جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

شناخت تعارض اخبار و اختلاف روایات یکی از شاخه های فقه الحدیث است. شناخت اسباب اختلاف و راه علاج آن، در نزدیک شدن به صواب و حقیقت، بسیار مؤثر است. این نوشتار با هدف حل تعارض ابتدایی موجود میان احادیث نهی از سوگند و سوگندهای موجود در قرآن و احادیث، به روش توصیفی_تحلیلی انجام شده است و با عرضه روایات نهی از سوگند، به قرآن و سایر احادیث مرتبط بیان می دارد که آیات قرآن و احادیث نه تنها با روایات نهی از سوگند تعارضی ندارند، بلکه مبین و مخصص آن هستند. نهی در قرآن و روایات، مواردی چون سوگند بسیار، سوگند به جهت امور مادی و فریبکارانه، و استخفاف سوگند را دربرمی گیرد. روایات نهی بر کراهت حمل شده و سوگند بسیار و استخفاف سوگند را شامل می شود. در موارد ضرورت و اضطرار، برای کشف حقیقت، دفع ظلم، و پیشگیری از ضرر قابل توجه، سوگند جایز، بلکه لازم و ضروری است.

انضباط هیجانی ترکیبی نو و بدیع، ناظر بر نظم و انضباط در حوزه هیجانات است و به احساسات کنترل‌شده و سنجیده نظر دارد. این پژوهش با هدف تبیین ساختار نظام‎مند انضباط هیجانی در قرآن و به شیوه تحلیلی توصیفی نگاشته شده است و با استناد به آیات بیان می‎دارد که انضباط هیجانی در قرآن دارای ساختاری کامل شامل هر چهار رکن اساسی یک شبکه نظام‎مند و سیستماتیک است. این پژوهش در بخش مبانی به اختصاص علم به خیر و شر واقعی به خداوند، گذرا بودن دنیا، آگاهی و احاطه خداوند بر امور، حکومت اراده خداوند، برتری در سایه ایمان، همراهی خدا، انحصار عزت در خداوند، زوال غم و اندوه به خواست خدا، بازگشت به سوی خدا؛ در بخش مقدمات ایجابی به پیروی از دستورات الهی، نیایش از روی خوف و رجاء، شادی به فضل الهی، درک زودگذری دنیا؛ در مقدمات سلبی به اجتناب از ولایت شیطان، عدم ترس از مردم؛ در بخش الزامات به صبر، کظم غیظ، بخشش، شکایت به خدا؛ و در موانع به رفتار با غیظ، کم‌طاقتی و شادی به غیر حق دست یافته و در نهایت شبکه مفهومی انضباط هیجانی را در قرآن کریم ترسیم نموده است.

عدالت‌محوری و پرهیز از هر گونه تعصب باید از مهم‌ترین اصول در نقد و بررسی متون باشد. اما آیا این اصل در نقدهای رجالی مورد توجه قرار گرفته است؟ و یا در این بخش تعصبات مذهبی کارگر بوده و مانع حقیقت‌گویی برخی از رجالیان شده است؟ این مقاله با هدف ارزیابی‌تاثیر شیعه بودن راویان در نقدهای رجالی اهل سنت در کتب رجالی معتبر آن‌ها و با روش توصیفی‌تحلیلی به نگارش درآمده، و با شواهد متعدد بیان می‌دارد که بسیاری از نقدهای رجالیون اهل سنت، دربارۀ راویان شیعی مذهب با جهت‌گیری مذهبی و تعصب فرقه‌گرایانه و ضد شیعی صورت گرفته و ثابت کرده است که نزد برخی رجالیون اهل سنت، تشیع برای راویان نوعی ضعف به شمار آمده و در موارد بسیاری حتی بر وثاقت و صلاح و عدالت راویان سایه انداخته است.

بینامتنی نظریه‌ای به منظور خوانش عمیقتر متن ادبی و دستیابی به ناگفته‌های آن است. و بیانگر این واقعیت است که متون همواره به نوعی در تعامل با یکدیگرند. کشف این تعامل ما را به خوانشی نو از متون دعوت می‌نماید. نهج البلاغه از متونی است که با مفاهیم قرآن ارتباطی تنگاتنگ دارد. امام علیj در بیانات خود در موارد بسیاری به آیات وحی تصریح نموده‌اند. سایر کلمات حضرت نیز برگرفته از مکتب وحی بوده و روح معنوی و الهی قرآن در آن متجلی است. این مقاله با هدف بیان رابطه عمیق قرآن و بیانات امیرالمومنین علیه السلام در نهج البلاغه، به روش تحلیلی توصیفی انجام شده و بیان می‌دارد که بیشترین جلوه‌های بینامتنی آیات قرآن در حکمت‌های نهج البلاغه از نوع مضمون و مطابق با قاعده نفی متوازی است. در مراحل بعد نفی کلی و نفی جزیی قرار دارد که امام علی علیه السلام برای بیان مقاصد و اهداف خویش به طور غیر مستقیم از الفاظ و عبارات قرآنی بهره گرفته‌اند و روح قرآن در سراسر کلام آن حضرت جاری و ساری است. نتیجه آنکه قرآن کریم به عنوان متن غایب در حکمتهای نهج البلاغه از پردازش کاملاً مطلوبی برخوردار بوده و در اغلب موارد حضوری آشکار و بی‌واسطه در سخنان امام علی علیه السلام دارد. امام علیه السلام در بهره گیری از قرآن کریم به صورت مستقیم و عینی محدود نمانده و با ایجاد تعدیلات و تغییرات جزئی یا کلی در متن غایب و یا حتی با برقراری ارتباط معنایی و مضمونی به مقتضای مقام سخن به ارائه مفاهیم و اهداف قرآنی در قالبی متفاوت پرداخته‌اند.

