جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

در پی گسترش اسلام در ایران و توجه به حج به ‌عنوان یکی از مهم‌ترین آیین‌های دینی، اعزام کاروان‌های متعددی از سرزمین‌های شرق خلافت با عنوان رکب الخراسان به حرمین شریفین رواج یافت. این سفر دینی که در مسیری طولانی صورت می‌گرفت، گاه به دلیل مشکلات و خطرات مسیر متوقف می‌ماند. پس از افول دستگاه خلافت عباسی (132-656 ﻫ.ق.) و تجزیه سرزمین‌های زیر سلطه ایشان و افزایش درگیری‌های داخلی و خارجی سلسله‌های ایرانی بر سر تصاحب تاج ‌و تخت و توسعه قلمرو، دوره‌ای طولانی از ناامنی‌های مقطعی در مسیرهای منتهی به عراق و حجاز ایجاد شد که در نتیجه آن، نه ‌تنها امکان فعالیت‌های عمرانی و خدمات بهتر برای قافله‌ها میسر نگردید، بلکه با افزایش درگیری‌های فرقه‌ای، ظهور گروه‌های تندرو و رواج راهزنی قبایل عرب، قافله‌های حج در برخی دوره‌ها از سفر بازماندند. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی و با تکیه ‌بر منابع کتاب‌خانه‌ای در پی مطالعه تأثیر ناامنی به‌عنوان متغیری مستقل بر روند حج‌گزاری خراسانیان در ابتدای قرن سوم تا میانه قرن پنجم هجری است.

موقعیت راهبردی قلمرو فاطمیان، به‌ویژه بندرهای دریای سرخ، سبب شد تا آنان با کنترل راه‌ها و استفاده از مزایای آن، نقشی فعال و تأثیرگذار بر روند تجارت دنیای اسلام و خارج از آن ایفا کنند و مقاصد خود را با استفاده از عواید تجارت پیش ببرند. رویکرد خلافت فاطمی در توجه به بازرگانی، به ‌عنوان متغیری ثابت و مهم، موجبات شکوفایی بنادر مصر در دریای سرخ را فراهم نمود و هم‌زمان بر بندرهای فارس تأثیر منفی نهاد و موجبات افول تدریجی آن‌ها را فراهم کرد. پژوهش حاضر، با روش توصیفی ـ تحلیلی تلاش دارد که علل توجه فاطمیان به تجارت را مورد مطالعه قرار دهد و پاسخی به این سؤال بیابد: علل و زمینه‌های توجه فاطمیان به تجارت کد‌ام‌اند؟ و اتخاذ این سیاست، چه تأثیری بر بنادر ایالت فارس به ‌جای نهاده است؟