جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مذهب و دولت زیدیان از سده‌ سوم هجری در گیلان و طبرستان پدیدار گشت. زیدیان ایران اگرچه خاستگاه تحولات بنیادین در جهان اسلام بودند، اما خود چندان دوام نیاوردند؛ و به زودی با چالش‌های بیرونی و درونی احاطه گردیدند و دچار ضعف و افول شدند. پژوهش‌های اندکی درباره عوامل و دلایل این افول صورت گرفته؛ برخی عوامل نادیده گرفته شده و کاستی­ ها و ابهاماتی نیز در این پژوهش ­ها راه یافته که انجام پژوهشی تازه را موجه می‌سازد. این مقاله به دنبال تبیین عوامل افول مذهب و دولت زیدیان در شمال ایران است. بنابر یافته ­های این پژوهش، علاوه بر دوگانگی رفتار حاکمان و امامان زیدیه، تفرقه و رقابت میان اهالی گیلان و دیلمان، دور شدن نسل‌های جدید سادات علوی از اسلام و آداب آن، باید قدرت یافتن باوندیه، پشتیبانی این خاندان از مذهب امامیه، تبلیغات عالمان امامی‌مذهب، چالش مرگبار فداییان اسماعیلی با زیدیان، ظهور فرقه مطرفیه در یمن و تمایل زیدیان شمال ایران به مهاجرت به یمن برای مقابله با آن را به فهرست عوامل افول و زوال مذهب و دولت زیدیه در شمال ایران افزود.

علی‌رغم پیشرفت علم بشری در حوزه سلامت روان، بنظر می‌آید که انسان معاصر از بسیاری اختلالات روحی و روانی از قبیل اضطراب ها، افسردگی ها و بی معنایی زندگی رهایی نیافته است. يكى از کارکردهای مهم اديان الهى ايجاد و تضمين سلامت روانی است. بررسی متون اسلامی بیانگر آن است که سلامت روان در آموزه های اسلامی از اهمیت بالایی برخوردار است. هدف از مطالعه حاضر پاسخ دادن به این سوال است که مبانی کلامی و اصول حفظ و ارتقای سلامت روان بر اساس آموزه های وحیانی اسلام کدام است؟ از مطالعه در آیات چنین مستفاد می شود که ار تقای سلامت روان مبتنی بر مبانی خاصی استوار هست. ویژگی های چون دو بعدی بودن انسان، توجه به بعد فطری انسان ، نگرش توحیدی به ارتقای سلامت، وجود شناسی و ارزش شناسی بیماری و نیز قانونمندی عالم طبیعت از مهم ترین مبانی قرآنی ارتقای سلامت روان می باشد . چنین نگرشی به سلامت روان در آموزه های قرآنی، اصول و راهبردهای ویژه ای از قبیل عدم افساد در طبیعت، مراقبت از جسم، ارتباط با خدا و نیز احسان به دیگران را به دنبال دارد.

قرآن کریم متن مقدس مسلمانان، کتابی آسمانی نازل شده بر آخرین پیامبر صلوات الله علیه و آله است تا پیامی برای جهانیان برای تمامی اعصار باشد. از آنجا که قرآن تنوع زبان‌ها را می‌پذیرد و آن را زمینه‌ای برای آشنایی اقوام و ملل می‌داند ترجمه قرآن از دیرباز مورد توجه بوده است. زبان انگلیسی امروزه زبان بین المللی و میانجی است و ترجمه‌های پرشماری از قرآن به این زبان فراهم آمده است. یکی از مهم‌ترین مسائل در برگردان متون ایجاد تعادل و یا برابری در سطوح مختلف زبانی است. تعادل در سطح واژگانی و نیز تقدم معنا بر صورت از مهم‌ترین اولویت‌ها در ترجمه متون دانسته شده است. در پژوهش پیش رو سه ترجمه از قرآن مبتنی بر دیدگاه مونابیکر در مبحث ایجاد تعادل بررسی شده است. بر اساس مثال‌های بررسی شده، یافته‌ها نشان می‌دهد این ترجمه‌ها گاه در ایجاد تعادل ناموفق بوده و نتوانسته‌اند معنا را به درستی به زبان مقصد منتقل نمایند.

