جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

شمایل پرهیزی اصطلاحی نسبتاً جدید و برساخته در دوره‌ی مدرن است که ابتدا برای توصیف هنر یونان باستان ابداع شد ولی بعدا با هدفِ تضییع و تحقیر هنر یهودی متداول گشت. همزمان با توسعه‌ی جنبش‌های ناسیونالیستی در اروپای پس از روشنگری، مورخان هنر با استناد به ممنوعیت تصاویر در فرمان دوم، به انتقاد از فقدان هنر بصری و شمایلی در فرهنگ یهود پرداختند. پژوهش‌های بعدی و شواهد باستان‌شناسی، عده‌ای از اندیشمندان یهود را متقاعد کرد که فرض شمایل‌پرهیزی یهودی، صرفا منشأ قرن نوزدهمی دارد. بنابراین نوعی دوگانگی در این‌باره به‌وجود آمد و درحالی‌که عده‌ای آن را مورد نکوهش قرار می‌دادند، عده‌ای دیگر به آن همچون فضیلتی اخلاقی و انحصاری در یهودیت می‌نگریستند که در نهایت از طرفی در خدمت اهداف جدلی و سیاست‌های هویتی- ناسیونالیستیِ معاصر قرار گرفت و از سوی دیگر به زمینه‌ای برای هنر انتزاعی قرن بیستم تبدیل شد. با‌ این‌‌حال نمی‌توان انکار کرد که یهودیان در برخی ادوار، به شمایل‌پرهیزی سخت پایبند بوده‌اند. این مقاله با بررسی مهم‌ترین زمینه‌های شکل‌گیری فرهنگ شمایل‌پرهیزی در یهودیت، نشان می‌دهد که این فرهنگ، در دوران پیشا‌مدرن نیز- همچنان‌که در دوران مدرن و پساهولوکاست- بیشتر امری متأثر از شرایط اجتماعی- سیاسی‌ بوده است تا یک منع الهیاتی.

دربارۀ عارفان زن در مسیحیت و اسلام، و نقش و جایگاه آن‌ها سخن بسیار رفته و احوال بسیاری از قدیسه‌های مسیحی و زنان صوفی در کتاب‌ها و تذکره‌ها آورده شده است. این مقاله در پی آن است تا با بررسی احوال عرفانی این زنان، ضمن مقایسه‌ای میان آن‌ها، در صورت وجود، عناصر منحصربه‌فرد عرفان زنانه را شناسایی کند. آیا زنان، زبان عرفانی خاص خودشان را دارند؟ آیا تجربۀ عرفانی آن‌ها با مردان متفاوت است؟ تابه‌حال در این خصوص بررسی ویژه‌ای صورت نگرفته است و روحیات زنان مانند بسیاری از عرصه‌ها در عرفان و تجربۀ عرفانی نیز نادیده گرفته شده است. این جستار زنان صوفی و تاریخچۀ حضور آن‌ها در عرفان اسلامی، عرفان زنان قدیس مسیحی و ویژگی‌های مشترک یا متفاوت در احوالات عرفانی ایشان را مورد تأکید قرار داده است.