جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

هدف: این نوشتار بر آن است ضمن تحلیل تعریف انسان از دیدگاه ژان پل سارتر و استاد مطهری به مقایسه اندیشه‌های دو متفکّر بپردازد. روش: اطلاعات این پژوهشِ بنیادی به روش کتابخانه‌ای گردآوری و به شیوه توصیفی- تحلیلی پردازش شده است. یافته‌ها: ژان پل سارتر ضمن مخالفت با تعریف سنتی از انسان، با نگرشی متمایز به هستیِ انسان نسبت به موجودات دیگر با بنیان نهادن اصل تقدم وجود بر ماهیت، طبیعت کلی و ازلی برای انسان را نفی و آن را موجودی «در حال شدن» معرّفی می‌کند. استاد مطهری انسان را موجودی دو بعدی و واجد سرشت و فطرت الهی تعریف می‌کند که قانون خلقت در پرتو آزادی و اختیار، قلم ترسیم سرنوشت را به دست خودِ او داده است. موجودی بالقوه که حضیض حیوانیت و تعالی انسانیت دو سوی ماهیت بالفعل او را تشکیل می دهد و دسترسی به هر یک مرهون تصمیماتی است که فرد اتخاذ می‌کند. در اثنای تحلیل دو رویکرد به نظر می‌رسد با وجود اشتراکاتی بین دو دیدگاه وجوه تمایز عدیده‌ای مشهود است. نتیجه: تعریف اگزیستانسیالیسمی سارتر به اومانیسم و در بعد دنیوی می‌انجامد، لیکن آنچه استاد مطهری با تکیه بر آموزه‌های وحیانی ارائه می‌دهد، دربردارنده تمام ابعاد وجودی انسان است.

نظر به تعدّد و تنوّع ادیان در روزگار ما و ادعایی که هر یک از آنها مبنی بر حقّانیت و نجات دارند، رویکردهای مختلفی خصوصاً در عصر حاضر نسبت به چنین ادعاهایی مطرح شده است که عمدتاً بستر آن در غرب فراهم گردیده است. الهیات مسیحی که بیش از هر دین دیگری خود را در مواجهه با پیروان ادیان و نحله های مختلف فکری دیده و از طرفی بر حقّانیت و نجات تأکید دارد، اکنون با این مسئله جدّی روبه‎روست که مدّعیان ادیان دیگر نیز همین ادعا را داشته و بنابراین یا باید در مقابل حریفان جدّی خود بایستد و یا کثرت آنها را به رسمیت بشناسد و به گونه ای به پلورالیسم دینی تن دردهد. آنچه در غرب اتّفاق افتاده است، صورت اخیر مسئله است که با تلاش های متکلّم معاصر مسیحی، جناب «جان هیک» بیشتر پیوند خورده است. در بینش جان هیک کثرت ادیان به رسمیت شناخته شده و او سهمی برای حقّانیت و نجات آنها قایل شده است. عللی همچون توسعه ارتباطات، معاشرت با پیروان ادیان گوناگون، افول معنویت و در مواردی وجود آموزه‏هایی عقل‎گریز در ذات پارادوکسیکال دین مسیحی، انحصارطلبی و علل دیگر از عوامل عمده گرایش به پلورالیسم دینی و سبب تقویت بنیان های این نوع نگرش گردیده است. نویسندگان این مقاله با عنایت به اهمیت موضوع در صدد استقرای آن علل بوده و حتّی الامکان با بررسی پاره‏ای از نقدهای وارد بر آنها در پی آن‏اند چشم اندازی از علت عدم اقبال متکلمان مسلمان را به این نوع اندیشه ترسیم نمایند.