جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

قرآن کریم به‌عنوان یکی از کتاب‌های آسمانی، همواره مورد مطالعۀ مستشرقان با فعالیت‌های مختلفی از جمله ترجمه و تفسیر و با اهدافی چون ایجاد تشابه ویا تقابل قرآن و سایر کتاب‌های آسمانی، عرضۀ ضعف قرآن، کشف واقعیت با معیارهای علمی و ... بوده است. تئودور خوری کشیش مسیحی آلمانی است که بخش زیادی از فعالیت‌های علمی خود را بر ترجمه و تفسیر قرآن کریم متمرکز کرده و توانسته طرفدارانی را از جامعۀ مسیحیان به خود جلب کند. این پژوهش درصدد پاسخ به این پرسش است که روش تفسیری تئودور خوری، کشیش مسیحی آلمانی، در تفسیر او از قرآن کریم در محورهای مبانی، قواعد و منابع چگونه قابل ارزیابی است؟ بررسی توصیفی‌ـ‌تحلیلی این مسئله در سه حیطۀ مبانی در بخش اعجاز، قواعد در بخش توجه به قرائن و حیطۀ استفاده از منابع مختلف تفسیری نشان می‌دهد تفسیر وی علی‌رغم اعتقاد به الهی و معجزه‌بودن قرآن، به دلیل بسنده‌کردن به برخی منابع اهل سنت در تفسیر آیات و عدم بررسی سایر مستندات مسلمانان، بیشتر با سطحی‌نگری در آیات و در برخی موارد با تسامح همراه بوده و همین امر موجب شده نه‌تنها تفاوتی میان قرآن وکتاب‌های مقدس نیابد، بلکه در برخی موارد او را از نگاه بی‌طرفانه نسبت به جنبه‌های مختلف اسلام و قرآن بازداشته است.

«تطبیق» با معادل‌هایی نظیر: «موازنه»، «مقارنه» و «مقایسه» بکار رفته است. در شیوه «تطبیق» و «مقایسه» دو یا چند دیدگاه یا مکتب در مورد موضوعی خاص که با یکدیگر سنخیت دارند، مورد بررسی و نقادی قرار گرفته تا وجوه اشتراک و اختلاف آنها مشخص شده و برتری‌ها و ضعف‌های هر یک هویدا شود و در نهایت اولویت یکی بر دیگری به اثبات رسد. یافته‌های پژوهش بیانگر آن است که تا قبل از قرن دوم در تفاسیر اهل سنت اثری از تطبیق دیده نمی‌شود بلکه احادیث و روایات مورد قبول صحابه و تابعین بدون در نظر گرفتن دیدگاه مخالف، نقل شده است. در قرن چهارم با شکل گیری مذاهب دیگر و رشد آن نظیر معتزله، برخی تفاسیر در حد جمع آوری نظرات و آراء(موازنه و مقارنه) پیش رفته سپس با شدت گرفتن تحولات سیاسی و اجتماعی، فرصتی برای نقد و بررسی و ابراز نظرات (مقایسه)پیدا شد. این پژوهش، روش توصیفی و تحلیلی را بکار برده و در مسیر تحولات تطبیق و توسعه‌ی معنایی آن به نکته‌ی مهم نوفهمی دست یافته است.

فهم گزاره ها و مسائل هر علمى بر مبانى و قواعد خاصى استوار است که در اصطلاح، «منطق فهم» نامیده مى شود. پژوهش حاضر که درصدد بررسى منطق فهم روایات تفسیرى در المیزان است، آن را از نظرگاه مفسّر بزرگ، علامه طباطبایى(ره)، در بعد مبانى عقلى به تحقیق کشیده و منطق مذکور را در حوزه عصمت اهل بیت(علیهم السلام) در فهم و تفسیر قرآن، عدم تعارض آن با مسلمات عقلى، زبان عرفى داشتن روایات تفسیرى، وحدت منشأ در آیات و روایات و عدم تناقض درونى روایات تفسیرى بررسى نموده است.

اهداف: طی دهه‌های اخیر با گسترش مطالعات و پژوهش‌های میان‌رشته‌ای، موضوعات و مباحث علمی در تطابق با علم روز مورد توجه قرار گرفته است. نگاه متخصصان علوم به آیات قرآن کریم که نوعی تفسیر علمی- تخصصی مدرن است باید با احتیاط باشد. استفاده از تفاسیر معتبر قرآن کریم این هدف را تامین می‌کند. هدف این پژوهش، بررسی آرای مفسران شیعه و اهل تسنن، تعیین تعداد دقیق آیات سلامت جسمی در قرآن کریم و بررسی مفاهیم مختلف سلامت در قرآن کریم بود. اطلاعات و روش‌ها: این پژوهش مروری از نظر هدف، کاربردی و از نظر شیوه پژوهش، توصیفی- تحلیلی است که با روش مطالعه کتابخانه‌ای و استنادی صورت گرفت. با بررسی متون تفاسیر قرآن کریم، انواع موضوعات و مفاهیم زیربنایی بهداشت و سلامت در قرآن کریم استخراج شد و در شش تفسیر منتخب شیعی و اهل تسنن مورد مقایسه قرار گرفت. یافته‌ها: موضوعات تجمیع‌شده شاخه‌های سلامت، مبحث شفا، جنین‌شناسی، حواس، تغذیه، شیردهی، روزه‌داری و بهداشت جنسی بود که آیات قرآن کریم به‌طور مستقیم به آنها اشاره دارد. توضیحات مفسران در هر مبحث از آیات سلامت، علمی و منطبق بر هدف آیات بود. نتیجه‌گیری: تعداد آیات سلامت در قرآن کریم منطبق بر تفاسیر شیعه و اهل سنت ۱۷۷ آیه است که در ۴۲ آیه از آیات سلامت، توضیحات مفسران اهل سنت با مفسران شیعی متفاوت است، اما مخالف نیست.

