جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

یکی از معضلات حوزه محیط زیست، تزاحم میان حق بر محیط زیست و حق بر توسعه است. زیرا از سویی توسعه در ابعاد گوناگونش برای زندگی بشر اجتناب‌ناپذیر است و از سوی دیگر، اغلب، توسعه به تخریب محیط زیست می‌انجامد. سازمان ملل برای حل این مشکل در میثاق‌های متعدد بین‌المللی، همانند اعلامیه استکهلم و اعلامیه ریو، «اصل توسعه پایدار» را به‌ عنوان راه‌حل مطرح کرده، که حفظ محیط زیست و تأمین نیازهای نسل‌های آینده از محورهای اساسی آن است. در این نوشتار با بررسی آیات، روایات، قواعد فقهی و روش عقلا، ضمن تبیین دیدگاه شریعت درباره جایگاه حق بر محیط زیست و حق بر توسعه، نارسایی‌های «اصل توسعه پایدار» را نشان می‌دهیم و ثابت می‌کنیم که راه‌حل واقعی تزاحم این دو حق، توسعه عدالت‌محور اسلامی است. نهادینه‌سازی قداست محیط زیست، اخلاق محیط زیست، احکام محیط زیست، حقوق محیط زیست اسلامی و نیز عدالت سیستمی و جهان‌شمول، عدالت میان‌نسلی و عدالت درون‌نسلی از محورهای اساسی توسعه عدالت‌محور اسلامی است.

فقیهان امامیه درباره نظریه تفکیک قوا بحث و اختلاف داشته‌اند. فقیهانی چون علامه نایینی و مرحوم آخوند خراسانی این نظریه را پذیرفته و از آن دفاع کرده‌اند و فقیهانی مانند شیخ فضل‌الله نوری و محمدحسین تبریزی آن را نپذیرفته و بدعت، ضلالت و مخالف شرع دانسته‌اند. نظریه تفکیک قوا در نظام ولایت فقیه پیچیده‌تر به نظر می‌رسد؛ زیرا نظام ولایت فقیه، که همان نظام امت و امامت است، متناسب با تمرکز قوا است. در این نوشتار با بررسی سیر تحول مفهوم تفکیک قوا در طول تاریخ و دلایل مسئله از آیات، روایات و سیره عقلا و بررسی آرای صاحب‌نظران اثبات شده است که اولاً از دیدگاه مذهب امامیه، نظام تفکیک قوا به عنوان یک مدل حکومتی قابل قبول است و ثانیاً تفکیک قوا در نظام ولایت فقیه کارآمد‌تر و بالنده‌تر است، با عنایت به این نکته که تفکیک قوا از دیدگاه امامیه و علمای این مذهب با آنچه در اندیشه غربی مطرح است، تفاوت‌های فراوانی دارد.

مشهور فقیهان متأخر، مرد بودن را به طور مطلق، از شرایط مرجع تقلید شمرده و زنان را به هیچ روی، شایستة احراز این مقام ندانسته‌اند. فقیهانی همانند صاحب عروه، محقق خویی، مرحوم اراکی و سایر فقیهان معاصر، مرد بودن را به طور صریح از شرایط مرجع تقلید شمرده‌اند. در این نوشتار، با بررسی دلایل مسأله از آیات، روایات و بنای عقلا و بازخوانی کلمات فقها، اثبات گردیده که زن در صورت دارابودن شرایط مرجعیت از قبیل اجتهاد، عدالت و اعلمیت‌، شایستگی دارد برای زنان مرجع تقلید باشد؛ به‌ویژه در مسائل مربوط به زنان که در آن‌ها مجتهدان زن از نظر موضوع‌شناسی حاذق‌تر به شمار می‌آیند.