با آغاز دعوت اسلامی از سوی پیامبر اسلام(ص)، مسیحیان ساکن شبه جزیره و نیز امپراتوری بیزانس رویکردهای متفاوتی در برابر اسلام پیش گرفتند. یکی از این رویکردها دفاعیه(ردّیه)نویسی بوده است که دانشمندان معاصر اسلام آنها را خصمانه و مبتنی بر اوهام و مجعولات ارزیابی کرده‌اند. یوحنّای دمشقی گویا نخستین مسیحی شرقی باشد که در دفاع از مسیحیت ردّیه‌ای بر اسلام نوشته است. این پژوهش بر آن است تا با بررسی گزاره‌های تاریخی مندرج در ردّیه یوحنّا و دیگر مسیحیان دریابد آیا این گزاره‌ها صرفا برخاسته از اوهام و جعلیات بوده یا در روایات اسلامی می‌توان خاستگاهی برای آنها یافت؟ یافته‌ها نشان می‌دهد بیش‌ترین بخش از آن چه به عنوان مهم‌ترین ضعف‌ها و یا خرده‌گیری مسیحیان بر اسلام شمرده می‌شود از درون جامعه اسلامی و دربار بنی امیه برخاسته است. یوحنا و پدرش سرجون بن منصور ده‌ها سال در دربار بنی امیه می‌زیستند و ذهنیت آنان از اسلام به شدت متأثر از این دربار بوده است.

بر پایه برخی گزارش‌ها در تفاسیر و منابع روایی، پیامبر اکرم(ص) دست کم یک بار، دستور کشتار تمام سگ‌های مدینه را صادر کرده است. هم‌چون بسیاری از دیگر رویدادهای منسوب به پیامبر(ص)، واکنش مسلمانان به این گزارش متفاوت بوده است و مجموعه‌ای از انکار آن به دلیل ناسازگاری با حق حیات حیوانات و نهی از آزار رساندن به آنها تا صدور دستور قتل همه سگ‌ها به بهانه پیروی از سنّت پیامبر(ص) را تشکیل می‌دهد. پژوهش پیش رو، با رویکردی تاریخی و با بهره جستن از منابع دست اول حدیثی، تفسیری و تاریخی به ارزیابی درون‌متنی این گزارش‌ها پرداخته است. این ارزیابی نشان می‌دهد، دستور کشتار تمام سگ‌های مدینه از سوی پیامبر(ص)، افزون بر ناسازگاری با مفاد نقل معتبر؛ یعنی قرآن و احادیث قابل اعتماد با گزاره‌های درست تاریخی هم ناهم‌خوانی دارد و از این رو نمی‌توان آن را پذیرفت.

بعثت پیامبر اعظم(ص) از جمله رخدادهای بی‌نظیر تاریخ بشر است. برخی را عقیده بر آن است که در عصر جدید با پیشرفت‌های شگفت‌انگیزش، بعثت پیامبر اسلام(ص) و پیام‌های آن جایگاهی ندارد. هدف این نوشتار، بازخوانی شاخص‌های شناختی عصر بعثت و بازشناسی آن‌ها در دنیای معاصر است. این مطالعه از نوع مطالعه بنیادی و تحلیل محتواست که با مراجعه به منابع مرتبط به‌ویژه نهج‌البلاغه و تحلیل آن‌ها انجام شده است. مولفه‌های عصر بعثت در سه حیطه: شناختی (معرفتی)، عاطفی و رفتاری قابل مطالعه است. در این مقاله تنها شاخص‌های معرفتی مورد بررسی قرار گرفته است. سؤال اصلی تحقیق این است که: مولفه‌های شناختی عصر بعثت، برپایه نهج‌البلاغه کدامند؟ یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد جاهلیت و بعثت، دو جریان مستمر است و بریده شدن انسان از تعالیم آسمانی، به‌عنوان شاخص اصلی و بنیادی در حیطه شناختی عصر بعثت، بر اندیشه و رفتار بشر امروز نیزحاکم است، به همین دلیل نیاز انسان معاصر به پیام‌های بنیادین بعثت بیش از گذشته احساس می‌شود.