ستاد نشر رسانه ای مرکز فرهنگ و معارف قرآنروایات تفسیری همواره به عنوان ثقل اصغر الهی مورد توصیه نبی اکرم(ص) و ائمه اطهار بوده و بزرگان تفسیر نیز به آن ها تمسک جسته اند که علامه طباطبایی از جمله کسانی می باشد که مبانی و قواعد تفسیری را از روایات معصومین اتخاذ نموده و به کار بسته است و در این بین از مقوله روایات محکم و تشابه و تبیین معنایی آنان و تقیه ای بودن برخی و جعلی بودن برخی دیگر و نقل به معنایی روایات- بیان مفهوم به جای لفظ- و همچنین روایات بطنی غافل نبوده است.

گر ‌چه روش تفسیر موضوعی قرآن دارای ریشه‌ای کهن است، اما روشی نو پدید در حوزه‌ی تفسیر قرآن محسوب می‌شود و اخیراً مفسران بسیاری به نگارش‌هایی در این زمینه دست زده‌اند.تفسیر موضوعی آیت الله جوادی آملی، یکی از تفاسیر برجسته‌ی عصر حاضر است که به سبب غنای علمی، مورد توجه اندیشمندان اسلامی واقع شده است. تفسیر موضوعی استاد جوادی آملی که بر اساس مبانی تفسیری وی به انجام رسیده است، شامل مبانی عامی چون؛ جامعیت قرآن، قابل فهم بودن قرآن، اعجاز قرآن، نزاهت قرآن از تحریف و مبانی خاصّی همانند وجود معانی باطنی برای آیات، لزوم حضور عترت در کنار قرآن، روشن‌گر بودن قرآن و انسجام آیات آن است. به کار گیری قواعدی همانند توجه به مفاهیم کلمات در زمان نزول و در نظر گرفتن قراین پیوسته و نا پیوسته، از دیگر مشخصات تفسیری وی می‌باشد.روش ایشان در تفسیر موضوعی، همانند تفسیر ترتیبی، تفسیر قرآن به قرآن است؛ بدین گونه که دسته‌ای از آیات، مفسر گروهی دیگر از آیات قرار می‌گیرند و در کنار آن، از روایات تفسیری اهل بیت: نیز بهره برداری می‌شود. از دیگر سوی، گرایش و لون عرفانی در سراسر تفسیر موضوعی ایشان به چشم می‌خورد؛ به طوری که در تفسیر بسیاری از آیات، از مطالب عرفانی موافق با قرآن، سخن به میان آمده است.

تحقیق حاضر طی دو فصل دیدگاه علامه طباطبایی را در زمینه مبانی فهم روایات تفسیری بررسی کرده است. در فصل اول کلیاتی از بحث آمده و در فصل دوم با عنوان مبانی فهم روایات تفسیر پس از بررسی اقسام روایات در نگاه علامه و جایگاه روایات در نزد او این موارد به عنوان مبانی فهم برشمرده شده اند: مبانی عقلی (عصمت اهل بیت در فهم و تفسیر قرآن، عدم تعارض با مسلمات عقلی، زبان عرفی داشتن روایات تفسیری، وحدت منشأ در آیات و روایات، عدم تناقض درونی روایات تفسیری)، مبانی نقلی (اشتمال بر محکم و متشابه، تقیه ای بودن برخی از روایات تفسیری، وجود روایات بطنی در احادیث تفسیری)، مبانی تاریخی (نقل به معنای روایات تفسیری، وجود احادیث جعلی در روایات تفسیری).

دوره صادقین (ع) از جمله دورانی است که عوامل زیادی، چون غلو، جعلحدیث، برخورد مسلمانان با آرا وافکار مختلف، نشر اسراییلیات، نهضت تألیف وترجمه معارف یونان باستان و نقل وانتقال حکومت ها به همراه کشمکش‌های درونی آنها واهداف سیاسی حکومتها، جریاناتی را در جامعه دینی واسلامی‌آن زمان درخارج از تفکرشیعی مانند: خوارج، مرجئه، معتزله، ودر درون تفکر شیعی مانند: غلات وزیدیه، ایجاد کرد،که هر یک از جریانات فوق برای اثبات خویش و خروج از بن‌بست‌های فکری و عقیدتی، به قرآن که سرچشمه معارف الهی و مرز مشترک اعتقادی همه جریانات بود، رجوع می‌کردند، و منهج تفسیری خاصی را در پیش می‌گرفتند.در پژوهش حاضر آنچه مورد اهتمام است، جریانهای‌ موثر برمناهج تفسیر قرآن در عهد صادقین (ع) می‌باشد. تلاش، بر آن است، با کنار هم قرار دادن گوشه‌هایی از تاریخ این تحولات و سیر جریانها و بیان مصادیق و مستنداتی از تفسیر و تأویل هر یک از جریانهای مذکور منهج تفسیری در عهد صادقین (ع) مورد بررسی قرار گیرد.