جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

نهضت مشروطه، یکی از حساس‌ترین وقایع تاریخی ملت ایران است که طی آن، شالوده حکومت استبدادی شاهان قاجار برچیده و حکومت مشروطه، پایه‌گذاری شد. روحانیت عصر مشروطه، به عنوان یکی از ارکان اصلی این نهضت، نقشی بی‌بدیل و اساسی را در رهبری مردم و به ثمر رساندن مشروطه داشت؛ اما یکی از واقعیاتی که در طول تاریخ نهضت مشروطه خصوصاً پس از تصویب قانون اساسی و تشکیل مجلس شورای ملی، خودنمایی کرده و به عنوان یکی از نقاط ضعف مشروطه شناخته می‌شود، اختلاف میان علمای طرفدار مشروطه از یک سو و علمای مخالف مشروطه از سوی دیگر است. این اختلاف تا بدان­جا پیش رفت که در میان طرفداران مشروطه، مرجع تقلیدی مانند آخوند خراسانی، مخالفت با مشروطه را به مثابه محاربه با امام زمان (عج) دانست. از طرف دیگر شیخ فضل‌الله نوری به عنوان سرآمد مخالفان مشروطه، حامیان مشروطه را مرتد نامید. در خصوص اختلاف میان آخوند خراسانی و شیخ فضل‌الله نوری به عنوان برجسته‌ترین عالمان موافق و مخالف مشروطه، اظهارنظرهای گوناگون و متضادی صورت گرفته که برخی این اختلاف را در حد اغراض شخصی فروکاسته‌اند؛ اما این تحقیق در صدد است تا با استناد به بیانیه‌ها و مکتوبات باقی‌مانده از آخوند خراسانی و شیخ فضل‌الله نوری نشان دهد که طرفداری یا مخالفت هر یک از این بزرگان، تنها بر اثر اختلاف آنان در موضوع‌شناسی متفاوت در مسئله‌ی مستحدثه‌ی «مشروطه»، «قانون» و «آزادی» بوده و این چیزی نیست جز همان رویه‌ی اجتهادی فقهای شیعه که در طول تاریخ فقه شیعه، در مواجهه با یک مسئله‌ی مستحدثه، به آن عمل می‌کرده‌‌اند.

احادیث اخلاقی از جمله بسترهای مهم اجرای قاعدۀ «تسامح در ادله سنن» است. شدت تسامح در روایات ضعیف اخلاقی در مقایسه با احادیث اعتقادی و فقهی نشان می‎دهد که گویا احادیث اخلاقی بار مسئولیت کمتری برای مدوّنین کتب روایی داشته است. فقدان دانش فقهالاخلاق و عدم تفکیک گزاره‌های اخلاقی ِاخباری و انشائی، زمینه‌ساز اجرای همه جانبۀ این قاعده در احادیث اخلاقی شده است. این پژوهش با تتبع در مصادیق روایی، در پی واکاوی آسیب‌هایی است که کاربست قاعدۀ «تسامح در ادله سنن» در حوزه احادیث ضعیف اخلاقی برجای ‌گذارده است؛ لذا با حذف آنها از متون دینی، طراحی نظامِ ضابطه‌مندِ اخلاقیِ جامع تحقق بیشتری خواهد یافت. داده‌های این مقاله با تمرکز بر متون حدیثی جمع‌آوری و با شیوه توصیفی- تحلیلی پردازش شده است. پیامدهایی چون اختلال در نظام اخلاق اسلامی، وقوع جعل در روایات اخلاقی و ایجاد خوش بینی یا بدبینی کاذب نسبت به متون روایی اخلاقی از جمله نتایج کاربست بی‌ضابطۀ این قاعده در احادیث اخلاقی است. با توجه به گستره حدیث و تأثیر آن بر فرهنگ دینی، رفتارهای فردی و کنش‌های جامعه، آسیب شناسی و توجه خاص به کیفیت متون حدیثی، بازنگری در احادیث اخلاقی، ترسیم الگوی اخلاق اسلامی مبتنی بر روایات معتبر، در پالایش نظام یکپارچه اخلاقی بسیار ضرورت دارد.