ابوجعفر مرعشی محدثی بوده که ابومنصور طبرسی و ابوسعد سمعانی بی­واسطه از او روایت کرده‌اند. طبرسی در کتاب الاحتجاج روایات تفسیر منسوب به امام حسن عسکری(ع) را از ابوجعفر مرعشی نقل کرده­است. نویسندۀ الاحتجاج تمام روایات را بدون ذکر سند آورده­است؛ اما روایات تفسیر یادشده را به­دلیل عدم اشتهار این تفسیر، با ذکر سند مقرون ساخته­است. سمعانی نیز در الانساب ابوجعفر مرعشی را شناسانده است. دربارۀ ابوجعفر مرعشی، دانسته‌های اندکی وجوددارد. این پژوهش با روش توصیفی - تحلیلی تلاش­کرده تا با جستجو در منابع مختلف تاریخی و حدیثی، داده‌ها دربارۀ ابوجعفر مرعشی تا حد ممکن کامل ­شده و تحلیل­گردد. یافته­ها نشان­می‌دهد، ابوجعفر مرعشی محدث و ادیبی شناخته­ شده میان دانشمندان شیعه و سنی عصر خویش بوده­است؛ اما در عین­حال مهمترین منبعی (الانساب) که وی را معرفی نموده، او را غالی در تشیع خوانده­است. به نظر این ادعا با محتوای تفسیر یاد شده، که وی یکی از ناقلان آن بوده، بی­ارتباط نبوده­است.

از جمله اخبار غیبى روایت شده از پیامبر اکرم‏صلى الله علیه وآله و معجزات آن حضرت، پیش‏گویى ظهور گروهى به نام مارقین‏2 بود. ایشان در این پیش‏گویى به فردى اشاره مى‏فرمایند که منابع تاریخى و روایى از او به نام ذوالخویصرة3 یاد کرده‏اند. پیامبرصلى الله علیه وآله ضمن این‏که او را اصل و ریشه‏ى مارقین (خوارج) معرّفى فرمودند علامتى نیز براى یکى از یاران او به این شرح ذکر کردند: شخصى سیه چُرده در میان آنان است که زایده گوشتى بر بازوى او است (ذوالثَّدَیَّه).4 بسیارى از منابع تاریخى، روایى و تفسیرى، ذوالخویصره را حُرْقُوص بن زُهَیْر سعدى تمیمى دانسته‏اند که در جنگ نهروان کشته شد. عده‏اى نیز ذوالثُّدَیَّه را همان حرقوص بن زهیر دانسته‏اند. در این پژوهش خواهد آمد که حُرْقُوص بن زُهَیر و ذوالخُویصره یک تن بودند، ولى انطباق او بر ذوالثَّدَیَّه جاى تأمل و تردید است.

در جنگ جمل بنى‏امیّه در کنار ام المؤمنین عایشه، طلحة بن عبیداللَّه و زبیر بن عوام رو در روى سپاه خلیفه‏ى وقت، على‏علیه السلام ایستادند. گرچه در منابع تاریخى و روایى تصریح شده است که عایشه، طلحه و زبیر در شورش بر ضد عثمان نقش مهمى ایفاء کردند، ولى کمتر کسى درصدد برآمده است تا نحوه‏ى پیوستن بنى‏امیّه به اصحاب جمل را بررسى نماید. این پژوهش بر آن است که چگونگى در کنار هم قرار گرفتن بنى‏امیّه و اصحاب جمل را تبیین کند.