جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف پژوهش حاضر بررسی و تبیین شاخصه‌های کارآمدی سیاسی در نظام ولایت فقیه بود. روش پژوهش توصیفی – تحلیلی بوده و با توجه به چارچوب مفهومی با معیار قرار دادن تئوری انجام تکلیف که از نظریات موجود پیرامون سنجش کارآمدی دولت‌ها است، مشخص شد که هرچند شاخصه‌های کارآمدی سیاسی در نظام‌های سیاسی مختلف اعم از دینی و غیردینی از طریق عناوین ثابتی مورد ارزیابی و سنجش قرار می‌گیرد، اما به‌رغم اشتراک لفظی، به دلیل اختلاف ماهوی‌شان با منطقی متفاوت از منطق نظام‌های سیاسی یکدیگر، مورد ارزیابی قرار می‌گیرند. این شاخصه‌ها با توجه به اولویت‌بندی‌ای است که برگرفته از نصوص اسلامی و اندیشه دینی می‌باشد. ویژگی بارز این شاخصه‌ها آن است که تابع اصول و ارزش‌های دینی باشد و نظام ولایت فقیه براساس اهدافی که دارد کارآمدی خود را بنابر میزان تعهد خود تا حد وسع و توانش براساس انجام تکلیف، پیگیری نماید که قلمرو آن، هم شامل امور دنیوی است و هم اخروی. در نتیجه حکومت تکلیف مدار دینی، تدبیر امر معاش و معاد مردم را، توأمان بر عهده دارد. لذا، کارآمدی بر مبنای خدا باوری و حق محوری روح حاکم بر سیاست، در اندیشه حکومت ولایت فقیه است. براساس این اصل و در چارچوب حق‌مداری و عدالت‌ورزی، تأمین رفاه مادی، کرامت و آزادی انسان، به صورت تکلیفی و از اهداف میانی حکومت اسلامی است و هدایت و سعادتمندی نهایی انسان، در زمره اهداف نهایی حکومت اسلامی قرار دارد. بنابراین، به مقتضای مبانی جهان‌شناختی و معرفت‌شناختی اسلام، نه خدامحوری و آخرت‌گرایی در تضاد با آبادانی دنیا و تحقق مولفه‌های کارآمدی بوده و نه آبادانی دنیا مانع از سعادت‌مندی اخروی است. در نتیجه تدبیر درست دنیا می‌تواند در راستای اهداف اخروی بوده و منافاتی با کارآمدی نظام سیاسی نداشته باشد.

از سال 1357 (1979) که انقلاب اسلامى ایران به پیروزى رسید، نظریه‏پردازان مختلف غرب و شرق درباره آن به تحلیل پرداخته‏اند. در نوع این تحلیلها تلاش شده است تا انقلاب اسلامى ایران در قالب یک یا چند نظریه از نظریات حاکم و رایج در علوم اجتماعى غربى تعریف شود. این نظریات و تحلیلها به‏رغم تفاوت و تنوعشان از چارچوب چند نظریه کلان، از جمله نظریه بسیج منابع (چارلز تیلى)، توسعه نامتوازن (هانتینگتون)، ساختارگرایى (اسکاچ‏پل)، محرومیت نسبى (تدگار)، شیوه تولید اقتصادى (مارکس) و... خارج نمى‏شوند. صاحبان این نظریات، به شدت در تحلیل انقلاب اسلامى ایران با مشکل روبرو هستند و ناگزیرند بسیارى از مؤلفه‏هاى چارچوب نظریشان را هنگام تطبیق بر انقلاب اسلامى نادیده انگارند و حتى خلاف آنها را معتقد شوند. کتاب ایران بین دو انقلاب که با اقتباس از نظریه توسعه نامتوازن هانتینگتون نوشته شده است، از این قاعده مستثنى نیست. نوشتار حاضر، ضمن گزارش مختصر مهمترین دیدگاه‏هاى نویسنده، به بررسى و نقد و تحلیل آن از انقلاب اسلامى ایران مى‏پردازد.