جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

رسانه های جدید، فرصت هایی برای بازنمایی آموزه های دین و معارف آن با شیوه های جدید ایجاد می کنند که تعداد زیاد وبگاه ها با محتوای مذهبی نشان می دهد افراد و نهاد های دینی با استفاده از امکانات و قابلیت های فضای وب، سعی دارند از طریق این رسانه ها به معرفی و بیان آموزه های دینی بپردازند. در این میان توجه به امکانات زیبایی شناختی در رسانه های جدید و به طور خاص در طراحی وبگاه های دینی می تواند در ارائه بهتر و مطلوب تر محتوا به مخاطب، نقش مهمی ایفا کند؛ از این رو پژوهش حاضر با توجه به اهمیت رسانه های جدید در ارتباطات عصر معاصر و نقشی که این رسانه ها در معرفی و بیان مفاهیم دینی دارند، به بررسی ویژگی های زیبایی شناختی موجود در طراحی وبگاه های دینی پرداخته است. این پژوهش از نظر روشی، توصیفی- تحلیلی است که جمع آوری داده های آن به شیوه کتابخانه ای صورت گرفته است. بر اساس یافته های پژوهش به نظر می رسد در طراحی وبگاه های دینی، امکانات زیبایی شناختی و بصری مناسب در جهت انتقال موفق آموزه های دینی تا حد زیادی نادیده گرفته شده است؛ لذا فقدان بکارگیری شیوه های مناسب در طرح مفاهیم و محتوای دینی سبب ضعف وبگاه های مورد نظر می شود.

هایدگر در رسالۀ سرچشمۀ اثر هنری، با روش فلسفی به چیستی هنر و اثر هنری می‌پردازد. او شرط وجود اثر هنری و شرط مواجهه با آن را منوط به بحث هستی‌شناسانه دانسته و در این حالت، آن را گشاینده حقیقت هستی معرفی می‌کند، حقیقتی که حتی در دوران رونهان‌کنندگی هستی امکان گشایش را مهیا می‌کند. بر این اساس، اثر هنری زمانی که بتواند به پرسشگری از هستی بپردازد و خود را از بند هستنده رها سازد و به هستیِ هستنده معطوف سازد، امکان گشایش را برای خود مهیا می‌کند. اما چه چیز می‌تواند اثر هنری را در امکان پرسش‌گری از هستی قرار دهد و چه معیاری برای سنجش امکان ورود هر اثر هنری به دایرۀ هستی‌شناسی وجود دارد؟ معیاری که بتوان هر اثر هنری را با آن مقایسه نمود و مؤلفه‌های هستی‌شناسانه آن را از نظر هایدگر مورد واکاوی قرار داد. در این مقاله، سعی بر آن است تا با استفاده از معیاری که بر اساس رسالۀ سرچشمۀ اثر هنری هایدگر بدست می‌آوریم، تابلوی کفش‌های وان‌گوگ و نیز تابلویی از سهراب سپهری را مورد ارزیابی قرار دهیم، تا ابعاد نظر هایدگر پیرامون اثر هنری، دستِ‌کم، به بحث گذاشته شود.

هدف اصلی این پژوهش، واکاوی اندیشه‌های راجر اسکروتن(1944-2020)، فیلسوف بریتانیایی، در قلمرو زیبایی‌شناسی تحلیلی است. اسکروتن به طور خاص از پروژه نقادی قوای عقلانی کانت، و بصیرت‌های ویتگنشتاین در قلمرو زبان و معانی تأثیر پذیرفته است. بدین‌منظور ضمن گزارشی مختصری از منظومه فکری وی، گام‌هایی که وی در بسط زیبایی‌شناسی تحلیلی(در دو بخش داوری زیبایی‌شناختی و دسته‌بندی زیبایی) برداشته، استخراج شده است. این پژوهش با استناد به منابع کتابخانه‌ای مرتبه اول، و با استفاده از روش تحلیل مفهومی صورت پذیرفته است. از منظر اسکروتن، زیبایی‌‌‌‌شناسی هسته فلسفه است و اهمیت آن امروزه از سایر شاخه‌های فلسفه بیشتر است، حتی اگر به خاطر این رشته مرکزی به سایر شاخه‌ها وابسته باشد. مهمترین نتایج این پژوهش عبارتند از بازسازی و به‌کارگیری دو مفهوم علقه فاقد علقه و دوگانه غایت-ابزار، تنقیح اقوال مشهور برای سنجش زیبایی (لذت، مرتبه، التفات، دلیل/داوری، توصیف ابژه و حکم دسته اول) و نظریه‌های زیبایی‌شناسی، رابطه امر مقدس، زیبایی و امیال در زیبایی انسانی، به‌کارگیری تمایز فهم و تبیین در زیبایی طبیعی، عقل عملی در زیبایی روزمره و تمایز فانتزی-خیال و الگوی تعلق/همخوانی در زیبایی هنری.

