جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

امام صادق(ع) به عنوان یکی از شخصیتهای برجسته اهل‌بیتِ رسول‌الله(ص) علاوه بر جایگاه مذهبیِ ویژه‌ در میان شیعیان، مورد توجّه اهل‌تسنّن نیز می‌باشد. اهل‌سنّت که در منابع خویش از امام صادق(ع) بیشتر با نام "جعفربن‌محمد" یاد می‌کنند، در منابع رواییِ خود، به‌ویژه تفاسیرشان، تعداد مُعتنابهی از روایات تفسیری امام صادق(ع) را نقل کرده‌اَند. بیشترِ این احادیث، بدون ذکر سند و به‌طور مستقیم از آن‌حضرت نقل شده است که نشان از باور اندیشمندان اهل‌سنّت به مقام والای امام صادق(ع) در عرصه تفسیر قرآن دارد. این مسأله، وقتی روشن‌تر می‌شود که بدانیم در 79 سوره از 114 سوره قرآن، و جمعاً ذیل 341 آیه قرآن، در منابع روایی و تفسیریِ اهل‌تسنّن روایاتی از امام صادق(ع) دیده می‌شود. در این مقاله، پس از استخراج و دسته‌بندی احادیث مورد نظر به روش توصیفی- تحلیلی و گردآوریِ کتابخانه‌ای، روشن می‌شود که دستِ‌کم در پنج حوزه: 1- بیان معانی تنزیلی شامل: ایضاح لفظی (واژه‌شناسی) و ایضاح مفهومی (نکات تفسیری: تبیین مجمل، تخصیص عام، تقیید اطلاق، توضیح مفاهیم شرعی، تفصیل احکام قرآن، بیان ناسخ و منسوخ و ...)؛ 2- بیان معانی تأویلی شامل: بیان مصادیق (جری و تطبیق) و بیان لایه‌های معنایی (بطن آیه)؛ 3- بیان فضای نزول شامل: سبب نزول و شأن نزول؛ 4- استناد به آیات قرآن؛ و 5- بیان قرائات قرآنی از آن امام(ع) در کتب مذکور بیاناتی موجود است. بررسی سندی این احادیث از عهده این نوشتار خارج است و مجالی دیگر می‌طلبد.

سخن گفتن و نوشتن درباره مباحث قرآن، نقش مهمی در فهم معارف قرآنی ایفا می‌کند. به­دلیل دارا بودن چنین نقشی، تهیه و ‌کاربرد معیارهای مرتبط و مناسب برای بررسی مباحث قرآنی ضروری است. مقاله حاضر، به بررسی و نقد کتاب «تأملی درباره مکر از دیدگاه قرآن و سنت» تألیف خانم شهناز فرهادزاده شوشتری می­پردازد و با رویکردی اصلاحی – انتقادی تنظیم ‌شده است تا نقاط قوت و ضعف آن را تعیین کرده، مشخص شود کتاب حاضر تا چه اندازه دررسیدن به اهداف تعیین‌شده و دستیابی به آن‌ها موفق بوده است. نتایج پژوهش نشان داد گرچه در کتاب مزبور نواقص جدی دیده می‌شود، امّا نقاط قوتی هم دارد.

