جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

شناخت عمیق ماهیت نهضت‌ها و انقلاب‌ها تا حد زیادی به بررسی نقش گروه‌ها و نیروی‌های اجتماعی تاثیرگذار در روند انقلاب‌ها بستگی دارد. جنبش مشروطه نیز از جمله دستاورد‌های رویارویی ما با اندیشه‌های مدرن بوده است. در این بین، روحانیت و روشنفکران از نیرو‌های تاثیرگذار در ساختار اجتماعی به شمار می‌آیند. مشروطه اولین تجربۀ رقابت نیرو‌های سیاسی در تاریخ ایران بود که روحانیت و روشنفکران توانستند آن را در کنار هم به پیروزی رسانند. روحانیون دیدگاه‌های خود را بر اساس ارزش‌های دین اسلام و آموزه‌های آن بیان می‌کردند و جریان روشنفکران با الگوبرداری همتایان غربی تلاش داشتند تا ساختارهای جدید سیاسی در ایران مستقر کنند که بیشتر برآمده از مکاتب غربی و آموزه‌های سکولاریسم، عقل­گرایی و علم­گرا بود. در این پژوهش به نقش روحانیت و روشنفکران به عنوان مهمترین عوامل در ساماندهی جامعه ایران در زمان انقلاب مشروطه با روش توصیفی تحلیلی می‌پردازیم. یافته­های پژوهش بیانگر آن است که این دو جریان از مؤثرترین طیف‌ها در انقلاب مشروطه بودند. به نظر می‌رسد جریان روشنفکری با بهره­گیری از ظرفیت آگاهی و آشنایی با مظاهر جدید در آن دوره توانست آموزه­های جدید مشروطه­خواهی و حکومت بر پایه قانون را با تأسی از غرب وارد ایران کند و جریان روحانیون این آموزه‌ها را با قرائت اسلامی بازآفرینی کرد و با بسیج قشر مردمی توانستند، مشروطه را به پیروزی برسانند.

دیدگاه سیاسی مستشرقان آلمان و انگلیس نسبت به مکتب عاشورا دارای نوسانات و چالش های فراوانی است. آلمان و انگلیس به عنوان سردمداران اسلام شناسی به طور عام و عاشورا پژوهی به طور خاص، تلاش کرده اند شخصیت، اهداف و دستاورد های قیام امام حسین (ع) را مادی گرایانه و فارغ از مذهب، مورد تحلیل و بررسی قرار دهند. با توجه به اینکه جهان اسلام و منابع موجود از ابتدا در سیطره جماعت اهل سنت بوده، و منابع شیعه تحریف یا کمتر بدان اعتماد شده، عمدتا شاهد نتایج مغرضانه و کمتر منصفانه بوده ایم. از یک سو مستشرقان به امام حسین (ع) به عنوان یک اپوزیسیون حکومت مرکزی و دارای اندیشه ضد سکولار نظر دارند، و اندیشه های اعتقادی و دینی او را خلط در آراء سیاسی و اقتصادی می کنند؛ از طرفی تعداد اندکی از مستشرقین موفق شده‌اند که تحت تاثیر عواطف شخصی، ملی و مذهبی واقع نشوند و این نهضت را صرفا از نظر علمی مورد مطالعه و بررسی قرار دهند. هدف این پژوهش بررسی تطبیقی مواضع سیاسی مستشرقین آلمان و انگلیس درباره واقعه عاشورا و مطالعه بنیاد فکری و رویکرد عملی آن ها می باشد. در این تحقیق با رویکردی تحلیلی و تبیینی درصدد پاسخ به این سئوالات هستیم که: برداشت سیاسی مستشرقان آلمان و انگلیس از واقعه کربلا چگونه بود؟ مبانی فکری عاشورا پژوهی از بُعد سیاسی چگونه بوده است؟ فرض غالب بر این است که مستشرقین آلمان و انگلیس با توجه به وجود پژوهشگران برجسته و پژوهشکده های فراوان اسلامی- شیعی، سعی کرده اند بُعد اعتقادی نهضت کربلا را تحت شعاع سیطره سیاسی قرار دهند.