جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مفهوم رهبانیت از عناصر مهم گرایش‌‌های صوفیانه جهان اسلام است و بالتبع در منظومه فکری عرفانی ابن‌‌عربی نیز جایگاه ویژه‌‌ای دارد، لذا در این مقاله این مفهوم بررسی و نسبت آن با منظومه عرفانی ابن‌‌عربی سنجیده­می‌‌شود. نتایج تحقیق نشان­داد که رهبانیت در اندیشه ابن‌‌عربی پیوند وثیقی با کشف و مشاهده دارد که محور نظام عرفانی وی است. از نظر وی رهبانیت طریق و مسیری است که موجب تسریع در دستیابی به مشاهده می‌‌شود و بدین­سان سالک را در فنا فی­الله یاری­می‌‌رساند. ازاین‌‌رو برای مشاهده مراتبی قائل است که هر مرتبه با مرتبه‌‌ای از وجود تناسب­دارد. ابن­عربی رهبانیت را در عزلت، سکوت، عبادت، بی­خوابی و گرسنگی می­داند و این­ها را مقدمه رسیدن به مقام برای هر سالک بیان­می­کند.

جاماسب نامه کتابی است که پیشامدها و وقایع آخرالزمانی را از زبان جاماسب وزیر خردمند گشتاسب بیان می کند. زرتشتیان بر این باورند که تاریخ جهان دوازده هزار سال به طول می انجامد.پس از نبرد بین خوبی و بدی ، بدی شکست می خورد و نیکی همه جهان را فرا می گیرد. ولی قبل از بازسازی جهان ، وقایعی در دوره هر کدام از زمینه سازان و منجیان به وقوع می پیوندد که یأس و ناامیدی همه جهان را فرا میگیرد. سوشیانس آخرین منجی است که دشمنانی دارد و اتفاقات زیادی در زمان او می افتد ولی در نهایت او براهریمن چیره می شود.

چگونگي معرفت به خداوند از مباحث و دغدغه‌هاي مهم همة مکاتب عرفاني است که با رهيافت ساير حوزه‌هاي فکري تفاوت معناداري دارد. اين معرفت عرفاني درصدد دستيابي به معرفت بي‌واسطه است که از آن با عنوان معرفت شهودي ياد مي‌کنند. از ميان عارفان و حکماي دو سنت بزرگ مسيحيت و اسلام مي‌توان ديونيسيوس و سهروردي را ياد کرد که در اين موضوع نظرات مشترکي دارند. ايشان بر ذومراتب بودن شناخت خدا باور دارند و مراتب آن را با توجه به قرب و بعد انسان مي‌سنجند. نخستين گام در معرفت خداوند، مرتبة ايجاب است که همان شناخت و راهيابي به خداوند از طريق معرفت عقلاني (الهيات ايجابي) است؛ و در مرتبة بعد، سلبِ هرگونه نقص از خداوند (الهيات سلبي) است. مراتب معرفت خدا در آثار سهروردي و ديونيسيوس به‌واسطة نور، با مراتب هستي، انسان و فرشتگان مرتبط مي‌شود. سهروردي و ديونيسيوس معتقدند که ميزان قرب و بعد اشيا و انسان‌ها نسبت‌به تابش انوار الهي، به قابليتِ قابل بستگی دارد. ديونيسيوس مرتبة سلبِ سلب و رسيدن به مرتبه‌اي را که از آن با عنوان ظلمت الهي ياد مي‌کند، بالاترين سطح معرفتي مي‌داند. درواقع اين ظلمت، حاصل روشني و وفور نوري است که راه ديدن و ادراک را بر چشم و عقل انسان مي‌بندد تا اينکه به تاريکي وراي عقل وارد شود؛ جايي که به‌قول سهروردي، معرفت در معروف گم شود.

