جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

ثابت بن نعیم از قبیله جذام بود. این قبیله از قبایل مهم فلسطین بود و از ابتدای حکومت بنی امیه آنان را همراهی و به امویان خدمت کرد، اما در اثر اختلافات داخلی پیش آمده در درون بیت اموی به ویژه پس از انتقال خلافت به شاخه مروانی، بین قبایل یمنی و قیسی که هم پیمان با امویان بودند، نزاع و چند دستگی ایجاد شد و در اواخر دوران بنی امیه، برخی از این قبایل علیه آنان به پا خاستند. قیام ثابت بن نعیم جذامی در اواخر حکومت امویان روی داد و به سرعت فراگیر شد و هر چند با تلاش های مروان بن محمد آخرین خلیفه اموی سرکوب شد، پایه های خلافت اموی را متزلزل کرد. این پ‍‍ژوهش درصدد است با روش توصیفی – تحلیلی بر مبنای مطالعات کتابخانه ای به بررسی موضوع بپردازد.

حکومت شیعی فاطمیان در فاصله سال‌های 567- 297ه در دو نقطه شمال آفریقا، ابتدا در افریقیه 362 – 297ه و سپس در مصر 567- 358ه بر سرکار آمد. این‌دولت در گسترش فرهنگ و تمدن‌اسلامی، تعالیم شیعی، آشکارکردن مظاهر و مؤلفه‌های هویّت شیعه، نقش غیرقابل انکاری ایفا کرد. درمیان منابع روایی فاطمیان‌، کتاب «شرح الاخبار فی فضائل الائمه الاطهار» ازتألیفات قاضی‌نعمان(د363ه) دارای اهمّیّت زیادی است. مسئله اصلی پژوهش پاسخ توصیفی به این سؤال بوده است: در محتوای کتاب شرح‌الاخبار قاضی‌نعمان به چه میزان به مؤلفه‌های هویّت شیعه توجه و تأکید شده است و قاضی‌نعمان این مؤلفه‌ها‌را در کتاب خود به چه میزان و چگونه انعکاس داده است؟ بدین منظور با استفاده از روش تحلیل محتوا، داده‌های کتاب مورد نظر استخراج، و نتایج تحقیق با رویکرد تفسیری مورد تحلیل و ارزیابی قرارگرفته‌است. بر اساس یافته پژوهش، مؤلفه‌های هویّت شیعه در کتاب انعکاس قابل توجهی داشته، بگونه ای که بیشترین میزان بازتاب، مربوط به مؤلفه‌های مانند: امام‌علی(ع)، امام‌حسن(ع)، امام‌حسین(ع)، فاطمه‌الزهرا(س)، اهل بیت(ع) و کمترین میزان تکرار و انعکاس به مؤلفه‌های‌ مانند: اربعین، نیمه شعبان ‌و ...، معطوف بوده است.

توسعة فرهنگی به معنای ایجاد تحول و خلق ارزش‌ها، روابط اخلاقی و هنجارهای مناسب است که برای ارضای نیازهای آدمی، زمینه‌های لازم را در قالب اجتماع فراهم می‌کند. فهم و شناخت مفاهیمی چون توسعه، فرهنگ و توسعة فرهنگی، در سرنوشت ملت‌ها و نیز جامعه ایران حائز اهمیّت است. اولین طلیعة توسعة فرهنگی در انقلاب اسلامی و در روند پیروزی و تکامل این‌انقلاب به چشم می‌خورد و بیشترین شعارها و اهداف انقلاب متوجه توسعة فرهنگی بوده است. بر این اساس، پس از پیروزی انقلاب اسلامی، تبیین استراتژی جامعی در امر توسعة فرهنگی، به منزلة یک ضرورت ملّی، مورد توجه مسئولان قرارداشته است. دیدگاه‌های امام خمینی درباة فرهنگ و توسعه فرهنگی و ابعاد و اهداف آن یکی از نیازهای اساسی جامعه و راه‌کارهای توسعة فرهنگی در کشوراست. دراین مقاله ابتدا تعاریف مختلفی‌از مفهوم توسعه و توسعة‌فرهنگی داده شده و سپس مهم‌ترین ابعاد، ویژگی‌ها و اهداف توسعه‌فرهنگی از دیدگاه امام خمینی بیان می‌شود.

دلایل‌نگاری در سیره نبوی (ص) از قرن سوم هجری به وجود آمد. این شاخه از تاریخ‌نگاری پیامبر (ص) کتاب‌هایی را بررسی و معرفی می­کند که با تأکید ویژه بر معجزات و نشانه‌های پیامبری حضرت محمد (ص) سعی در اثبات نبوت وی دارد. تثبیت دلائل‌ النبوه یکی از مهم‌ترین آثار در تاریخ‌نگاری دلائل‌النبی است. نویسنده این اثر قاضی عبدالجبار همدانی، از بزرگان معتزله و قاضی‌القضات معروف ری، بود. وی هم در شیوه نگارش و هم در هدف نوشتن، راهی مستقل از دیگر نویسندگان کتب دلایل پیمود. از ویژگی‌های مهم این کتاب توجه نویسنده به واقعیت‌ها در اثبات نبوت حضرت محمد (ص) بوده است؛ چیزی که در دیگر کتب دلایل، به‌ویژه آثار حدیثی، کمتر به آن توجه شده است. در مقاله پیش رو می‌کوشیم زوایای مختلف کتاب تثبیت دلائل ‌النبوه را با تکیه بر خصایص دلایل‌نگاری بررسی کنیم. اینکه عبدالجبار همدانی درباره معجزات و نشانه‌های پیامبری حضرت محمد (ص) چگونه اندیشیده و قراردادن این تصویر در قاب دلایل‌نگاری پیامبر (ص)، در پژوهش حاضر بررسی شده است. روش تحقیق در این مقاله، کتاب‌خانه‌ای با تکیه بر منابع دست اول در کنار بهره‌گیری از تحقیقات جدید، و استفاده از شیوه تحلیلی‌توصیفی برای بررسی داده‌ها است.

