جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

گسترده بودن بحث ضرورت بعنوان یکی از اقسام جهت قضایا در منطق و فلسفه علی‌رغم یکی بودن مفهوم این دو (ضرورت منطقی و ضرورت فلسفی)، تفاوت این دو را در استعمال یعنی عام بودن منطق و شمولیت آن بر هر نوع محمولی با فلسفه که فقط شامل وجود است آشکار می‌کند. لذا تبیین ضرورت جهات قضایا در منطق ذهن اکثر منطق دانان اسلامی را به خود مشغول داشته است. ابن‌سینا با قبول تفاوت میان مراتب و درجات ضرورت، ضرورت را به شش قسم شامل یک مطلقه و پنج مشروطه تقسیم نموده است. نقطه مقابل وی شیخ اشراق است که علی‌رغم عمر کوتاه خود آثار زیادی در منطق نگاشته است وی در یک نوع آوری تمام جهات قضایا را به جهت ضرورت برگردانده است و از آن به نظریه «ضرورت بتاته» تعبیر نمود که آن را با بکار گیری سه مرحله از قبیل جهت فلسفی، بنیادی بودن جهت محمول و ضرورت بتاته مطرح کرده است. در این نوشتار سعی بران است که به تعریف و بیان جهت قضیه، ضرورت قضایا، انواع موجهات و ضرورت، نقیض و تناقض قضایای موجهه و همچنین دیدگاه دو فیلسوف مشایی (ابن‌سینا) و اشراقی (شیخ اشراق) پرداخته شود.

جهانی شدن مرزهاي سیاسی و اقتصادي را کمرنگ، ارتباطات را گسترش و تعامل فرهنگ‌ها را افزون می‌نماید. يكي از مهمترين حوزه‌هايي كه در موضوع جهاني شدن طرح مي‌شود، رابطه‌ي دين و جهاني شدن است. از اينرو هدف از اين پژوهش بررسي تاثير جهاني شدن در مكتب شيعه و آثار و پيامدهاي ناشي آن در باور ديني جامعه اسلامي شيعه مي‌باشد. روش تحقيق اين پژوهش به لحاظ هدف کاربردی، از لحاظ زماني مقطعي و از نوع توصيفي - پيمايشي و در سال 1402 انجام شده و ابزار گردآوري آن تركيب دو پرسشنامه، باور ديني نجفي(1385) و ساخته محقق مي‌باشد. پرسشنامه محقق با توجه به تحقيقات انجام شده و در نظر گرفتن چالش‌ها و فرصت‌ها در زمينه جهاني شدن و آثار اعتقادي، اجتماعي، فرهنگي و سياسي تنظيم شده است. جامعه آماري شامل 158 نفر از كاربران شبكه‌هاي اجتماعي ميباشند. برای سنجش اعتبار و پایایی پرسشنامه از آزمون KMO و بارتلت و ضریب آلفای کرونباخ استفاده شده است. بنابراين اعتبار پرسشنامه محقق برابر 782/0 و باورديني برابر 762/0 و پایایی آن با آلفای کرونباخ برابر 975/0 می‌باشد. يافته‌ها نشان مي‌دهد جهاني شدن باعث تاثير وجود خداوند و نقش موثر آن بر زندگي انسان، اقتدار دين شيعه و باعث اتحاد ملتها و برقراري عدالت مي‌شود. همچنين از آثار سوء پديده جهاني شدن در مكتب شيعه ورود فرهنگ غرب و تجمل گرايي به كشور و استفاده از شبكه‌هاي اجتماعي و تاثير سوء بر رفتار اجتماعي شيعيان مي‌شود. همچنين بين پديده جهاني شدن در مكتب شيعه بر باور ديني اسلامي شيعه رابطه مثبت معنادار وجود دارد(p<0.01).