کنکاش در سایه روشن هزار توی دنیای نقل و نشر حدیث، مفسران فرق اسلامی را به سمت و سوی تفاسیر روایی سوق داده است. از این جمله‌ جلال الدین سیوطی نگارنده‌ی کتاب الدر المنثورفی تفسیر الماثور و سید هاشم بحرانی نویسنده‌ی «البرهان فی تفسیر القرآن» که به ترتیب از صاحبان بزرگ‌ترین تفاسیر روایی اهل سنت و شیعه می‌باشند. با توجه به شیوه‌ی تفاسیر روایی، مولفان این دو تفسیر با استفاده از روایات صادر شده از بزرگان دین، به تفسیر آیات قرآن همت گماشته‌اند. پر واضح و آشکار است که منزلت و جایگاه امام علی (علیه‌السلام) در هر دو مکتب به‌گونه‌ای است که مفسران دو فرقه را به نقل روایات و اعتماد به گفته‌های ایشان وا داشته است. با توجه به این موضوع به بررسی دیدگاه‌های تفسیری ایشان که یکی از برجسته‌ترین صحابه‌ی پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) در دانش تفسیر قرآن به‌شمار می‌روند، پرداخته شده است. در موارد قابل توجهی هر دو مفسر از روایات صادر شده از امام علی (علیه السلام)در تبیین مقاصد آیات الهی بهره برده اند. با در نظر گرفتن گرایش هر مفسر و نوع استفاده‌ی آنها از روایات امام علی (علیه‌السلام) موارد اشتراک و اختلاف در نحوه‌ی استفاده از روایات ایشان به‌چشم می‌خورد. با توجه به مواردبهره‌مندی صاحبان دو اثراز روایات امام علی (علیه‌السلام) اشتراک های موضوعی، لفظی، لفظی ومعنوی در نقل روایات از سوی هر دو مفسر وجود دارد. جنبه‌های اختلاف در نوع بهره‌گیری از روایات را می توان با توجه به پیشینه‌ی مذهبی هر دو مولف در موارد عقیدتی پررنگ تربه حساب آورد.گونه‌شناسی و بررسی دیدگاه‌های تفسیری ایشان در روایات به‌کار برده شده در این تفاسیر اهمیت پرداختن به این جستار را نشان می‌دهد. در مطلع این جستار به بیان کلیات ومفاهیم پرداخته شده و پس از آن و در فصل سوم به گونه‌های روایی در الدر المنثور اشاره شد و پس از آن همین گونه‌ها در کتاب «البرهان» مورد کنکاش قرار گرفت. در واپسین بخش این جستار نیز ضمن مقایسه، وجوه اشتراک و افتراق این گونه روایات بررسی شد. نهایتاً جستار با نتیجه‌ای برآمده از متن به فرجام رسید که روش انجام این جستار کتابخانه‌ای بوده است.

امام علی (ع) در منابع تاریخی، حدیثی و به‌ویژه نهج‌البلاغه به اهمیت و مقام عالِم اشاره‌های بسیاری دارد، به‌اندازه‌ای که می‌فرمایند: «خواب با دانایی بهتر از نماز با نادانی است». این جمله پیامبر اسلام که من شهر علمم و علی دروازه آن، در اهمیت مقام دانش آن حضرت کفایت می­کند. خود حضرت نمونۀ بارز و شاخص یک عالم اسلامی بود و فعالیت‌های علمی ایشان چه در دورۀ پیامبر و چه بعد از آن نشان‌دهندۀ این امر است. نگارندگان در مقالۀ حاضر با روش توصیفی-تحلیلی ویژگی‌های عالم را بررسی کرده و به این نتیجه رسیده‌اند که تقوا با ابعاد گوناگون آن مانند صداقت در گفتار و دوری از حسد؛ بصیرت، حلم، ظلم‌ستیزی و دغدغه‌مندی، عمل‌گرایی و وحدت امت ازجمله ویژگی‌های عالم از نگاه امام علی (ع) ‏است.

