جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

مرجئه به عنوان یکی از فِرَق اسلامی بر اساس اوضاع و احوال حاکم بر جامعه اسلامی ظهور کرد. این تفکر ابتدا با پرهیز از داوری درباره صحابه پیامبر (ص) راجع به مسئله جانشینی ایشان، نخستین پایه‌های عقیدتی‌اش را بنیان نهاد. هرچند ابتدای ظهور این فرقه با مسائل سیاسی گره خورده بود اما به‌تدریج و با گذشت زمان، تعالیم ابتدایی‌اش وارد مباحث کلامی و دینی شد؛ تفکراتی که قائل به جدایی ایمان از عمل اشخاص شد. در بررسی عوامل شکل‌گیری اندیشه ارجاء باید در وهله اول عوامل دینی و غیردینی را بررسی کرد. پرسش این پژوهش حول این محور است که چه عواملی باعث شکل‌گیری اندیشه مرجئه در خراسان شد. در این باره باید به عواملی همچون موقعیت جغرافیایی و اقتصادی خراسان، اختلافات قبیله‌ای، فتوحات و گروه‌های اجتماعی گوناگون اشاره کرد که در این مقاله به روش توصیفی‌تحلیلی بر مبنای تاریخی بررسی خواهیم کرد.

هدف: هدف از نگارش مقالة حاضر، ارائة کلان‌روایتی تاریخی از مرتضی مطهری و تبیین جایگاه آن در مشروعیت‌بخشی نسبت به گفتمان سیاسی برآمده از انقلاب اسلامی بود. روش: در این پژوهش به روش توصیفی- تحلیلی، کلان‌روایت تاریخ‌نگارانة مطهری، واکاوی و نقش آن در مشروعیت‌بخشی سیاسی و تأثیر تئوریک بر بنیانهای نظری انقلاب اسلامی بررسی شد. یافته‌ها: نظام تاریخ‌نگارانة مطهری که برآمده از جهان‌بینی دینی و برداشت شیعی از قرآن و احادیث است، به مثابة مهم‌ترین آبشخور نگرش تاریخی وی، نقشی بی‌بدیل ایفا کرده است و در پی آن، کلان‌روایتی خلق شده که سیر حرکت تاریخ را به کمک مفاهیمی همچون: فطرت، غیبت، امامت، تکامل، تکامل معنوی، و مفاهیمی از این دست تبیین کرده است. نتیجه‌گیری: تفکر و بینش تاریخی مطهری در مشروعیت‌بخشی به انقلاب اسلامی در ایران، پیوندی ایدئولوژیک و تئوریک برقرار کرد و پدیدة سیاسی انقلاب در نظر وی، مؤلفه‌ای مهم برای تدوام سیر روند تاریخ بر مبنای فطرت و مهدویت بوده است.