انسان‌شناسی، از مهم‌ترین و اساسی‌ترین ارکان تحقیق و بررسی یک دین و مسلک است. نوع نگاه و ایدئولوژی خاصی که دین یا مکتبی به سرشت و طینت انسان می‌دهد در شکل ساختار آن دین و شناخت کلی‌اش مؤثر است. ما در این نوشتار در تلاشیم، دیدگاه دو دین اسلام و هندوئیسم را درباره سرشت انسان با تکیه بر متون مقدس آنها، یعنی قرآن کریم و اوپانیشادهای کهن بررسی کنیم. قرآن کریم سرشت انسان را پاک و بی‌آلایش می‌داند که مایل به حق و دشمن باطل است و اوپانیشادهای کهن نیز سرشت انسان را از طینت و جوهره پرجاپتی می‌داند و تصریح می‌کند که خدا و انسان رابطه مستقیمی دارند، و خدا انسان را از سرشت خودش آفریده است.

تبلیغات گسترده ضد دینی در فضای مجازی، حاکی از آن است که دولت ها و رسانه های غربی، گسترش بیداری اسلام و گرایش به اسلام را تاب نمی آورند و با تبلیغات نادرست، می کوشند چهره اسلام را در جهان، تیره و تار نشان دهند. شناخت روش های جدید و گوناگون در این زمینه، به مسلمانان کمک می کند با آشنایی راهبردی تاکتیک های دشمن، محتوای غنی دینی را متناسب با نیاز مخاطب ارائه نماید که عمده ترین تاکتیک های دشمن در این زمینه عبارت است از نمایش زننده برخی اعتقادات غیر دینی به نام دین، پُررنگ نمودن عرفان های کاذب و انحرافی به عنوان گرایشات دینی، تولید ابزارهای جدید و متنوع در عرصه تکنولوژی در راستای اشاعه فحشا و دین گریزی کاربران و به ویژه نوجوانان و سوء استفاده از نقاط ضعف حکومت های اسلامی در استفاده از تکنولوژی های نو در عرصه نظارت و مدیریت. پژوهشگران در این مقاله تلاش کرده اند با گردآوری آرا و نظرات مختلف صاحب نظران به مطالعه و بررسی راه های متنوع نفوذ دشمن و تبلیغات ضد دینی در فضای مجازی در اذهان کاربران پرداخته و با معرفی این راه ها و ارائه راهکارهای مقابله با تهاجم دشمن- در این زمینه- به واکسینه نمودن مخاطبان فضای مجازی کمک نمایند.

اعتقاد به ظهور منجی در آخر الزمان اعتقادی اصیل و عمیق است که در تمامی ادیان آسمانی، مطرح شده است. موعود باوری یا اعتقاد به سررسید وعده‌ای در آیندۀ دور یا نزدیک که در آن اوضاع آرمانی ادیان یا اقوام برآورده خواهد شد؛ اندیشه‌ای فراگیر و جهان شمول است. هدف این پژوهش بررسی تأثیر ایمان و باور قلبی به فلسفه ظهور و غیبت بر فرهنگ انتظار دانشجویان دانشگاه تهران است. در این مطالعه از ابزار پرسشنامه برای گردآوری داده‌ها استفاده شده است. تعداد 421 پرسشنامه سالم برای آزمون­های استنباطی (آزمون تی و فریدمن) فرضیه‌های تحقیق میان دانشجویان دانشگاه تهران توزیع گردید. داده‌های خام با استفاده از نرم‌افزار آماری SPSS و PLS مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت بنابراین از تحلیل عاملی تائیدی، ساختار کلی پرسشنامه‌های تحقیق مورد روائی‌سنجی سازه محتوائی قرار گرفته است. برای تحلیل عاملی تائیدی بارعاملی استاندارد محاسبه شده است. نتایج حاکی از آن است که ایمان و باور قلبی، فلسفه ظهور و غیبت بر فرهنگ انتظار تأثیر مثبت و معناداری دارد.