نهج البلاغه در بردارنده نکات ارزشمندی از وصف زیباییهای عالم از جمله رنگها و معانی آنها است. مسئله این تحقیق واکاوی فرازهای نهج البلاغه و رویکردهای مختلف درباره رنگ است. این تحقیق با هدف تبیین رنگها و معانی آن، پرسشها را اینگونه مطرح می کند: حضرت علی(ع) در نهج البلاغه با چه رویکردها، دیدگاه ها و نیز ویژگیهای تجسمی و هنری به رنگ نگریسته و آن را بیان می کند؟ رنگها دارای چه معانی و نشانه هایی هستند؟ نتایج حاصله از این تحقیق که به روش توصیفی تحلیلی انجام شده است نشان می دهد، رنگها در نهج البلاغه با سه رویکرد و دیدگاه از منظر حضرت علی(ع) بیان شده اند رویکرد اول بر وجه نمادین رنگها، دوم به طبیعتگرایی و تأثیرات روانی رنگ بر روی بشرو نیز ارجاعات رنگ در طبیعت حیوانات، انسانها و گیاهان حتی آسمان و زمین و نیز دیدگاه سوم بر وجه زیبایی شناسی و تجسمی رنگ اشاره دارد.

ارائه و معرفی خلاقانه شخصیت های قدسی و معصوم در قالب ساختارهای تلویزیون و تبلیغ آنها از زبان این رسانه با چالش هایی روبروست که نیازمند واکاوی و مطالعه دقیق است. این مقاله تلاش دارد با بازشناسی نسبت تلویزیون و دین و مرور نظریه های فلسفی مربوطه، به این سوال اساسی پاسخ دهد که انتقال مفاهیم مجرد و ارائه شخصیت های قدسی و معصوم مانند حضرت حجت (عج) و تبلیغ فرهنگ مهدوی در تلویزیون، چگونه و تا چه اندازه امکان پذیر است؟این نوشتار می کوشد از طریق مروری بر ادبیات عموما فلسفی و زیبایی شناختی پیرامونی که بیشتر در غرب انجام پذیرفته و با اتکا به اهداف دینی فرهنگ اسلامی ایرانی به نسبت معقولی بین آن دو برسد.