جاماسپ¬نامه رساله¬ای است که در زمره¬ی آثاری است که نویسندۀ آن ناشناس است. بخش قابل توجه و پایانی این رساله مربوط به رستاخیز و نجات¬بخشان زرتشتی است و نویسنده در این بخش پیشامدهایی را که هنگام ظهور هوشیدر، هوشیدر ماه و سوشیانت در ایرانشهر رخ می¬دهد را از زبان جاماسپ نقل می¬کند. دو باب واپسین کتاب، شباهت زیادی به زند و هومن یسن دارد. در واقع کهن¬ترین گرایش¬های معناشناسانه در ادبیات زرتشتی، با اسطورۀ گشتاسپ و جاماسپ همسویی دارد. بخش پایانی جاماسپ¬نامه دربارۀ تاریخ اندیشه¬های مکاشفه¬ای و شکوفایی آن¬ها در نخستین سده¬های اسلامی است. این بخش آشفتگی¬ها و انقلاباتی را که در رستاخیز و پایان زمان انسان¬ها را گرفتار خواهد نمود، برمی¬شمارد. اما در مسیح و انجیل چهارم یا انجیل یوحنا که نگاشته¬های فردی به نام پولس قدیس از دیدگاه دیگری سخن می¬گویند اعتقاد بر آن است که عیسی (علیه السلام) موجود آسمانی است، او بر زمین فرود آمده و کسی است که می¬تواند «جلال پدر قبل از خلقت جهان را داشته باشد و در کتاب تورات و عقاید دین یهودیت، همچنین دیدگاه نخستین مسیحیان، عیسی (علیه السلام) مقام پیامبری دارد، او معصوم است و به عنوان منجی قوم یهود مطرح است.

درآغاز، چیزی وجودنداشت فقط اهورامزدا خدای خردوفرزانگی ، که درنوربی پایان میزیست و برادردوقلویش ، اهریمن آن روحِ شیطان که درتاریکی مطلق بود ، وجودداشتندومیان آنها فقط خلاء و پوچی بود. اگراین دونیروی متضاددرمقابل یکدیگر نبودند زندگی بشرتنوعی نداشت . همچنین اگر جهان فقط برمبنای یکی از این نیروها (خیر یا شرّ) خلق شده بود، بازهم زندگی معنایی نداشت . لذا تقابل این دو نیروی متضاد با یکدیگرمواضع بشررا معلوم کرده. بطوریکه این دو نیرو یکی بعنوان محور نیکی ها ودیگری بعنوان محوربدی ها ظاهرگشته ، ودرنهایت، نبرد میان خیروشر با درایت وآگاهی انسان به پایان می رسد.و نیروی خیردراین نبرد پیروز می‌گردد. بدین ترتیب پژوهش حاضر به بحث وبررسی درباره چرایی اهمیت نیروهای خیروشرّ درکیهان شناسی وانسانی شناسی زرتشتی می پردازد.

هدف از این مقاله، بررسی مسأله شر از دیدگاه ابن‌میمون در دین یهود و امام محمد غزالی در دین اسلام است. ابن‌میمون شر را صادره از خدا نمی‌داند؛ چون معتقد است که ضد وجود، فعلیت ندارد و همه شرور عدم هستند که هیچ فعلی به آن‌ها تعلق نمی‌گیرد. ابن میمون خداوند را از شر مبرا و همیشه خداوند را خیر محض می­داند. او جهان خیر و شری را که انسان در آن قرار می­گیرد را ناشی از وجود انسان می­داند. غزالی نیز تأکید دارد که خیر و شر از جانب خداست و کسی که شر را از جانب خدا نداند، جاهل است؛ به این معنا که خداوند شر را برای شر نمی‌آفریند، و غرض خداوند از ایجاد شر، در واقع نیل به یک خیر بزرگ‌تر است. به نظر غزالی ابهام در باب سازگاری رحمت خدا و وجود شرور ناشی از درک نادرست معنای حقیقی رحمت است. نتیجه اینکه ابن میمون شر را صادره از خدا نمی‌داند؛ او شر را عدمی می‌داند؛ و اصل وجود آن را ناشی از عواملی چون جهل و قدرت محدود انسان می‌داند و شر را به واسطه انسان بودن افراد می‌داند؛ در حالی که غزّالی شرّ و خیر را با هم آفریدۀ خدا دانسته و اصل وجود شر را عاملی برای رسیدن به خیر بزرگتر و نامعلوم می‌داند.