مصلحت در لغت به معنای خیر و صواب، و مقابل آن مفسده به معنای شر می‌باشد. می‌دانیم که اسلام، دینی حاوی معارف، جامع و کامل است که در آن پاسخ‌گویی به نیازهای بشر در هر عصر و مصری نهفته است. و هم‌چنین پروردگار متعال، پروردگاری حکیم است که در هر کار و حکمش، حکمتی و غایتی نهفته است و بیهودگی و عبث بودن به فعل و ذات او راه ندارد. لذا مصلحت و مفسده را در احکام خود ملاحظه نموده است. موضوع رابطه فقه و مصلحت از جنبه‌های مختلفی دارای اهمیت بنیادین است که هم از جهت حوزه نظری و هم از جهت حوزه عملی و کاربردی با توجه به گستره‌ی فراوان آن دارای اهمیت می‌باشد.مصلحت و مفسده به عنوان یکی از اصول و عناصر مهم در معارف دینی هم در فقه شیعه و هم در فقه اهل سنت بسیار مورد توجه واقع شده است.بسیاری از فقهای اهل سنت، مصلحت را به عنوان منبعی مستقل برای استنباط احکام شرعی دانسته‌اند. اما گفتمان مصلحت در مکتب امامیه با گفتمان مصلحت در فقه اهل سنت تفاوت جدی دارد.بسیاری از علمای اهل سنت مصلحت را در جایگاه "ما لا نص فیه" مجاز دانسته و از این رو باب مصالح مرسله را در فقه گشودند. اما علمای شیعه و برخی از علمای اهل سنت مصلحت را به عنوان مدرکی در کنار سایر مدارک نپذیرفته‌اند، اما به این عنصر توجه ویژه‌ای داشتند، چنان‌که تتبع در آثار ایشان این مسأله را روشن می‌سازد.در عصر حاضر که حکومت جمهوری اسلامی ایران تشکیل شده است و می‌خواهد بر پایه قوانین اسلام، حکومتش را اداره نماید، موضوع مصلحت و مفسده در حکومت دینی که ناظر به بحران‌های دنیای معاصر و مقتضیات جهان کنونی است، از منظر فقه سیاسی امامیه خصوصاً امام خمینی(ره) مورد توجه بسیاری قرار گرفته است.این پژوهش که به روش کتابخانه‌ای و با استفاده از کتب فقهی، اصولی، حقوقی و فلسفی بسیاری ساماندهی شده است شامل 3 بخش کلی می‌باشد، که در بخش اول کلیات تحقیق به همراه تعاریف واژه‌های کلیدی، اقسام مصالح، تاریخچه مصالح مرسله، و نظرات فرق مختلف اسلامی پیرامون مصالح مرسله مورد بررسی قرار گرفته است.در بخش دوم مصلحت و مفسده در فقه اهل سنت و فقه شیعی به صورت جداگانه مورد بررسی قرار گرفته است و هم‌چنین به بررسی رابطه حسن و قبح عقلی با مصلحت و توانایی عقل در درک مصلحت و مفسده نیز پرداخته شده است.در بخش سوم که بخش پایانی می‌باشد به تعریف حکم و انواع آن و به بررسی مبنای احکام از منظر قرآن و سنت پرداخته شده، همچنین رابطه مصلحت و مفسده و احکام حکومتی نیز به صورت جداگانه مورد بررسی قرار گرفته است.

