جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مقایسۀ شهودات و اندیشه‌های عرفای مسلمان و شیخ اشراق در باب وجود خدا و نورالأنوار و استخراج وجوه افتراق و اشتراک آن‌ها یکی از زمینه‌های مهم ترویج اندیشه‌های آنان و نیز زمینه‌سازی برای استفادۀ بهینه از آثار آن‌ها است؛ لذا، در این مقاله سعی شده است به اثبات مراتب احدیت و واحدیت در ذات نورالأنوار و اثبات اصالت وجود در حکمة‌ الإشراق سهروردی به روش تحلیلی و توصیفی پرداخته شود. در این مقاله دو مسئله پیش روست: اول اینکه آیا مراتب شهودیِ احدیت و واحدیت خدا علاوه بر خدای عارفان در وجود نورالأنوار سهروردی نیز، هرچند همانند عرفاء به مراتب واحدیت و احدیت اشاره نکرده است، مشاهده می‌شود؟ مسئلۀ دیگر اینکه آیا با توجه به دیدگاه اصالت وجودی سهروردی، وجود خدای عارفان با وجود خدای اشراق عین هم هستند و با توجه به دیدگاه اصالت ماهوی‌اش متقابل‌اند؟ نتیجه اینکه سهروردی در لابه‌لای کتب خویش به‌صورت نامحسوس، به احدیت و واحدیت مورد تأکید عرفاء اشاره کرده است و وجود خدا را با وجود نورالأنوار یکی می‌داند نه با ماهیت آن‌ها.

«وحدت وجود» معادل اصطلاح انگلیسی "Panentheism" که در جهان اسلام برای نخستین بار به طور ضمنی و نه با صراحت، در آرای عارف شهیر و برجسته، محی‌الدین ابن‌عربی (1165م) مطرح گردید و در تفکر فیلسوفان غربی نیز، بیش از همه در مورد اسپینوزا (1632 م) به کار می‌رود، از همان ابتدایِ شکل‌گیریِ تفکر فلسفی، یعنی از زمان تالس (نیمه دوم قرن ششم ق.م)، در مقام نخستین فیلسوف مغرب زمین، مطرح بوده است؛ زیرا برای فلاسفه ایونی و الئائی به عنوان پیشگامان تفکر فلسفی، همواره شناختِ «وحدتی در ورای کثرت» مورد امعان نظر واقع شده است و در تاریخ فلسفه غرب، قهرمان بحث از «وحدت وجود» را پارمنیدس (540 ق.م) می‌دانند.از آنجایی که «وحدت وجود» هم در عرفان اسلامی و هم در آرای فلاسفه و ادیان غربی و شرقی با تعاریف متفاوتی ارائه گردیده است؛ لذا هدف از پژوهش حاضر، به طور اخص، نخست بررسی این نظریه در فلسفه‌ی اسپینوزا و متن گورو گرنت صاحب؛ سپس، استنتاج لوازم اخلاقی منتج از آن؛ و در نهایت وجوه تعامل و تقابل این نظریه در فلسفه اسپینوزا در مقام یک فیلسوف عقل‌گرایِ عصر روشنگری؛ و یک متن مقدس دینیِ مورد پذیرش در بخش‌هایی از کشورهای هندوستان، انگلستان، کانادا، آمریکا و آفریقا است.

زاویه دید زمانی، به بررسی زمان در روایت را بحث و در آن از سه جنبه اصلی ترتیب، دیرش و بسامد مطرح ‏می‏ ‏شود که باید آنها را در کل متن و نه دریک جمله بررسی کرد؛ این نوشتار به صورت توصیفی و تحلیلی به بررسی ‏‏زاویه دید زمانی در داستان حضرت ابراهیم و لوط در دو کتاب مقدس قرآن کریم و عهد عتیق پرداخته است، ‏نتایج ‏بدست آمده نشان می‏ دهد که اندیشه کلی حاکم بر دو کتاب بر زوایه دید زمانی تاثیر مستقیم داشته است؛ ‏ترتیب در ‏داستان عهد عتیق بارزتر از قرآن کریم می ‏باشد و زمان قرائت با زمان روایت نسبت هماهنگ‏تری در قران ‏کریم بر ‏عهد عتیق دارد و نیز بسامد در قرآن کریم مکرر و در عهد عتیق در اغلب از نوع مفرد است، این موارد از ‏ایدئولوژی ‏قرآن که هدایتی و تربیتی است و در عهد قدیم تاریخی است، را نشأت گرفته و به صورت کلی سعی در بیان آن را ‏دارد.‏