جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

میسیونرهای آمریکایی در سال‌های1250-1344 ق./1834-1925 م. بیش از نیم‌قرن در ایران عصر قاجار حضور داشتند که طی این دوره فعالیت‌های گوناگونی در حوزه‌های مذهبی، آموزشی، فرهنگی و بهداشتی انجام دادند. با وجود اینکه مناطق مختلف به‌ویژه در غرب و شمال ایران، از جمله ایالات آذربایجان، کردستان، همدان، کرمانشاه و گیلان عرصه فعالیت ایشان بود؛ اما منطقۀ آذربایجان اولین و مهم‌ترین حوزۀ فعالیت میسیونرهای آمریکایی محسوب می‌شد. ایالت آذربایجان از دیرباز محل سکونت اقلیت‌های مختلف مسیحی همچون ارامنه، آسوریان و کلدانیان به شمار می‌رفت. مبلغان کاتولیک همچون کشیشان کرملیت از دورۀ صفویه در این منطقه فعالیت می‌کردند. میسیونرهای آمریکایی که بیشتر به دنبال احیای کلیسای نسطوری بودند، به ارائه خدمات آموزشی‌ ـ فرهنگی و بهداشتی در میان مسیحیان آذربایجان پرداختند. این مبلغان، از طریق حضور طولانی‌مدت و ارتباطات نزدیک، توانستند جامعۀ آسوری آذربایجان را تحت‌تأثیر خود قرار دهند. مقالۀ حاضر سعی دارد با تکیه بر روش توصیفی‌ ـ تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه‌ای، فعالیت‌های میسیونرهای آمریکایی در جامعۀ آسوری آذربایجان و نیز نتایج آن‌ها را مورد بررسی قرار دهد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد جامعۀ آسوری آذربایجان در نتیجۀ اقدامات هیئت تبلیغی آمریکا دست‌خوش تحولاتی شد. آسوریان در حالی توانستند جایگاه اجتماعی خود را بازیابند که انسجام سنتی جامعه‌شان دچار ازهم‌گسیختگی گردید. افزون آنکه تغییرات مذکور رویارویی آسوریان با هم‌وطنان مسلمان ایشان را در پی آورد.

با ورود اعراب مسلمان به سرزمین مصر تغییرات گسترده‌ای از لحاظ اجتماعی و فرهنگی در این منطقه پدید آمد. در این دوران مناسبات مسلمانان با مسیحیان قبطی، که اکثریت ساکنان مصر را تشکیل می‌دادند، تابع تغییر قدرت و سیاست حاکمان مسلمان بود. در چنین وضعیتی، اوضاع مسیحیان ملکائی صومعه سنت کاترین در سینا تا حدی با وضعیت سایر مسیحیان ساکن در مصر متفاوت بود. مسیحیان ملکائی ساکن در این صومعه در اوضاع و احوالی که بسیاری از حاکمان مسلمان این منطقه بر مسیحیان سخت می‌گرفتند همواره وضعیت مطلوب‌تری نسبت به هم‌دینان خود تجربه می‌کردند و همواره مسلمانان به آنها توجه داشتند. این مناسبات هیچ‌گاه یک‌طرفه نبود و راهبان این دیر نیز نگاه مسالمت‌آمیزی به مسلمانان داشتند. این مقاله در صدد است علل تعاملات مسیحیان ملکائی صومعه سنت کاترین را با حاکمان مسلمان در دوره فاطمیان، ایوبیان و ممالیک بررسی کند.

بررسی فعالیت‌های اتباع و سفرای دولت‌های اروپایی در ایران از جمله موضوعات قابل توجه در دورۀ صفوی است. در میان فرستادگان مذکور، «پدر ژان تاده»، سفیر اعزامی دربار واتیکان که در سال 1607م / 1016ق مقارن سلطنت شاه عباس اول همراه شماری از کشیشان کرملیت وارد اصفهان شد، یکی از مشهورترین آنهاست. حضور 19 سالۀ این کشیش اسپانیایی تباردر ایران و همچنین انتخاب وی به‌عنوان فرستادۀ ویژه شاه عباس به دربار روسیۀ تزاری و نیز پادشاهی لهستان، نشانه‌ای از اعتماد و توجه خاص شاه ایران به این مبلّغ مذهبی و فرستاده است. در این مقاله، با روش توصیفی ـ تحلیلی به حضور دراز مدت ژان تاده در دربار صفوی و همچنین چگونگی فعالیت‌های وی به عنوان سفیر دربار واتیکان در ایران پرداخته خواهد شد.

حضور هیات های تبلیغی - تبشیری اروپایی در ایران، از جمله مباحث مورد توجه در تاریخ صفویه است، و کارملیت ها از مهم ترین این هیات ها بوده اند. کارملیت ها به عنوان یکی از هیات های تبلیغی کاتولیک و فرستادگان پاپ، از دوره حکومت شاه عباس اول، به منظور برقراری اتحاد میان ایران و دول مسیحی اروپا در برابر عثمانی، و نیز ترویج مذهب کاتولیک، به ایران آمدند و برای تحقق این اهداف به فعالیت های مختلفی پرداختند و تا انقراض صفویان همواره مورد حمایت شاهان آن سلسله بودند. هم از این رو بود که آنان توانستند تا پایان عصر صفوی و حتی بعد از آن، در ایران حضوری فعال و مستمر داشته باشند. حضور و فعالیت های کارملیت ها در ایران عصر صفوی در زمینه های مختلف سیاسی، فرهنگی، اجتماعی و مذهبی پی آمدهایی به دنبال داشت، که بیش تر این پی آمدها در راستای تحقق اهداف پاپ و برخی دول اروپایی بود. این پژوهش در پی آن است که پس از ارائه معرفی کوتاهی از کارملیت ها و چگونگی حضور آنان در ایران عصر صفوی، پی آمدهای مذهبی حضور آنان را در آن دوره بررسی و واکاوی نماید.

کارملیت­ها یکی از گروه­های تبشیری کاتولیک بودند که فعالیت­های گسترده­ای در ایران دوره صفوی داشتند و به دنبال تحقق اهداف پاپ و برخی از کشورهای اروپایی بودند. عوامل سیاسی از جمله برقراری اتحاد میان ایران و دولت های مسیحی اروپا در برابر عثمانیان، حضور این گروه را در ایران هموار کرد و شاهان صفوی به حمایت از ایشان برخاستند. این مقاله به بحث از مهم­ترین فعالیت­های فرهنگی و اجتماعی کارملیت­ها­ در ایران عصر صفوی می­پردازد که از جمله آنها تاسیس اولین چاپخانه در اصفهان، ترجمه متون مسیحی، تالیف آثاری همچون فرهنگ های چند زبانه، منشآت عصر صفوی و برپایی مراکز تبلیغی و نوانخانه­ها­ست. نتیجه تحقیق نشان می­دهد که فعالیت­های فرهنگی و اجتماعی کارملیت­ها بیشتر به سود غرب و موجب شناخت بیشتر اروپاییان از ایران شد و ایرانیان به علت پایبندی به دین اسلام تعامل اندکی با آنان پیدا کردند.