تکدّی به معنی گدایی کردن، امروزه به عنوان یک منبع پردرآمد، مورد توجّه جامعه قرار گرفته است. شناخت احکام تکلیفی شرعی تکدّی در فقه اسلامی و گونه‌های نامشروع آن، سؤال بسیاری از کسانی است که دارای احساسات دینی هستند. شیوه‌های بکارگیری در متون ادبی و رفتار اجتماعی آن، قابل توجه و تأمل است. نگارنگان در نوشتار حاضر با روش تحقیق توصیفی- تحلیلی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه‌ای، برآنند که این مسأله را در فقه و شریعت با رویکرد عرفانی تحلیل و توجیه نمایند. یافته‌ها حاکی از این است که چنان که این موضوع با نظرگاه شریعت و عرفان بررسی شود، رویکردهای مثبت و منفی آن، بیشتر نمایان می‌سازد و گاه در متون عرفانی، بسیار زیبا و مثبت جلوه‌گر شده و گاهی نوعی آداب معمول این گروه اجتماعی قرارگرفته است. اما در باب احکام تکلیفی، گدایی شامل چهار حکم مباح، مکروه، حرام و واجب است و گونه‌های نامشروع آن مانند: گدایی به وسیلة به کارگیری الفاظ «خداپسندانه»، قرائت قرآن به قصدگدایی، متکدّی در ایّام مقدس، در میان عبادت کنندگان، تکدّی به قصد ثروت‌اندوزی و متکدّیان که توانایی کار دارند، با استناد به آیات قرآن، روایات اسلامی را برّرسی نموده است.

صدقه به هرنوع بخشش مالی وغیرمالی که به قصدرضای خداباشداطلاق می گرددکه شامل واجب ومستحب می باشد.ودراسلام دارای ارزش بسیارزیادی است.یکی ازصدقات واجبخمس است که تمام مذاهب اسلامی(شیعه وسنی)دراصل وجوب خمس اتفاق نظردارندتنهااختلاف میان آنان مواردومصارف خمس است که اکثراهل سنت معتقدندخمس تنهابه غنایم جنگی تعلق می گیردولی امامیه معتقدندهرچیزی که کلمه غنیمت برآن صادق باشدخمس آن واجب است.سبب این اختلاف تفسیرکلمه غنمتم درآیه 41سوره انفال است که دراین پایانامه باتوجه به دلایل عقلی ونقلی ثابت شده است خمس منحصربه غنائم جنگی نیست.ازطرف دیگردیدگاههای مختلف درموردنحوه تقسیم خمس وجودداردکه دیدگاه مالیاتی آن موردپذیرش می باشد.زکات یکی دیگرصدقات واجب است که به معنی رشدوتزکیه بوده وبه سبب مطرح شدن درکنارنمازدرقرآن اهمیت آن آشکاراست.دراصل وجوب زکات نیزاختلافی بین مذاهب اسلامی وجودنداردامّادرمنابع زکات بین فریقین اختلاف نظروجوددارد.به عنوان مثال اهل سنت، زکات رابرای کالاهای تجاری ومعادن واجب دانسته اند،به جزحنفی که زکات رادرمعادن نمی پذیرند مال حلال مخلوط به حرام رادرردیف لقطه قرارداده اند))ولی امامیه خمس را برای آن قائلند ازطرف دیگر درنحوه توزیع زکات نیزاختلاف دیدگاه وجودداردکه با پذیرش دیدگاه مالیاتی تمام این اختلافات برطرف می گردد.

در مورد این که حکم ثابت است یا در پاره­ای از شرایط تغییر می‌کند. استقراء سه فرض متصور است؛ فرض نخست این که حکم اولی غیرقابل تغییر است و الی­الابد ثابت است. فرض دوم آنکه حکم به دلیل تغییر موضوع یا ملاک در حالت­هایی تغییر می­کند. فرض سوم جمع دو فرض اول و دوم است با این توضیح که حکم ثابت است در پاره­ای از مقاطع حکم اولی به واسطه­ی گذر زمان کشف می‌شود نه اینکه تغییر می­کند یعنی حکم در لوح محفوظ عندالله وجود دارد و عنصر زمان و مکان کاشف آن هستند، نه آنکه حکم با حفظ موضوع و عوارض مترتب بر آن تغییر کند. به بیان دیگر تحول زمان در احکام مؤثر نیست، احکام با موضوع تناسب دارد زمان موجب رخداد موضوعات مستحدثه می‌شود و شریعت استعداد دارد که احکام متناسب با موضوعات ناشی از تحول زمان را در اختیار مجتهد قرار دهد با این وصف اولاً تعبیر تغییر با قواعد اصولی ناسازگار است و اشعار بر تصویب دارد، ثانیاً معنای تغییر یعنی این که یک موضوع که از یک حکم برخوردار است با حفظ همه شرایط از یک حکم دیگری برخوردار گردد که هیچ کس ملتزم به چنین باور ناصحیحی نشده است. نگارندگان معتقدند که حکم جدید از باب تغییر نیست بلکه این حکم وجود داشت و کشف شده است. افزون بر این که تغییر به تدریج سبب استحاله دین می­گردید و تغییر دستاویزی برای سوء استفاده کنندگان قرار می گیرد.