فقهای امامیّه ، مسأله‌ی تشبُّه به کفّار را درحوزه‌ی عبادات، در موارد گوناگون به طور مبسوط به بحث کشانده و تاثیر آن را بر عبادت‌های مختلف، سنجیده اند ولی این مسأله در غیر عبادت، چندان مورد توجّه واقع نشده و در باره‌ی آن بحث منظّم و منسجمی ارائه نگردیده است؛ بلکه تنها در برخی کتب فقهی به طور محدود و مصداقی پیرامون آن بحث شده است. در این نوشتار، تشبُّه به کفّار در غیر عبادت، از دیدگاه فقه امامیه به طور مستدلّ و منظم مورد بحث قرار گرفته و دلایل آن با استناد به آیات و روایات، در سه حوزه‌ی پوشش، آرایش و آداب و رسوم بررسی و اثبات گردیده که مقتضای آنها در برخی موارد، حرمت و در برخی موارد، کراهت است. در پایان نیز حکم تشبُّه به کفّار با نظر به آثار و عواقب آن مورد توجّه واقع شده است.

طنز از مهم­ترین و مؤثرترین قالب­های هنری است که می­تواند به­راحتی در احساسات و عواطف مخاطب تأثیر بگذارد و پیام خود را غیرمستقیم در عمق جان وی بنشاند ولی درباره جایگاه آن در سبک زندگی اسلامی اختلاف نظر به چشم می­خورد. برخی بر آنند که طنز خلاف واقع است و موجب توهین و تنقیص افراد می­شود. در نتیجه جایگاه چندانی در سبک زندگی اسلامی ندارد. از طرفی عامه مردم غالباً طنز را با مطربی و دلقکی یکسان می­پندارند. این نوشتار با بررسی سخنان اصحاب دانش و ادب و دیدگاه شریعت اسلام به این نتیجه رسیده است که طنز اصیل با شرایط مد نظر در چارچوب شریعت، مطلوب است و در عرصه­های گوناگون سبک زندگی اسلامی، از جمله تفریح و نشاط جامعه، نظارت بر مسئولان، تهذیب نفس، امر به معروف و نهی از منکر و آموزش، جایگاه شایسته­ای دارد.

فقهای امامیه درباره مفهوم عدالت آرای گوناگونی ارائه داده‌اند. به­ طور کلی اختلاف آنها دراین­ باره در سه حوزه اساسی قابل طرح است: 1. فقهایی چون شیخ انصاری و امام خمینی، مفهوم عدالت را از قبیل ملکه دانسته‌اند؛ در مقابل، فقهایی مانند وحید بهبهانی و مرحوم خویی، ملکه ‌بودن عدالت را نپذیرفته‌ و اشکالات فراوانی بر آن وارد نموده‌اند؛ 2. مشهور فقها، گناهان صغیره را در صورت عدم اصرار مضر عدالت نمی‌دانند؛ اما در مقابل، برخی از فقها همانند شیخ عبدالکریم حائری و مرحوم خویی، صغائر را به­‌ طور مطلق منافی عدالت دانسته‌اند؛ 3. مشهور فقهای متأخر مروت را در مفهوم عدالت شرط نموده‌‌اند؛ در مقابل، فقهایی مانند صاحب جواهر و امام ‌خمینی مروت را در عدالت شرط نمی‌دانند. در این نوشتار با بررسی دلایل مسئله از آیات، روایات و اصول و بازخوانی کلمات فقها، اثبات شده است که اولاً مفهوم عدالت از قبیل ملکه است؛ ثانیاً ارتکاب صغائر به عدالت لطمه‌ای نمی‌زند؛ ثالثاً مروت در عدالت شرط نمی‌باشد.

