جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بحث از نفس، به دلیل اینکه نفس حقیقت انسان محسوب می‌شود، اهمیت فراوانی داشته؛ پیرامون آن نظریات متعددی مطرح شده، اما چون حقیقت نفس ورای عالم ماده است، دست‌یابی بدان مشکل و به نحوی غیرممکن است. در قرآن خداوند به وجود نفس و انواع آن اشاره کرده و نحوه‌ی ارتقای هریک از آنها را بیان نموده و انسان را در چگونگی مواجهه با آن آگاهی بخشیده است. آیات قرآن اشاره می‌کنند که نفس یک موجود جاودانه است و مرگ و نابودی برای آن نیست. نفس موجود مجردی است که برای ادامه حیات و رشد و استکمال خود باید از جسم کمک بگیرد. همان موجودی که به مسیر انسان جهت داده و انسان را به شقاوت یا سعادت می‌رساند. ملاصدرا نیز از جمله محققان است که در مورد نفس نظریه پردازی کرده است. او نیز مانند قرآن برای نفس حقیقتی مجرد و کمال جو فرض می‌کند با این تفاوت که او نفس را جدا از جسم انسان نمی‌داند بلکه جسم را مرتبه‌ای از وجود نفس می‌داند. او ثابت می‌کند که لازم نیست برای نفس وجودی جدای از وجود بدن اثبات شود؛ زیرا این دو با یک وجود، موجود هستند و چون مسلم است که بدن وجود دارد پس وجود نفس هم ثابت می‌شود، زیرا نفس، استعدادی در آن بدن است پس در آغاز پدیدار شدن نفس و بدن، وجود نفس، جدای از وجود بدن نیست همانطور که وجود عَرَض با وجود جوهری که آن عرض در آن محقق می‌شود یک وجود است نه بیشتر، با این تفاوت که با از بین رفتن جوهر، عرض هم بناچار وجود خود را از دست می‌دهد ولی نفس با فنای بدن فانی نمی‌شود زیرا راه تکامل و رشد نفس از راه رشد و تکامل بدن جداست و اگرچه حدوثاً وجود آنها متحد می‌باشد ولی در بقاءً به دو وجود موازی تغییر می‌یابند. او بین جسم که بعد مادی و نفس که بعد معنوی انسان است یک واسطه‌ای را در نظر می‌گیرد که هم ویژگی‌های مادی جسم و هم ویژگی‌های معنوی روح را داشته باشد و آن را روح بخاری می‌نامد که همان نفس حیوانی است. او برای نفس مراتبی را قائل است و معتقد است انسان می‌تواند با مراقبت به مراتب عالی نفس برسد. در این پایان نامه ابتدا به بررسی نظرات قرآن و ملاصدرا درباره‌ی نفس و مراتب نفس پرداخته و ترتیب این مراتب و فرق آنها را باهم بیان می‌کنیم و از آنجاییکه هم قرآن و هم ملاصدرا نظر بر جاودانگی و خلود نفس دارند و این دیدگاه خود را اثبات می‌کنند و نفس را بخش مهم انسان طلقی می‌کنند؛ با توجه به عملکرد متفاوت قوای نفس، به دنبال ارائه‌ی روش‌هایی برای تربیت نفس و نشان دادن راه سعادت و خوشبختی ابدی نفس هستند. در ادامه بحث دیدگاه ملاصدرا را درباره‌ی نفس و بدن خواهیم دید که با دیدگاه قرآن تفاوت‌هایی دارد. ملاصدرا معتقد است روح و بدن از طریق نفس حیوانی به هم پیوند خورده و بدن بخشی از روح است ولی قرآن بیان می‌دارد که جسم و روح جدا از هم بوده و جسم در خدمت روح قرار دارد. تفاوت دیگر را می‌توان در نحوه‌ی تقسیم بندی مراتب نفس دید که از نظر اینجانب قرآن با توجه به نحوه‌ی تربیت و رشد نفس تقسیم بندی کرده ولی در حکمت متعالیه رشد شناختی نفس را در تقسیمات مد نظر گرفته است. با وجود تفاوت‌ها شباهت‌هایی در مورد خلود و تأثیر و تأثر پذیری روح و جسم از هم دارند.

گوناگونی وتنوع آدمیان در دین‌ورزی واقعیتی انکارناپذیر است؛ اما تعلیل وتوجیه آن در نزد عالمان دینی، عارفان، فیلسوفان، روان‌شناسان و جامعه‌شناسان دین، معرکه آراء بوده است. برخی آن پدیده را یکسره معلل به عوامل غیرمعرفتی و برخی نیز آن را مدلل به عوامل معرفتی دانسته‌اند. لازمه‌ کلامی اولی، پلورالیسم و لازمه‌ کلامی دومی، انحصارگرایی است. این نوشتار با عرضه گونه ‌شناسی‌های قرآنی و روایی و تعلیل های فلسفی، کلامی، عرفانی و فقهی عالمان مسلمان از دین ورزی وتعلیل آن‌ها به نظریه‌ پیشنهادی و مختار خویش یعنی «اختیار در محدوده‌ شاکله» می‌رسد که لازمه‌ کلامی آن، نه پلورالیسم و نه انحصارگرایی، بلکه شمول‌گرایی خواهد بود. تامل در گونه ‌شناسی‌های ارائه شده نشان می‌دهد که نگاه مذهبی در دسته‌بندی انسان‌ها خنثی نیست، بلکه ارزشی، جهت‌دار و در یک الگوی سه‌وجهی مبتنی بر ادراک، ایمان و اخلاق قابل تبیین است.