بیان مسئله کمتر از نیم قرن است که پژوهشگران ایرانی در حوزه‌ی فلسفه و هنر با دیدگاه ویژه‌ی سنّت‌گرایی آشنا شده‌اند. در این مدّت، از بین آثار پُرشمار سنّت‌گرایان، فقط تعداد بسیار کمی به فارسی ترجمه شده‌اند که در میان همین تعداد محدود نیز، به‌ندرت آثار اساسیِ سنّت‌گرایان به چشم می‌خورد؛ منظور آثاری است که به‌طور مُفصّل و متمرکز در حوزه‌ی هستی‌شناسی و معرفت‌شناسی به نگارش درآمده‌اند و برای فهم عمیق و همه‌جانبه از دیدگاه سنّت‌گرایی، در اولویت‌اند و ضرورت تام دارند. در حوزه‌ی حکمت هنر و زیبایی، چند اثر از آثار سنّت‌گرایانی چون آناندا کوماراسوآمی، تیتوس بورکهارت، سیّد حسین نصر و مارتین لینگز، که آثار مستقلی در این زمینه نگاشته‌اند، ترجمه شده است. از آثار فریتیوف شوئون نیز، که در آثارش فصل‌های جداگانه‌ای را به موضوع هنر و زیبایی اختصاص داده، ترجمه‌هایی انجام شده است.در میان پژوهشگران ایرانی، افرادی معدود به نقد و بررسی آرای سنّت‌گرایان درباره‌ی هنر و زیبایی پرداخته‌اند. نام این پژوهشگران و عنوان مقاله‌ی ایشان بدین شرح است:1. سید رضی موسوی گیلانی، «نقد و بررسی آرای سنّت‌گرایان پیرامون هنر اسلامی»2. جواد امین خندقی و سید رضی موسوی گیلانی، «نقد دیدگاه سنّت‌گرایان در باب هنر سنّتی، هنر مقدّس و هنر دینی»3. محمود تیموری، «نقدی بر زیبایی‌شناسی شوان»4. سید امیر منصوری و محمود تیموری، «نقد آرای سنّت‌گرایان معاصر در زمینه هنر و معماری اسلامی»5. سید محمد هادی موسوی رکنی، «نقد دیدگاه سنت‌گرایان در مورد سرآغاز هنر خوشنویسی اسلامی»6. سعید بینای مطلق، «بررسی و نقد زیبایی و کمال از نظر کوماراسوآمی»با بررسیِ دقیق‌ این نقدها و خوانش عمیق‌ آثار سنّت‌گرایان، به‌ویژه آثار بنیادین‌شان، توجه ما به مسئله‌ای مهم معطوف می‌شود که به اعتبارسنجیِ این نقدها مربوط است و این پرسش مهم را پیش می‌نهد که مقدمات ضروری و شیوه‌ای که منتقدان بایستی در چارچوب نظری و موضعِ نقد خود نسبت به آرای هنری و زیبایی‌شناختیِ سنّت‌گرایان لحاظ کنند، تا چه اندازه مبتنی بر شناختن و لحاظ کردنِ مبانی فکریِ سنّت‌گرایان بوده است. این مسئله را بدین ترتیب می‌توان تبیین و تشریح کرد:این امری بدیهی است که برای نقد هر دیدگاهی ـ البته نقدی مستدل و معتبر ـ نخست باید از مبانی معرفتی و مفاهیم بنیادین آن دیدگاه، به‌درستی و به‌طور کامل آگاه باشیم تا در گام بعد بتوانیم در موضوعات مختلف، با توجه به جهت‌گیریِ فکری و دلایل خود، آرای برخاسته از آن دیدگاه را نقد کنیم. همچنین مسلم است که این موضوع در اعتبارسنجیِ نقدها نیز، در زمره‌ی معیارهای اصلی قرار دارد. اما این امرِ بدیهی در بیشتر نقدهای داخلی ـ و حتی برخی نقدهای خارجی ـ که نسبت به آرای سنّت‌گرایان درباره‌ی هنر و زیبایی بیان شده است، در بهترین حالت، دچار نوعی نقص و تشویش بوده و در بدترین حالت، به‌طور کامل مغفول مانده است. به بیانی دیگر، در بیشتر نقدهای داخلی، دو وضعیت را می‌توان تشخیص داد: 1. برخی منتقدان به نکته‌ها و ایرادهایی اشاره کرده‌اند که به‌کلّی از چارچوب نظریِ سنّت‌گرایان خارج است، یعنی این منتقدان به شیوه‌ای کاملا یک‌سویه، فقط با اتّکا به مبانی نظریِ خود و معیارهای برخاسته از نظام فلسفی و جهان-بینیِ خودشان به نقد آرای سنّت‌گرایان درباره‌ی هنر و زیبایی پرداخته‌اند، بدون اینکه مبانی نظری سنّت‌گرایان را در نقد خود لحاظ کرده باشند. برای مثال می‌توان به نقد دکتر سید رضی موسوی گیلانی اشاره کرد که در مقاله‌ی خود با عنوان «نقد و بررسی آرای سنّت‌گرایان پیرامون