انسان موجودی اجتماعی است و در سایه تعاملات اجتماعی است که نیازهای مادی و معنوی‌اش برآورده می‌شود. استحکام و دوام روابط اجتماعی به اعتماد متقابل نیاز دارد. اعتماد میزان اطمینان یا مطمئن بودن به اشخاص، افراد، الگوها، ساختارها و نقش‌های اجتماعی، و در یک معنای بسیار کلی سرمنشاء ایجاد تعامل اجتماعی است. نوشته حاضر پژوهشی میان‌رشته‌ای و کاربردی بوده، با این سوال که در قرآن کریم اعتماد و ابعاد مختلف آن چگونه مطرح شده و چه نقشی در روابط اجتماعی انسان دارد؟ و با هدف تبیین مفهوم و مؤلفه‌های اعتماد و کارکردهای آن در روابط اجتماعی، به روش توصیفی تحلیلی و با استناد به آیات قرآن نگاشته شده است . و بیان می‌دارد که از نظر قرآن اعتماد با حسن ظن نسبت به دیگران شکل گرفته و هر چند همواره با نوعی ریسک‌پذیری همراه است، برای ایجاد و دوام روابط اجتماعی لازم و ضروری است. قرآن کریم خیرخواهی، صداقت، وفای به عهد، امانتداری، و حق‌محوری را از جمله مولفه‌های اساسی در فرد معتمد و حسن ظن را مهمترین مولفه در فرد اعتماد کننده معرفی می‌نماید که تحقق آنها برای ایجاد اعتماد در روابط اجتماعی ضروری است. از نظر قرآن اعتماد باید بر اساس معیارهای عاقلانه صورت گیرد بر همین اساس اعتماد به فاسقان، ظالمان و کسانی که در دوستی آنها تردید وجود دارد نوعی ساده لوحی به شمار می‌رود که باید از آن اجتناب نمود.

مجموعه حاضر تحقیقی جامع و مفصل با موضوع « بررسی روابط اجتماعی انسان در نظام اخلاقی قران » می باشد که با هدف اصلاح و قرانی سازی روابط اجتماعی انسانها آغاز شده و برای رسیدن به این هدف با مراجعه به قران مجید و روایات اهل بیت علیهم السلام ، کتب معتبر در رشته های علوم تربیتی، روانشناسی، اخلاق، جامعه شناسی و علوم اجتماعی ابتدا به بحث راجع به اصل اجتماعی بودن انسان و اینکه خداوند اساساً انسان را موجودی اجتماعی آفریده و تکامل و سعادت نهایی انسان به میزان بسیار زیادی وابسته به اجتماع و زندگی اجتماعی اوست بیان شده و سپس به بررسی نظام اخلاقی قران در روابط اجتماعی انسان پرداخته شده است. در قران و روایات اهل بیت علیهم السلام برای رابطه با هر شخص در اجتماع برنامه و قانون خاصی وجود دارد و هر کس با خصوصیات مخصوص خود به ما می گوید که چگونه با او برخورد کنیم و تک تک این روابط بطور مفصل در قران و روایات بیان شده است از رابطه ی با عقاید مختلف گرفته تا رابطه ی با طبقات مختلف و خلقیات متفاوت . برای همه ی اینها قران برنامه دارد و حتی کمترین رابطه را که شاید انسان در تمام عمرش فقط یک بار با آن روبروست را به خوبی بیان نموده است و آسیبها و آفتهایی که این روابط را خدشه دار نموده و آن را از حالت سازنده و با نشاط خارج ساخته و ایجاد اختلاف و تفرقه می نماید را بیان داشته است. قرآن از انسانها اعتدال ، عطوفت ، احسان و رحمت و رأفت می خواهد و همه ی اینها را برای زندگی اجتماعی انسانها لازم می داند و از افراط و تفریط و غرور و بدبینی و بدخواهی و بدرفتاری نهی می نماید و همه ی اینها آفتهای بزرگ در روابط اجتماعی انسانها محسوب می شوند. بنابراین نظام اخلاقی قران در روابط اجتماعی انسان نظامی سراسر مهربانی، کرامت، اعتدال و زیبایی است و این امور در همه ی روابط سرلوحه ی عمل مومنین قرار می گیرد. در نظام اخلاقی قران هر جا راهی برای مهرورزی و مهربانی وجود نداشته باشد راهی برای دعوا و خشونت هم نیست و تنها باید عفو و صفح پیشه نمود و از افراط و تفریط و تضییع حقوق دیگرانپرهیز نمود. این تحقیق ما را به این نتیجه اساسی و مهم می رساند که قران با نظامی دقیق ، هماهنگ و منسجم و همه جانبه در روابط اجتماعی نیز مانند سایر عرصه های زندگی ، اصلاح دین و دنیای مردم را به عهده گرفته و سعادت دنیا و آخرت آنها را تضمین نموده و پیروانش را از گمراهی ، اختلاف و بیراهه رفتن محافظت می نماید.