جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

دوبن‌نگری یا ثنویت یکی از برجسته‌ترین اندیشه‌های انسانی است و در جهانِ اندیشه ایرانی جایگاه ویژه‌ای دارد، به نحوی که در جهان هرگاه سخن از دوبن‌نگری می‌شود، به نوعی سخن از اندیشه ایرانی نیز می‌شود. موضوع پژوهش حاضر بررسی دوبن‌نگری در ساحتِ اندیشه و اسطوره ایرانی است تا از این راه افزون بر شناخت دقیق‌تر مختصات فکری ایرانی به چارچوب و الگویی برای بررسی و تحلیل منظومه‌های حماسی بتوان دست یافت. این پایان‌نامه با روشی توصیفی ـ تحلیلی صورت پذیرفته است و رویکرد نگارنده در آن پدیدارشناسی دینی ـ اسطوره‌ای است. همچنین گونه‌شناسی بیانکی روش بررسی نگارنده در شناختِ اشکال ثنویت در اساطیر و حماسه‌های ایرانی است. برخی از نتایج پژوهش بدین شرح است: اشکال متعدد دوبن‌نگری از جمله، بنیادین/ محدود/ دیالکتیکی/ فرجام-شناسانه و کیهانی و ضدکیهانی را می‌توان در ادیان و اساطیر ایرانی تشخیص داد، با این همه قرائت‌های متفاوت از اندیشه ایران باستان و همچنین دشواری‌های پیرامون راست‌کیشی زرتشتی پژوهنده را از اطلاق یک گونه خاص برای نمونه دوبن‌نگری رادیکال بازمی‌دارد. از سوی دیگر تمدن دیرپای ایرانی و حضور باورها و ادیان متعدد موجب شده است که انواع ثنویت نه در یک دین بلکه در مجموعه‌ای از ادیان ایرانی دیده شود. مفاهیم عمده بازشناخته شده دوبنی ایرانی عبارتند از: اهورا/ دیو؛ اهورامزدا/ اهریمن؛ نظم/ آشوب؛ ایران/ انیران؛ مینوگ/ گیتیک و برخی مفاهیم دوبنی پیرامون کیهان‌شناسی، کیهان‌زایی، رستگاری‌شناسی و فرجام‌شناسی ایرانی همچون باور هزاره‌گرا. همچنین نمود این نگرش‌ بر شاهنامه و دیگر حماسه‌ها با مفاهیمی از این دست همراه می‌باشند: مفهومِ دیگری به عنوان مفهومی دوبنی در حماسه‌ها؛ دوبنی خیر و شر؛ تن و رویین‌تنی و دوبنی در حیوانات؛ فرجام‌شناسی و هزاره‌گرایی در شاهنامه؛ بازشناسایی شخصیت‌های اساطیری دوبنی همچون جمشید، ضحاک، فریدون، رستم، افراسیاب و...؛ همچنین مفاهیم دوبنی دیگری همچون مفهوم ایران و توران و ثنویت مینوی/ گیتیک.