این مطالعه بر محور سوال انجام شده است که اگر قرار باشد فیلمنامه ای با محوریت «حضرت مهدی» نگارش شود آن فیلمنامه از چه الگوی تکنیکی و فرمی تبعیت خواهد کرد. الگوهای طراحی فیلمنامه های سینمای کلاسیک عموما بر الگوی ارسطویی استوار است که با توجه به مبانی فلسفی و خاستگاه های فرهنگی چنین الگو هایی_ نمی تواند ظرف ایده الی برای طرح شخصیت های قدسی مانند معصومین و حضرت حجت (علیه السلام) قرار گیرد. با توجه به ابعاد عدیده ساختار در فیلمنامه (مانند پیرنگ ماجرا، شخصیت پردازی، دیالوگ نویسی و ...) این مطالعه تنها بر بعد «شخصیت پردازی» در فیلمنامه متمرکز شده که از طریق احصاء مختصات تکنیکی و مقتضیات شخصیت پردازی در فیلمنامه_ کارآمدی انها را در طرح شخصیت حضرت مورد ارزیابی قرار می دهد. فرضیه این مقاله این است که قابلیت های تکنیکی فیلمنامه ها با الگوهای ارسطویی عموما مناسب طرح شخصیت های زمینی اند و باید در ویژگی های ساختاری این الگو ها از جمله اصل شخصیت پردازی تصرف کرد و قابلیت های نوینی را در ساختار فیلمنامه ارائه داد.

این مطالعه پیرامون این پرسش محوری انجام شده است که اگر قرار باشد فیلمنامه ای با محوریت «شخصیت های مقدس معصومین مانند پیامبر و امامان» نگارش شود، آن فیلمنامه باید از چه الگوی تکنیکی و فرمی تبعیت کند. الگوهای طراحی فیلمنامه های سینمای کلاسیک عموما بر الگوی ارسطویی استوار است که با توجه به مبانی فلسفی و خاستگاه های فرهنگی چنین الگوهایی، نمی تواند قالب ایده آلی برای طرح شخصیت های قدسی مانند معصومین قرار گیرد، زیرا اولا، شخصیت های معصوم را نمی توان نشان داد؛ دوم این که شخصیت آنان ایستا و پایدار است که در تعارض با شخصیت پردازی در فیلمنامه نویسی است که شخصیت ها عموما ناپایدار و دایم در حال تحول اند.با توجه به ابعاد عدیده ساختار در فیلمنامه (مانند پیرنگ، ماجرا، شخصیت پردازی، دیالوگ نویسی و...)، این مطالعه فقط بر بعد «شخصیت پردازی» در فیلمنامه متمرکز شده که از طریق احصای مختصات تکنیکی و مقتضیات شخصیت پردازی در فیلمنامه، کارآمدی آن ها را در طرح شخصیت حضرات معصومین مورد ارزیابی قرار می دهد. فرضیه این مقاله این است که قابلیت های تکنیکی فیلمنامه ها با الگوهای ارسطویی، عموما، مناسب طرح شخصیت های زمینی اند و باید در ویژگی های ساختاری این الگوها از جمله اصل «شخصیت پردازی» تصرف کرد و قابلیت های نوینی را در ساختار فیلمنامه تعریف کرد، والا شخصیت آنان از مراتب قدسیت به مراتب زمینی فروکاهیده خواهد شد.

در همه اعصار، فرشتگان و ماهیت آن ها برای انسان، جذاب و پرسش برانگیز بوده است. این جذابیت تنها به این دلیل نیست که بشر نمی تواند ملائک را همچون دیگر ارکان عالم مشاهده کند، بلکه دلایل دیگری را نیز در خود دارد. از مهم ترین این دلایل نقش فرشتگان در جهان هستی و ارتباط آن ها با زندگی دنیوی و اخروی آدمی است. بازنمایی فرشتگان در رسانه های غربی، با حقیقت و آموزه های اسلامی مغایرت دارد، ولی متاسفانه به دلیل قدرت جادویی رسانه، تاثیرات فراوانی بر اذهان عمومی گذاشته است.این پژوهش تلاش دارد بر اساس آموزه های اسلامی سیمای فرشتگان را در رسانه ملی تحلیل کند و همچنین راهکارهای عملی و کاربردی را در چگونگی بازنمایی فرشتگان در رسانه را پیشنهاد کند. نتایج به دست آمده از این پژوهش نشان می دهد که اهالی رسانه باید همانطورکه به امور فنی رسانه تسلط داشته باشند، به مفاهیم و آموزه های اسلامی نیز واقف باشند.