هدف از این پژوهش، بررسی خیر و شر از دیدگاه حکمت سینوی و حکمت صدرایی بود. روش انجام پژوهش از نظر هدف کاربردی و از نظر شیوه اجرا، توصیفی بود. در این پژوهش محقق با کمک اطلاعات میدانی و کتابخانه ای به بررسی منابع مهم در زمینه بررسی اندیشه های ابن سینا و ملاصدرا در زمینه مساله خیر و شر پرداخته است. بررسی نتایج نشان می دهد که ابن سینا نیز با تکیه بر دانش و حکمت و قدرت باریتعالی و این‌که خدایی که حکیم علی الاطلاق، جهان خالص و بی قید و خیرخواه محض است، جز دسته بندی و نظام خیر و اکمل از او صادر نمی‌شود، وجود ترتب و نظامی بهتر از ترتب و نظام کنونی را غیر ممکن دانسته است. ابن سینا، راه حل خود را در رابطه با مسأله شر از طریق توافق دادن بدی و شرارت با عنیت الاهی ارائه کرده است. به نظر وی، شر بر دو وجه است: گاهی نیستی چیزی است که وجودش بلوغ و غایت مطلوب اولی و مقتضای آفرینش نوعی است. خیر در فلسفه صدرایی، یا نفسی است که به لحاظ ذاتی مطلوب است یا غیری است و مطلوبیّت آن با توجّه به چیز دیگری است. خیر ذاتی مطلوب است و به همین دلیل کلیه خلایق در جست و جوی آن هستند و هیچ چیزی در سلوک طبیعی خود متوجّه چیزی منافی و مضاد با آن نیست. کلیه غایتها به او منتهی می شوند، مگر این که جبر یا عامل خارجی سبب شود. امّا شرّ محض، شرّ مستولی (موردی که شر بیش تر از خیر باشد) و شرّ مکافی (جایی که خیر و شر باهم برابر باشند)، تحقّق خارجی ندارند. نیستی و سلب، شر هستند و شرّ محض معدوم و شرّ نسبی امری عدمی است.

استاد مطهری، اسلام شناس و متأله معاصر، از جمله متفکران و محققانی است که با رویکرد «گزینشی» به مسأله «علم» و «دین» پرداخته (همانند بحث از نظریه تبدّل انواع) و سعی کرده با رویکردی متفاوت و متعادل، با روش عقلانی – فلسفی و با وضوح بخشیدن به مسائل و موضوعات دینی به داوری و بررسی ارتباط این دو بپردازد، چرا که معتقد بود مشکلات جامعه بشری نو می شود و مشکلات نو، راه حل نو می خواهد . هرچند تعاریف مختلفی از دین و علم ارائه شده است؛ لکن در این بحث، مقصود استاد از دین، «دین اسلام» و از علم، «علوم تجربی» می باشد. استاد مطهری، علاوه بر اعتقاد به هماهنگی و همگرا بودن علم و دین، و در برخی موارد نیز بر مکمّل و متمّم بودن آنها تأکیدذ می نماید. استاد مطهری در بحث تعارض علم و دین، ضمن اعتقاد به «توهم بودن تضاد میان اصل خلقت با ترانسفوریسم » از منظر جهان بینی، بیان می کند که اصل توحید و اصل تکامل، مؤید و مکمل یکدیگر می باشند؛ همچنین برای رفع تعارض ظاهری در بعد تعارض در محتوی، ضمن قائل شدن به سمبلیک بودن زبان وحی در داستان آدم، معتقد به تفکیک علم و دین از حیث زبان شناسی شده اند.

در این تحقیق معاد و تأثیر « اعتقاد به معاد » و بازتاب آن در کلیات شمس بررسی می شود و بر پایه مطالب گردآوری شده این موضوع مطرح می شود که : مولوی به معاد به عنوان یکی از اصول دین معتقد است و کلیات شمس صرفاًتغزّل نیست ؛ بلکه در خلال اشعار زیبا و سرشار از مضامین عالی عرفانی و عاشقانه خود با بیان اعتقادات مذهبی در قالب شعر، در جهت بیداری دلها و بازگشت به اصل خویشتن می کوشد.

چکیده ندارد.

معناگروی در متن که یکی از قواعد هرمنوتیکی است و متفکران اسلامی نیز بر آن اتفاق نظر دارند، به این معنا است که هر متنی مکتوب که از گوینده و نویسنده ای عاقل و حکیم بر جای مانده است، معنائی مرکزی دارد که مورد قصد و نیّت مولف آن می باشد و رسالت مفسر متن قبل از هر چیز اینست که آن معنای مرکزی را بشناسد. بعد از عصر نزول قرآن کریم و با تطور معنایی واژگان و پیدا شدن معانی جدید و گوناگون؛ که زمان تولد بعضی از آنها پس از زمان نزول است، برخی از مترجمین و مفسرین، این معانی جدید را با یک استدلال واهی یا اصلاً بدون استدلال به قرآن نسبت داده و در نتیجه بر خلاف قاعده فوق فهم های متفاوتی پدید آورده اند که اشاره به برخی از این واژه های قرآنی و تطّور معنایی شان در زبان مبدأ و مقصد از ویژگی های این مقاله است.