پایان نامه ی ارائه شده ترجمه ی کتاب «An Introduction to The History of Mysticism» نوشته ی مارگارت اسمیت که وی پژوهشگر، خاورشناس و محقق برجسته ی تصوف و عرفان می باشد. موضوع اساسی و مهم این کتاب عرفان در ادیان مختلف است. نویسنده در ابتدا این کلمه را ریشه یابی کرده و سپس تعریفی از آن ارائه داده و آن را در ادیان مختلف مورد بحث قرار داده است و در هر فصل کتاب به معرفی عرفای آن دین یا عصر خاصی پرداخته و شرحی از زندگی و آثار آنان را در پیش روی خواننده قرار می دهد و در نهایت خواننده با مطالعه ی این کتاب، خود به این نتیجه دست می یابد که عرفا در هر عصر و تاریخی و با هر دین و مذهب و در هر سرزمین و کشوری همه یک هدف را دنبال می کنند و آن دستیابی به اتحاد و یگانگی با ذات مطلق الهی است.هدف پژوهشگر، بررسی عرفان و شناخت عرفای واقعی در ادیان راستین جهان بوده و روش اجرایی و تحقیقاتی در آن به صورت کتابخانه ای می باشد. و شاید بتوان گفت مهم ترین نتیجه ای که از این پایان نامه به دست آمده رسیدن به این آگاهی است که عرفان مختص به یک دین و مذهب خاص یا یک منطقه ی به خصوصی نیست بلکه این معرفتی است که در همه جا می توان ردپایی از آن را یافت و در واقع شاید بتوان گفت تنها نقطه ی اتصال همه ی ادیان جهان همین بحث عرفان باشد.

انسان، این موجود مختار رازآلود، در میان انبوهی از موجودات و اتفاقات جبری جریان طبیعت، به سبب اراده و اختیار خدادادی اش، ماجرایی بس طولانی و پر فراز و نشیب را در طول تاریخ پرستش طی نموده و کوشیده به طرق مختلف نیاز و میل فطری پرستش را در خود پاسخ گوید. در ابتدا با مشاهده اتفاقات طبیعی، هرکدام را نشانه‌ای از وجود نیرو یا نیروهایی مافوق طبیعی پنداشته، سر تعظیم و تسلیم در برابر آنها فرو می‌آورد. اتفاقاتی که امروزه به مدد پیشرفت علم و دانش بشری، آنقدر برای ما مکشوف و روشن اند، که بعضاً در کشاکش زندگی به ورطه فراموشی سپرده شده و در روزمرگی‌ها گم می‌شوند !به هر میزان که توجه آدمی به محیط پیرامونش بیشتر شد، به دنبال اصل یا اصولی برتر و والاتر برای تبیین و تنظیم امور می‌گشت؛ تا آنجا که ارواح و قوای غیبی، جای خود را به خدایگان و الهه گان دادند و برای هر کدام از امور طبیعی خالق و مدیری تصور شد. اما پرستش خدایان متعدد نیز نتوانست روح فعال و پویای آدمی را پاسخ گوید. چرا که نظام خلقت آن چنان یکپارچه و منظم است که تصور وجود قدرت‌های متعدد و سلائق متفاوت، باوری باطل است. پیامبران و رسولان الهی با باروری اندیشه توحیدی و بطلان باورهای دو و چندگانه پرستی و ایمان به خدای یکتا به کمک درک فطری بشر آمدند و این گونه بود که از تعدد خدایان کاسته و بر قدرت ایشان افزوده می‌شد، تا آنجا که باور وجود خدای یکتا، دیگر نه سخت بود و نه غیر ممکن.با بعثت حضرت ختمی مرتبت محمد مصطفی (ص) پیام توحید و یکتا پرستی با شعار " لا اله الا الله " جهانی و فراگیر شد و تلاش‌های حضرتش، به مدد وحی الهی و کلام حضرت حق، قرآن کریم، به بار نشست و بدین سان انسان سرگشته و حیران را، از بیراهه‌های چندگانه پرستی رهانید و به صراط مستقیم رسانید.در این مجموعه کوشیده‌ام، سیر این تحول عظیم را از باورهای انحرافی ثنویت و تثلیث، تا استقرار نظام فطری توحید، به مدد تاریخ مکتوب، بررسی نمایم. امید که مقبول طبع اندیشمندان و علاقمندان قرار گیرد.