یکی از بنیادی ترین اصول اندیشه ی اسلامی , تلائم و تعامل وثیق میان اسلام و سیاست می باشد , این مسئله از سه منظر اصول سیاست در قرآن , غایات و اهداف بعثت انبیاء و سیره سیاسی معصومین علیه السلام قابل بررسی و استناد است .از همین روی تاسیس حکومت اسلامی اعم از دوران حضور معصوم و یا عصر غیبت ایشان از بدیهی ترین مولفه های منطق سیاسی در تفکر شیعی می باشد .تئوری ولایت فقیه , پارادایم دولت اسلامی در عصر غیبت و در میان فقهای شیعه بوده که این گفتمان از صدر دوران مذکور تا عصر امام خمینی و در تعامل با داده های محیطی متطور و در دوران ایشان به یکی از بالنده ترین شقوق گفتمانی خویش نائل گردیده است ؛ در این تئوری و از منظر امام (ره)عمده دلیل اثبات شان ولایی فقها , ادله نقلی بوده که با التفات به اطلاقات موجود در آن , ایشان قائل به ولایت مطلقه برای فقها می باشند.در این چهار چوبه نظری , جمهوریت در کنار اسلامیت و در حوزه ی منطقه الفراغ و ما لا نص فیه تعریف و بافت های سازنده ی آن عناصر سه گانه مردانه , زنانه واقلیت های دینیمسیحی , کلیمی و زردشتی میباشند .

واژه عدل به معنای متعددی از : جمله واقعیت عینی ، ادراک متقابل واقع اختیار ، طلب و ... به کار رفته است . حق ئر اصلاح فقه بهمعنای قدرت یک فرد مطابق با قانون بر فرد دیگر است و در اصلاح حقوقی به معنای سلطه ارادی ، مصلحت وامتیاز ... میباشد . شهروند به کسی گفته میشود که تحت الحمایه حکومتی باشد و قوانین آنرا به رسمیت بشناسد .ومفهوم حقوق شهروندی حقوق عالی انسان مانند حق آزادی بیان و اندیشه تکریم شهروندان ، امنیت و عدالت شهروندان است که فراتر از حق خوراک ، پوشاک و مسکن می باشد . مهمترین خاستگاه حقوق شهروندی در اندیشه اسلامی قران ونهج البلاغه است . در قران نهی از ظلم تکریم انسانها ، توجه به نیازهای مادی و معنوی امنیت وعدالت را مهمترین حقوق انسانها بیان شده است .از ویژگی های حقوق شهروندی جهان شمولی ، ذاتی و فطری بودن است . که بزرگترین حقها ، حق والی بر مردم و حق مردم بر والی است .امام علی هدف خود را از قبول حکومت برچیدن ظلم ، انجام اصلاحات و ایجاد عدالت وامنیت و اجرای حدود الهی میداند . مفهوم عدالت از دیدگاه امام مهم بودن هر فرد نسبت به حقی که به طور مشروع دارد ، می باشد . امام در خطبه چهل در پاسخ به شعار لا حکم الا الله از سوی خوارج چنین پاسخ میدهد . مردم به زمامدار نیاز دارند خواه نیکوکار باشد یا تبهکار . مراد امام در این خطبه بیان اهمیت نظم و امنیت در جامعه است از دید امام مهمترین حقوق فردی حق حیات و حق آزادی است که در همه جوامع پذیرفته شده است .و قوام هر یک از طبقات اجتماع بسته دبه قوام طبقه دیگر است . بنابراین رعایت حقوق اجتماعی افراد یک جامعه نیز حائز اهمیت است . در اندیشه و سیره امام علی مهمترین حقوق مردم بر حاکمان را ایجاد دعدالت و امنیت میداند و اعمال عدالت را بهترین روش یرای جلب اعتماد مردم و حفظ صیانت از حمایتهای مردمی توصیه می فرماید . یکی از مهمترین اسناد تاریخی در مفهوم و سیاست گذاری عدالت وامنیت فرمان امام علی به مالک اشتر فرماندار مصر می باشد این سند به تنهایی تمام جوانب اصل وحدت گرایی و آزادمنشی ، اصل حقوق و سیاسی و اصل اقتصادی و مدیریت و سازمانی را به طور شیوا و جالبی خلاصه میکند .