تشیع مولود طبیعی اسلام و نمایانگر اندیشه اسلام ناب است. هسته اولیه شیعیان از اصحاب بزرگ و برجسته پیامبر اسلام بودند که با رهنمودهای آن حضرت بر لزوم رهبری علی بن ابیطالب(ع) بعد از پیامبر(ص) باور داشتند پس از درگذشت پیامبر گرامی اسلامی و تشکیل سقیفه و وضعی که در انتخاب خلیفه پیش آمد، تشیع از نظر تاریخی مسیر دیگری را پیش گرفت و شیعیان علی¬رغم اینکه در اقلیت بودند، بر پیشوای علی(ع) پای فشردند و در کنار اهل بیت(ع) ماندند و با تحمل تمام دشواری¬ها و مشکلات از عقیده خود دست بر نداشتند. بعد از این دوره نیز شیعه با وجود این که از هر لحاظ در فشار و سختی قرار داشت. با رهبری ائمه (ع) به رشد خود ادامه داد و در نقاط مختلف دنیای اسلام گسترش پیدا کرد. در دوره امام رضا(ع) با توجه به این¬که آن امام همام بعد از یک دوره سخت و خفقان در زمان پدرش، آزادی نسبی پیدا کرده بود؛ توانست مکتب اهل بیت(ع) را سر و سامان بخشد. با ورود حضرت رضا(ع) به ایران، جغرافیای تشیع تغییر کرد و ایران به یکی از مراکز معارف شیعی تبدیل شد. امام(ع) با حضور خود معارف را گسترش داد و مذهب تشیع به عنوان یکی از مهم ترین مذاهب اسلامی به تثبیت رسید. هجرت آن حضرت به ایران یکی از عوامل موثر در تعمیق و گسترش مکتب اهل بیت(ع) بوده است و فعالیت ها و اقدامات آن حضرت در ایران با توجه به موقعیت موجودِ آن روزگار، چشم¬گیر و قابل توجه است که مهم¬ترین فعالیت¬های حضرت در زمینه تعمیق و گسترش تشیع عبارتند از: 1) برگزاری جلسات مناظره. 2) تربیت شاگردان. 3) مقابله با فرقه¬ها و جریانات انحرافی و حضور آن حضرت در جایگاه سیاسی. 4) گسترش فرهنگ اهل بیت(ع) و تعمیق باور های شیعی. که در بخش های جداگانه در این پژوهش به این مناظرات و فعالیت های حضرت و تأثیر آن ها در تعمیق و گسترش تشیع پرداخته خواهد شد.

بی‌گمان یکی از برجسته‌ترین مباحث در معارف مهدوی، بررسی چگونگی جهان پس از حکومت مهدی موعود؟ع؟ است. روایات گوناگونی در منابع روایی مسلمانان در باره چگونگی جهان پس از رحلت مهدی موعود؟ع؟ در دست است که سبب شده دیدگاه­های گوناگونی در این­باره شکل گیرد. «طولانی‌شدن و پیوست حکومت حضرت به قیامت» یکی از گونه‌هایی است که ریشه در دسته­ای از روایات داشته و کمابیش باورمندانی را پیدا کرده است. فراوانی و گوناگونی روایات از سویی و نبود پژوهش فراگیر از سوی دیگر، در این حوزه از مباحث آینده‌پژوهی دینی، سبب شده تا برخی، این روایات را دستمایه اهداف خود قرار داده و تبیین­های نادرستی در این زمینه ارائه دهند. هدف اصلی مقاله پیش­رو بررسی تطبیقی نظریه طولانی‌شدن و اتصال حکومت مهدی موعود؟ع؟ به قیامت در منظومه روایی شیعه و اهل­سنت است تا روشن شود از نگاه اسلام به عنوان آخرین دین الهی، پس از منجی، جهان با چه سرنوشتی روبرو خواهد شد. در این نوشتار، به تبیین و بررسی روایات ادعایی خواهیم پرداخت.

قوای باطنی انسان کدامند و این قوا چه وظیفه‌ای بر عهده دارند؟ آیا دیدگاه ابن‌سینا و سهرودی در مورد قوای باطنی یکسان است؟ برای پاسخ به این سوال لازم است قبلاً مشخص کنیم که هر دو فیلسوف یعنی ابن‌سینا و سهرودی چه تعریفی از قوای باطنی دارند. هردو فیلسوف دیدگاه‌های خود را در مورد قوای باطنی در آثار مختلف خود بیان کرده‌اند در این مقاله ابتدا دیدگاه ابن‌سینا در مورد قوای باطنی بیان شده است. وی برای هر کدام از قوای باطنی نقش خاصی قائل است قوای باطنی از دیدگاه شیخ الرئیس عبارتند از حس مشترک، قوه خیال، قوه متصرفه، قوه وهم و قوه حافظه، ابن‌سینا بعد از تعریف قوای باطنی جایگاه آن‌ها را به خوبی در مغز انسان تبیین می‌کند. بعد از بیان دیدگاه ابن‌سینا دیدگاه سهروردی در مورد قوای باطنی بیان شده شیخ اشراق در مورد قوای باطنی دیدگاهی متفاوت با عقیده ابن‌سینا بیان می‌کند سهرودی می‌گوید آن‌چه در کلام مشاء درباره تقسیم قوا به سه قوه خیال، وهم و متخیله آمده درست نیست و این‌ها در واقع یک قوه بیشتر نیستند. سهرودی هم‌چنین در مورد حافظه و خزانه خیال با نظر ابن‌سینا مخالف است چون که سهرودی خزانه اصلی ادراکات را عالم افلاک می‌داند.