با وجود افراط و تفریط در اعمال نامتعارف در عزاداری اهل‌بیت علیهم‌السلام، برخی اعمال یاد شده را بدون هیچ قید و شرطی جایز د‌انسته و برخی جز گریه کردن، عمل دیگری را مجاز ندانسته‌اند. در این نوشتار با بررسی‌ ادلّه و ردّ افراط و تفریط یاد شده، اثبات شده که اموری همانند سرزنی و سینه‌زنی به نحو متعارف امروزی، در مصیبت اهل‌بیت(ع) جایز است و اموری که موجب وهن دین و مذهب یا ضرر قابل توجهی بر بدن می‌شود مانند قمه‌زنی و زدن زنجیر تیغ‌دار بر بدن، جایز نیست. زنجیر معمولی از نظر شمول ادله جواز نسبت به آن، جای تردید دارد.

فقیهان امامیه درباره ولایت پدر بر دختر باکره رشیده در امر نکاح، آرای مختلف دارند. مشهور قدما و متاخران، قائل به سقوط ولایت، و استقلال باکره رشیده در ازدواج بوده اند. در مقابل پاره ای از فقیهان گفته اند: امر نکاح او به دست ولی است و نظر خود او نقشی ندارد. برخی دیگر، تشریک میان دختر و پدر را برگزیده و پاره ای نیز اقوال دیگری را اختیار کرده اند. قانون مدنی ایران، استقلال دختر بالغه رشیده را در امر ازدواج نپذیرفته است. در این نوشتار، اقوال و دلایل مسئله از آیات و روایات و اصول بررسی و استقلال باکره رشیده در امر نکاح، اثبات گردیده است. در پایان مقتضای عناوین ثانوبه نیز در مسئله مورد توجه قرار گرفته است.

