وجود دارد که پذیرفتن معنای حقیقی آنها نادرست بودن محتوای آیه را در بردارد و توجیهات بن عثیمین نیز این نادرستی را رفع ننموده است. در نهایت اگر چه بن عثیمین منکر مجاز در قرآن است اما آیه«إِنِّی أَرَانِی أَعْصِرُ خَمْراً»را به معنایی مجازی تفسیر نموده و اسمی از مجاز نبرده است.

این عالم حنبلی، نگارنده اولین ردیه بر جریان وهابیت می باشد. به گزارش ابن حمید نجدی، او ردیه خوبی بر اساس آیات و روایات نگاشت و از کلمات ابن تیمیه و ابن قیّم در ابطال نظرات محمد بن عبدالوهاب استفاده نمود؛ زیرا محمد تنها نظرات این دو تن را قبول داشته و با آنان معامله نصوص دینی را می نمود که قابل تأویل نیستند. این کتاب به عنوان نامه ای به "حسن بن عیدان" نگاشته شده و با نام های گوناگونی چون فصل الخطاب فی الرد علی محمد بن عبدالوهاب و الصواعق الإلهیة فی الرد علی الوهابیة و الرد علی من کفّر المسلمین بسبب النذر لغیرالله منتشر گردید. وی در ابتدای این کتاب، خطاب به حسن بن عیدان می نویسد: در حال حاضر، شما کسانی که شهادت به یگانگی پروردگار و نبوت رسول اکرم(ص) که بنده و پیامبر خداست می دهند و نماز را به پا می دارند و زکات می دهند و روزه می گیرند و با ایمان به خدا و فرشتگان و کتب آسمانی و پیامبران، حج به جا می آورند و به تمامی شعائر اسلامی ملتزم هستند، تکفیر می کنید.

تقسیم توحید از دیدگاه سلفیه با تقسیم دیگر فِرَق اسلامی متفاوت است. طبق نظر سلفیه «توحید در اسماء و صفات»، «توحید در ربوبیت» و «توحید در الوهیت یا عبادت» اقسام توحید هستند. از آن‌جا که هیچ آیه یا روایتی از پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم یا نقلی از صحابه در تأیید این تقسیم وجود ندارد، این جریان تنها از استقراء آیات قرآن و استشهاد به کلمات عده‌ای از دانشمندان قرون اولیۀ اسلامی استفاده کرده است. آنان معتقدند هر آیه‌ای که در قرآن از توحید سخن گفته است، به یکی از این سه قسم اشاره می‌کند؛ در حالی که این استقراء دارای اشکال است، زیرا آیات دیگری از قرآن ‌وجود دارد که قسم دیگری مانند «توحید در حاکمیت» یا «توحید در شفاعت» را ثابت می‌کند؛ علاوه بر این، تقسیم‌های دیگری از توحید با استناد به آیات دیگر قرآن توسط دانشمندان مسلمان، حتی توسط برخی از سلفیه ارائه شده است که استقراء آنان را نقض می‌کند. دلیل دوم شواهدی است ‌که از آثار سلف ارائه شده است. این شواهد یا متعلق به دوران سلف نیستند و بر مبنای سلفیه فاقد حجیتند، یا مبتلا به تحریف لفظی شده‌اند و یا استشهاد به مواضعی است که قوانین منطقی تقسیم در آن رعایت نشده است.