خواجه نصيرالدين طوسي از منظر دو دانش کلام و فلسفه، شخصيتي دوگانه به‌نظر مي‌آيد. زيرا گاهي در يک مسئله علمي دو رأي مختلف داده است؛ يکي به شيوه اهل‌کلام و ديگري به روش فيلسوفان. در وهله نخست به ذهن مي‌آيد، که خواجه دچار تعارض شده است. براي نمونه، خواجه با ديدگاه فلسفي، اعاده معدوم را جايز نمي‌داند و ازسويي در مقدمات بحث معاد پذيرفته است که اِعدام عالم ممکن و مطابق ادله نقلي است. در اين مقاله به مطالعه «معاد» خواهيم پرداخت و سپس در مقام داوري، احتمالات ممکن را طرح کرده و از ميان آن‌ها، ديدگاهي را که از ديد ما با واقعيت مطابق است، به‌عنوان ديدگاه برگزيده انتخاب مي‌کنيم. اين نوشتار در داوري خود، برپايه عبارات خواجه نصير و درنظر داشتن موقعيت اجتماعي و علمي و ويژگي روزگار زندگي وي که با هجوم گسترده متکلمان بر ضد فيلسوفان روبه‌رو بود، همچنين باتوجه به شخصيت ميانه‌رو، حق‌محور و دانش‌دوست مرحوم خواجه، غبار تعارض را از چهره او مي‌زدايد و چنين حکم مي کند که شخصيت وي متعارض‌نماست و نه متعارض. اين تحقيق براساس پژوهش در آثار خواجه شکل گرفته است. اين آثار بيشتر به‌صورت کتابخانه‌اي انجام شد. ولي در همه اين موارد کوشيده‌ايم تا ديدگاه خواجه پس از تحليل و بررسي جهات محتمل، نقل شود. ازاين‌رو، در جاهايي که نياز بود، از عبارات شارحان نيز، ياري گرفته‌ايم.

توجه به معانی و تطور برخی از کلمات و تحقیق در این گونه موارد منجر به ارائه فهم صحیح از متون دینی می‌گردد. از جمله این موارد می‌توان به معنای «اضربوهن» در آیه‌ نشوز اشاره کرد. بسیاری از مترجمین و مفسرین قرآن، ضرب در اینجا را به معنای «زدن و تنبیه جسمانی» ترجمه و تفسیر کرده‌اند، حال آنکه در کتب لغت یا معنای «زدن» ذکر نشده یا «زدن» یکی از معانی فرعی «ضرب» بیان شده است. در قرآن کریم هم لفظ «ضرب» و مشتقات آن در معانی متفاوتی استعمال شده و در روایاتی که از پیامبر اسلام(ص) وارد شده نیز «ضرب» به معنای غیر «زدن» استعمال شده و برخی از تابعین همچون عطاء معنای خشم گرفتن برای زن را از «ضرب» در آیه نشوز برداشت کرده‌اند و همچنین روایات فراوانی که از پیامبر اسلام در مورد نهی از زدن زنان وارد شده تمام این‌ها گویای آن است که ضرب در آیه نشوز معنایی غیر از آنچه مترجمین و مفسرین برداشت کرده‌اند دارد. لذا می‌توان گفت که «اضربوهن» لزوماً به معنای زدن جسمانی نیست، بلکه نوعی از برخورد با زنان ناشزه است.