بررسی جنگ روانی از دیدگاه قرآن و سیره نبوی، موضوع این تحقیق توصیفی است. نگارنده، به منظور بررسی مسئله، به بیان فرضیه هایی پرداخته است. وی نخست به بیان موضع اسلام در برابر جنگ روانی پرداخته و سپس روش استفاده جنگ روانی از نظر اسلام را شرح و بسط داده است. سپس نگارنده، به چهار نتیجه کلّی رسیده است: 1 . استفاده از هر ابزاری در دو جهت مثبت و منفی امکان پذیر است و جنگ روانی، یکی از این ابزارهاست. 2 . اسلام، استفاده از هر وسیله مشروعی را در جهت نجات انسان و جامعه و هدایت آنها به سوی کمال، جایز می شمارد و در مواردی از امکاناتی چون جنگ روانی نیز استفاده می کند. 3 . در قرآن کریم نیز آیاتی دالّ بر استفاده مطلوب از جنگ روانی برای مقابله جنگ روانی دشمن و خنثا کردن توطئه های آنان وجود دارد. 4 . در سیره نبوی هم موارد متعدّدی وجود دارد که بر استفاده مطلوب از جنگ روانی صحّه گذارده است. بنا بر این، می توان این نتیجه را گرفت که از دیدگاه اسلام، از شیوه ها و روش های مشروع جنگ روانی می توان در جهت سعادت انسان استفاده کرد و خطرها و تهدیدهای دشمن را برطرف ساخت. این پایان نامه، دارای یک مقدّمه و پنج فصل با بخش های مختلف است. در مقدّمه، نخست به طرح کلّی مسئله و تاریخچه پیدایی و به کارگیری موضوع پرداخته شده و سپس با بررسی آثار اوّلیه، منابع اصلی تحقیق، به دو دسته تقسیم شده است: دسته اوّل، منابعی که درباره جنگ روانی و تبلیغات به بحث و بررسی پرداخته اند؛ دسته دوم، قرآن و کتب تفسیری و تاریخی در مورد سیره نبوی . گفتنی است که مفسّران و مورّخان یا به این پدیده اشاره ای نکرده اند و یا به طور استطرادی از آن سخن به میان آورده اند. نگارنده، سپس در ادامه هدف تحقیق را بیان کرده و با بیان روش تحقیق، تعریف مفاهیم تحقیق، حدود و نقطه تمرکز تحقیق، فواید تحقیق و سازماندهی تحقیق، مقدّمه را به انجام رسانده است. فصل اوّل از دو بخش تشکیل شده است. در بخش اوّل، معانی واژه های کلیدی، مفهوم جنگ، جنگ روانی، معنای شایعه، معنای واژه تخریب، و معنا و مفهوم تبلیغات توضیح داده شده، و در بخش دوم، تاریخچه به کارگیری اصطلاح «جنگ روانی» توضیح داده شده است. فصل دوم نیز دو بخش دارد: در بخش اوّل که جنگ روانی از دیدگاه قرآن بررسی شده، به دو دسته از آیات اشاره شده و معنای بغی، فتنه و تشکیک در دین توسط منافقان، سپاهیان نامرئی، بدگمانی بر خدا، جنگ روانی علیه عهدشکنان، ایجاد جنگ روانی برای جلوگیری از لغزش و کمک به تحقّق امر الهی، توضیح داده شده است. فصل سوم، دارای دو بخش است: در بخش اوّل، نگاهی به جنگ روانی بر علیه سیره نبوی و اقدامات پیامبرصلی الله علیه وآله در مقابله با جنگ روانی دشمن که در غزوات به کار می گرفت، عنوان شده است. فصل چهارم، درباره یکی از ابزارهای مؤثّر در جنگ روانی، یعنی واژه «شایعه» است. محقّق، نخست، معنای شایعه پراکنی در عرف عمومی را بیان کرده و سپس به بررسی معنای شایعه در آیات قرآن کریم و سیره نبوی پرداخته و در ادامه، درباره انگیزه شایعه پراکنان، انواع شایعه و غلبه بر شایعه بحث نموده است و در پایان این فصل، به یکی دیگر از ابزارهای جنگ روانی - که تبلیغات منفی است - اشاره دارد و بر این عقیده است که این حربه، بیشتر برای تخریب و ترور جایگاه شخصیت های ممتاز الهی استفاده می شود. فصل پنجم، درباره شیوه های کاربردی جنگ روانی بر علیه امّت اسلامی است که این فصل، خود در پنج بخش مطرح شده است. در بخش اوّل به توضیح یکی از راه های کاربردی این موضوع، یعنی شبهه افکنی و ایجاد تردید در باورهای دینی مردم پرداخته و وارد توضیح معنا و مفهوم شبهه و مصداق های آن شده است. در بخش دوم، به شیوه دیگر، یعنی تحریف در نصوص دینی اشاره شده و در بخش سوم، بدعت و تفسیر به رأی و در بخش چهارم، به ناامید کردن مردم نسبت به آینده اسلام و انقلاب اشاره شده و در نهایت در بخش پنجم، استفاده از مفاهیم سیّال فرهنگ بیگانه و بسترسازی برای ورود آن از دیگر شیوه های کاربردی در جنگ روانی برشمرده شده است.

در این پایان نامه موضوعات زیر بررسی شده اند:تعریف لغوی و اصطلاحی اعجاز، شرایط اعجاز، قرآن معجزه ابدی، ضرورت شناخت اعجاز قرآن، اعجازلفظی قرآن، در حوزه فصاحت و بلاغت، عدم اختلاف در اسلوب، جاذبه قرآن، و اعجاز علمی آن مشتمل برکرویت زمین، جاذبه زمین، حرکت زمین، حیات درسایر کرات، اخبار غیبی قرآن همچون ورود پیامبر(ص) و مسلمانان به مکه و فتح آن، کثرت نسل پیامبر(ص)، شکست و پیروزی روم، نابودی ابولهب اعجازتشریع قرآن در داشتن ضمانت اجرایی احکام وسازگاری آنها با تمدنها و فطرت آدمی. پاسخ به شبهاتی پیرامون اعجاز قرآن مانند تناقض در آیات، تحریف قرآن، ناهماهنگی با قواعد نحوی، نظریه صرفه و ... .