ولایت یکی از مهمترین مباحث اسلامی است که از صدر اسلام تاکنون متفکران مختلف پیرامون آن تحقیق و تفحص کرده اند.اهمیت بحث ولایتدر تمام مکاتب اسلامی قابل مشاهده است به عنوان مثال در اندیشه های شیعه ولایت از اهمیت ویژه ای برخوردار است در یک جمله می توان گفت تشیع بدون ولایت هیچ جایگاهی ندارد یا به عبارتی می توان مهمترین تفاوت تشیع با مکاتب اسلامی به ویژه با اهل تسنن را در مفهوم ولایت است. امام صادق (ع) به عنوان پیشوای شیعیان که نظرشان نظر دین و قرآن است و ابن عربی یکی از عرفای سنی مذهب و ناصبی نقش بسزایی در پیشبرد مفهوم ولایت داشته اند.سوال اصلی پایان نامه مطرح می کند که چه نسبتی میان اندیشه های امام صادق (ع) و ابن عربی پیرامون ولایت وجود دارد؟ یا به عبارتی ولایت از منظر امام صادق (ع) و ابن عربی دارای چه وجوه افتراق و اشتراکی می باشد؟به نظر می رسد آرای و اندیشه های ابن عربی پیرامون ولایت با اندیشه های امام صادق(ع) اختلافات متعددی دارد وبیش از آن که به آرای تشیع نزدیک باشد به آرای اهل تسنن نزدیک است . از سوی دیگر می توان ابن عربی را یک ناصبی و ضد شیعه دانست در حالی که امام صادق (ع) پیشوا و امام شیعیان هستند.یکی دیگر از تفاوت های امام صادق(ع) با ابن عربی در این است که فرمایشات ایشان نظر قرآن و دین است و ایشان معیار حقانیت هستند و بر این اساس سخنان باید بر آن ها عرضه شود تا درستی و نادرستی آن مشخص شود.در این پایان نامه از روش تحلیلی و انتقادی به بررسی اندیشه های ابن عربی پرداخته می شود و اندیشه های وی با اندیشه های امام صادق (ع) که بر اساس قرآن و سنت پیامبرو در آن هیچ اشتباه و خطایی وجود ندارد ،مورد مقایسه قرار می گیرد.این نوشتار مشتمل بر 6 فصل است که در فصل اول کلیات تحقیق،فصل دوم،ولایت و اقسام آن،در فصل سوم ،جایگاه ولایت در عرفان،در فصل چهارم ولایت از دیدگاه پیشوا و امام شیعیان مورد بررسی قرار گیرد.در فصل پنجم اندیشه های ابن عربی پیرامون ولایت و در فصل آخر اشتباهات و درستی هایاندیشه های ابن عربی بر اساس اندیشه های امام صادق (ع9 مشخص می گردد. کلمات کلیدی:ولایت،امام صادق(ع)،ابن عربی،خاتم الاولیاء،خاتم الانبیاء و ناصبی.

چکیده پایان نامه ( شامل خلاصه، اهداف، روش های اجرا و نتایج به دست آمده):اسماء و صفات الهی از دیرباز موضوع بحث همه متفکرین و اندیشمندان بوده است و در این خصوص مطالب بسیار گفته اند ، شیخ محمود شبستری از آن دسته از عرفاست که حقّ مطلب را در این خصوص ادا کرده است و در مقام عارفی شاعر به بحث و بررسی در این موضوع پرداخته است .شبستری در باب وحدت وجود بسیار متاثر از اندیشه های ابن عربی است و بیانات وی در باب تمثیل و کثرت و وحدت بسیار شباهت به آثار ابن عربی دارد شبستری به خداوند به دید معشوقی می نگرد که تمام تجلیّات یک معشوق مجازی مانند خال و لب و زله و دیده ، همه در مورد خدایی که وی از آن نام می برد جلوه گر است.شیخ محمود شبستری تفکر در ذات و صفات خداوند را جایز نمی داند و معتقد است که به نام های پروردگار باید با دیده معرفت نگریست و صفات خداوند را در آینه انسان کامل می توان دید . او بر این باور است که انسان کامل همان آینه تمام نمای خداوند است که تمامی اسماء و صفات حضرت حق در آن آینه به ظهور و بروز رسیده است.کلمات کلیدی: اسماء – صفات - گلشن راز – سعادتنامه -شیخ محمود شبستری