فتوت و جوانمردی در قرون نخستین اسلامی، تبارشناسی فکری و ایدئولوژی ویژه‌ای دارد که بنا بر مقتضیاتِ زمان و مکان، از تحول معنایی و گفتمان‌های متعددی برخوردار است. کارکرد و نوع فعالیت‌های اهل فتوت، به‌طوردقیق مشخص نیست. این مسئله، فهم ماهیتِ حقیقی آن را دشوار ساخته، اختلاف نظر مورخان و پژوهشگران را در مورد اهداف و مقاصد آنها در پی آورده است. ازاین‌رو، مقاله بر مبنای این سؤال اصلی سامان یافته است که علل و دلایل تداوم و گسترش فرهنگ فتوت و جوانمردی در قرون نخستین اسلامی چه بود؟ از یافته‌های پژوهش، چنین به دست می‌آید که با وجود اینکه فتوت و جوانمردی، ریشه و نشانه‌هایی در تاریخِ پیش از اسلام دارد، ولی در عصر اسلامی، بنا به علل و دلایلی همچون اهتمام دین اسلام به فرهنگ فتوت و جوانمردی، اختلاف طبقاتی، آشفتگی‌های سیاسی و ارتباط با تصوف، تداوم و گسترش بیشتری یافت. فتوت و جوانمردی در تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، تأثیری ژرف از خود به جا گذاشته است و تحلیل آن می‌تواند گامی مهم در شناخت تاریخ اجتماعی باشد. بنابراین، هدف پژوهش حاضر، تحلیل مبانی نظری فتوت و جوانمردی بر اساس زمینه‌های تاریخی و اجتماعی آن در مناطق مختلف جهان اسلام است. این مقاله، درصدد است با روش توصیفی ـ تحلیلی و بر مبنای مطالعات کتابخانه‌ای به بررسی موضوع بپردازد.

چکیده: از اوایل قرن چهارم هجری به بعد، و توجه خاص مسلمانان نسبت به رشته‌های علوم نقلی و عقلی، خاصه کلام و فلسفه و فروع آن، جریان فرهنگی عظیمی در ایران به وقوع پیوست که به رشد و توسعه‌ی علوم منجر شد. لذا در شهرهای بزرگ ایران عده‌ی زیادی مشغول دانش‌اندوزی بودند؛ در نتیجه‌ی فعالیت این عالمان و دانش‌پژوهان، آثار مهمی در رشته‌های مختلف علوم عقلی و نقلی تألیف یافت. تا زمانی که حکومت فرمانروایان ایرانی برقرار بود این روند رو به رشد تداوم داشت. در زمان غزنویان به علت تعصب مذهبی و پیروی از خلفای عباسی که از زمان متوکل به بعد هر گونه بحث و نظر را ممنوع و بزرگان علم را به اظهار سنت و حدیث وامی‌داشتند، علوم عقلی خاصه حکمت و فلسفه از رونق افتاد ولی علوم دینی رشد و پیشرفت کرد. با آمدن سلجوقیان و بعد از غلبه بر ایران و بغداد، بر اوضاع سیاسی و اجتماعی جامعه ایران اثر گذاشتند.قطعاً از این رهگذر اوضاعفرهنگی و علمی جامعه هم دچار تغییراتی شد. لذا مطالعه تاریخ این دوره بویژه تأثیر حکومت آنها بر وضعیت علمی ضرورت و اهمیت می‌یابد. در این دوره تحت تأثیر عواملی هم چون: جهت‌گیری مدارس نظامیه و نقش منازعات فرقه‌ای و تصوف، و رویکرد خاندان سلجوقی و نهاد دیوانسالاری و قدرت فقهای قشری نگر، علوم عقلی دچار رکود و انحطاط شد. اما این عوامل به کلی مانع از توجه به حکمت و مسائل فلسفی نگردید بلکه حکما و فیلسوفانی در حوزه تعلیم شاگردان ابن سینا آثار و تألیفاتی در زمینه حکمت و فلسفه پدید آوردند. علوم دینی و ادبی در این دوره به علت فراوانی مدارس و مراکز علمی و حمایت فقها و سلاطین و وزراء از این علوم رشد و توسعه یافت. پژوهش پیش رو که موضوع آن بررسی وضعیت علمی ایران در دوره سلجوقی است، با استفاده از منابع تاریخی و به روش پژوهشهای تاریخی (توصیفی – تحلیلی )، با هدف روشن نمودن گوشه‌ای از تاریخ ایران و شناسایی علل و عوامل موثر بر رشد فرهنگی و علمی جامعه؛ به توصیف و بررسی پرداخته است.