در این پژوهش محقق با مطرح ساختن موضوع:«بررسی روش های تربیت دینی و اخلاقی فرزندان از دیدگاه پیامبر اسلام6» و با استفاده از روش تحقیق توصیفی،تحلیلی از نوع مطالعه‌ی کتابخانه‌ای،با جامعه تحلیلی شامل تمام منابع مربوط به موضوع پژوهش و نمونه تحلیلی که محقق به لحاظ بضاعت علمی و نیز موقعیتی به آن دسترسی داشته و بیشترین استفاده را دراین پژوهش از آنها داشته به تبیین سوالات پژوهش و تجزیه و تحلیل آنها پرداخته،بدین صورت که بعد از مرور مطالعاتی و بررسی مبانی نظری و پیشینه پژوهش و بر اساس تحلیل و تبیین داده‌های پژوهش،به ارائه پاسخی مناسب برای سوال های پژوهش اقدام نموده،ازجمله به بررسی اهداف،معانی و ویژگی‌های تربیت دینی و اخلاقی پرداخته و هر یک را بر اساس اصول پژوهشی دسته بندی کرده سپس با توجه به توصیف و تحلیل موضوع به استخراج اصول عمومی تربیت دینی و اخلاقی شامل: اصل کرامت و شرافت انسان،مساوات و برادری،اختیار و آزادی،توجه به ابعاد وجودی انسان،تفاوت های فردی،فطری بودن مفاهیم،سهولت،تدریج،صداقت و راستگویی،مداومت و محافظت،آگاهی بخشی و خلاقیت،اعتدال و میانه روی و اصل تعقّل پرداخته است. در ادامه فصل4 یافته های تحقیق در خصوص تربیت فرزندان به تجزیه و تحلیل و بررسی مباحث :محبت ذاتی فرزندان،محبت پیامبر ص به فرزندان،عدالت بین فرزندان،عوامل موثر در تربیت فرزند و...پرداخته و در ادامه به 5 روش عمومی تربیت فرزندان اشاره داشته است:1.راستی و صداقت2.تشویق و تحسین3.زدودن زمینه های تخلف4.پرهیز از عیب‌جویی5.پرهیز از تنبیه بدنی. در بخش دیگری از فصل یافته‌ها به تجزیه و تحلیل بحث تربیت اخلاقی پرداخته و روش‌های تربیت اخلاقی را به 5 دسته تقسیم نموده: 1.روش‌های زمینه‌ساز2. روشهای پرورش آگاهی و بصیرت اخلاقی3. روشهای پرورش تفکر اخلاقی4. روشهای پرورش گرایشها و عادتهای مطلوب اخلاقی5. روشهای اصلاح گرایشهای و عادتهای نامطلوب در بحث تربیت دینی نیز موارد ذیل مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفته: معانی دین و تربیت دینی، الگوی کلی تربیت دینی،ویژگی‌های تربیت دینی، اصول تربیت دینی،رویکردهای تربیت دینی، راه‌کارهای عملی و سازنده برای نیل به تربیت دینی،ساختار دین اسلام، تربیت اعتقادی تربیت عبادی و در بخش پایانی یافته ها به روش های تربیت دینی پرداخته است:1.روش الگویی2.روش محبت3.روش تکریم شخصیت4. روش موعظه و نصیحت5. روش ترغیب و ترهیب پرداخته است.ودر فصل پنجم به تجزیه و تحلیل سوال های پژوهشی و جواب آنها پرداخته است:1.روش تربیت فرزندان؟ 2.روش تربیت اخلاقی؟ 3.روش تربیت دینی؟نتیجه گیری : نتیجه که اینجانب به عنوان یک پژوهشگر از این تحقیق به طور قاطع می توانیم بیان کنیم اینکه روش پیامبر (ص) روش سراسر و سرشار از محبت و دلسوزی به انسانیت بود ، این انسان وارسته همه انسان ها را دوست می داشت ، به همه عشق می ورزید حتی دشمانش را دوست می داشت و برایشان دعای هدایت از پروردگارش طلب می کرد . حال اگر جامعه نمونه با تأسی از این بزرگ مرد تاریخ بشریت همین یک روش را در زندگی خود جاری کنند ، چه نتایجی به بار خواهد آورد ، بچه ای که با تمام وجود دوستش داشته باشیم ، عشقمان را از وی دریغ نداریم بلکه آن را در تمام لحظه ها ابزار نماییم ، چه آثاری به دنبال خواهد داشت ، براستی که عشق و محبت سنگ ها را نرم می کند تا چه رسد به دل آدمی . «از محبت خارها گل می شود»