جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از ادله‎ افضلیت ابوبکر، حدیثی است که برخی اهل سنت با استناد به دو نفر از صحابه (ابودرداء و جابر) به پیامبر (صلی الله علیه و آله) نسبت داده ‎اند. مضمون این حدیث این است که خورشید بر کسی برتر از ابوبکر طلوع و غروب نکرده است. این حدیث با عبارت‎ها و الفاظ گوناگون در منابع روایی اهل سنت نقل شده است. در این نوشتار، با بهره ‎گیری از روش نقلی و تحلیلی، پس از نقل متون مختلف و طرق و راویان این حدیث بر اساس مبانی رجالی اهل سنت، عدم اعتبار آن اثبات شده است، و تقریرهای استدلال کنندگان به این حدیث برای اثبات افضلیت ابوبکر تبیین و نقد گردیده است.

جمال‌الدّین محمد بن حسین (متوفای 1125) معروف به «آقاجمال» از نام‌آوران علوم عقلى و نقلى در سده دوازدهم هجرى و دارای تألیفات فراوانی در این دو حوزه است. وی از شاگردان پدرش آقاحسین (١٠١٦- ١٠٩٨) و مجلسی اول (١٠٠٣- ١٠٧٠) است. آقاجمال با اینکه از ملاصدرا متأخر است ولی از مبانی حکمت متعالیه، در مباحث کلامی استفاده نکرده است. مباحث کلامی او مبتنی بر فلسفه مشاء بوده و با توجه به تسلط ایشان بر علوم عقلی و نقلی، از این دانش‎ها در علم کلام استفاده کرده است. استدلالات کلامی وی در مباحثی که بهره‎گیری از نقل مستلزم دور است عقلی محض، و در مباحثی که چنین نباشد، عقلی - نقلی است. ایشان از روش عقلی برای تأویل و توجیه آیات و روایات اعتقادی بهره فراوان برده است

علامه ابوالفتح کراجکی (م ۴۴۹ ق) از نام‎آوران علوم عقلی و نقلی در قرن پنجم هجری، و دارای تألیفات فراوانی در این دو شاخه معرفتی است و از این دانش‎ها، در علم کلام فراوان استفاده کرده است. ایشان شاگرد بزرگانی چون شیخ مفید و سید مرتضی و شیخ طوسی است و به نقش و کارکرد عقل در مباحث کلامی اهتمام ویژه‌ای دارد. هرچند استدلال‎های کلامی وی شامل عقلی محض، نقلی محض و تلفیقی است؛ لکن سهم براهین عقلی بیشتر بوده و در مباحث عقلی - نقلی به براهین عقلی توجه ویژه‎ای دارد. ایشان از تفکر عقلی برای تأویل و توجیه آیات و روایات اعتقادی بهره فراوان برده است؛ با این حال، در مسائل کلامی- به ویژه مسائلی که صبغه نقلی آن‎ها غالب است- از ادله نقلی نیز بهره شایان برده است.

به آیات هدایت ویژه پیامبران(علیهم السلام) بر عصمت آنان استدلال شده است. این آیات دو دسته‎اند؛ دسته اول مربوط به هدایت همه یا تعدادی از پیامبران(علیهم السلام) است، مانند آیات 84- 90 سوره انعام، 58 – 59 سوره مریم و 20- 21 سوره یس. دسته دوم مربوط به پیامبری خاص می‌باشد، مانند آیات 120- 121 سوره نحل، 114 و 118 سوره صافات و آیه دوم سوره فتح. در این نوشتار با بهره‏گیری از روش تبیین و تحلیل، چگونگی دلالت آیات بر عصمت پیامبران و قلمرو دلالت آنها بررسی شده و به اشکالاتی که در این باره مطرح گردیده، پاسخ داده شده است.

علاّمه محقّق، آقا حسین خوانسارى (١٠١٦- ١٠٩٨ق) از نام‌آوران علوم عقلى و نقلى در سده یازدهم هجرى و دارای تألیفات فراوانی درباره این دو شاخه معرفتی است، که البته بیشتر این تألیفات به صورت حاشیه بر کتب دیگر نگاشته شده است. وى معقول را نزد حکیم میرفندرسکى (٩٧٠- ١٠٥٠) و عمده منقول را از علاّمه محمّدتقى مجلسى (١٠٠٣- ١٠٧٠) فراگرفت، ایشان به جایگاه عقل فلسفی خصوصا فلسفه مشاء در مباحث کلامی اهتمام ویژه‎ای داشته است. آقاحسین با اینکه از ملاصدرا متأخر است ولی از آرای وی تأثیر نپذیرفت و بیشتر منتقد مباحث حکمت متعالیه و ملاصدرا است. مباحث کلامی او مبتنی بر فلسفه مشاء است. هرچند استدلالات کلامی وی شامل عقلی محض، نقلی محض و تلفیقی است؛ لکن سهم براهین عقلی محض بیشتر بوده و در مباحث عقلی- نقلی به براهین عقلی توجه ویژه‎ای داشته است. البته از نقل نیز فراوان بهره برده است.