چکیده این پژوهش به شناسایی موضوعاتی می‌پردازد که می‌توانند مصداق موسیقی قرار گیرند و در دو بعد موضوع‌شناسی آلات موسیقی و شناخت انواع آوازها و صداهایی که منشأ انسانی دارند به بررسی می‌پردازد و مبانی شرعی آن را با توجه دیدگاه مذهب تشیع تجزیه و تحلیل می‌نماید. امروزه به اعتقاد کارشناسان موسیقی به طور روزافزونی در حوزه‌های مختلف زندگی انسان گسترش پیدا کرده است و هر چه علم بشر بیشتر پیشرفت می‌کند، این پدیده پیچیده‌تر شده و تکامل بیشتری می‌یابد و تأثیرات آن در هر دو جنبه‌ی آوازهای انسانی و ابزار و ادوات موسیقی گسترده‌تر می‌شود. علاوه بر این موسیقی در تمام اجزای زندگی انسان از تولد تا مرگ و از عزا تا عروسی و غیره به شدت رسوخ پیدا کرده و نسل‌های مختلف به خصوص نسل جدید از این مقوله استقبال زیادی نموده‌اند. یکی از عواملی که می‌تواند این مسائل را به شکل درست و خداپسندانه‌ای کنترل و جهت‌دهی نماید، آشنایی دقیق با نظرات مکتب اسلام مخصوصاً تشیع به عنوان یک الگوی نجات-بخش در تمام دوران زندگی انسان است. در این پژوهش سعی شده است با نگاهی موشکافانه و دقیق موضوعات مختلف موسیقی شناسایی شده و در هر موضوع به طور جداگانه بر اساس منابع فقهی شیعه انواع جایز از انواع حرام آن تفکیک گردد و تکلیف هر شخصی در برخورد با این مقولات معلوم گردد. به طور کلی هدف این پژوهش عبارت از این است که به موضوع شناسی موسیقی‌های طبیعی و مصنوعی بپردازد و مبانی شرعی آنها را بررسی نماید و فرضیه‌های تحقیق هم که مورد بررسی قرار گرفته‌اند ،عبارتند از : 1.صوت و آواز زن و مرد، در انواع مختلف آن، بنا به نظر فقها، یکی از موضوعات موسیقی می‌باشد و در شرایط گوناگون حکم مخصوص به خود را دارد. 2.آهنگ‌ها و اصواتی که با آلات و ابزار موسیقی تولید می-شود، بنا به نظر فقها، از موضوعات موسیقی می‌باشند و در شرایط گوناگون حکم مخصوص به خود را دارد. 3.شعر و معنا و محتوای آواز و موسیقی و کیفیت آن در حرمت و جواز موسیقی تأثیر دارد و مبانی فقهی آن مشخص می‌باشد. 4.عنصر زمان و مکان و رجوع به عرف و اهل فن و استناد به مبانی فقهی، ملاک و معیار شناخت انواع موسیقی از نظر فقها می‌باشد.با تحقیقاتی که از روی اسناد مکتوب و معتبر انجام گردید، فرضیه-های پژوهش مورد تأیید قرار گرفتند و مشخص گردید که موضوعات مختلف موسیقی خصوصاً ادوات موسیقی از ابتدا به اشکال مختلف وجود داشته‌اند و به مرور زمان تکامل یافته‌اند و تفاوت ساختاری مهمی پیدا کرده‌اند ، به همین دلیل احکام ثابت شده به واسطه ادلّه شرعیه قابلیت تسرّی به همه اشکال و انواع و موضوعات موسیقی را دارد.