جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

بُرون‌شدِ فیثاغوری از یگانه‌انگاریِ مطلقِ پارمنیدسی به یک جریانِ تأثیر و تأثّر میانِ دو نماینده‌ی برجسته و تأثیرگذارِ تفکر پیش‌سقراطی اشاره دارد. اگر تبیین موجودات به‌عنوانِ کثرات را یکی از اهدافِ فکریِ مستتر در اندیشه‌ی پیش‌سقراطیان بدانیم، نه‌تنها چنین تبیینی در اندیشه‌ی پارمنیدس نخواهیم یافت، بلکه بنابر «بنیانی» که پارمنیدس به وضع و بسط آن می‌پردازد، هر تبیین کثرات ناممکن می‌گردد. بنابر شواهد تاریخی، حداقل بخشی از اندیشه‌ها در جریانِ فکریِ فیثاغوریان را می‌توان واکنشی به رویکردِ پارمنیدس به مسئله‌ی تبیین کثرات تلقی کرد. به این ترتیب، فیثاغوریان را می‌توانیم نخستین نقادانِ اندیشه‌ی پارمنیدسی تلقی کنیم که ایشان نیز، با وضع و توسعه‌ی «بنیانی» خاص، می‌کوشند پاسخی مناسب به دشواری‌هایِ مطرح شده از سویِ پارمنیدس برایِ تبیین کثرات فراهم کنند. پژوهشِ پیشِ‌رو می‌کوشد، با ارائه‌ی تبیینی از این دو «بنیانِ» پارمنیدسی و فیثاغوری، به روشن‌سازیِ دقیق‌تر نسبتِ میان این دو اندیشه بپردازد.

هدف این مقاله پی‌جویی چگونگی تبیین نسبت واحد و کثرات در تفکر نخستین فلاسفه پیش‌سقراطی است. بحث از واحد/کثرات به طور خاص در بحث از نسبت اصل‌منشأ واحد و چگونگی پیدایش موجودات به‌عنوان کثرات مبتنی بر آن اصل‌منشأ مطرح می‌شود. نخستین فلاسفه پیش‌سقراطی پس از پذیرش اصل‌منشأ واحد، به روش‌های مختلف برای تبیین نسبت واحد/کثرات کوشیدند. این تبیین‌ها را می‌توان در سه جریان اصلی طبقه‌بندی کرد: 1. تالس، آناکسیمینس و آناکسیماندر هم اصل‌منشأ واحد و هم کثرات یا موجودات را می‌پذیرند؛ 2. علی‌رغم پذیرش وجود واحد/کثرات، فهم کسنوفانسی و هراکلیتوسی از اصل‌منشأ واحد به‌گونه‌ای به این تشخیص می‌انجامد که وضع اصل‌منشأ واحد با پذیرش کثرات همساز نیست؛ 3. پارمنیدس اصلی‌ترین نماینده جریان سوم است که در آن وجود کثرات مطلقاً نفی می‌شود. نشان خواهیم داد که در این سه جریان، مفاهیم «واحد»، «کثرات» و «نسبت واحد و کثرات» چگونه بسط و تحول می‌یابد و زمینه را برای شکوفایی حداکثری رویکرد یگانه‌انگارانه به اصل‌منشأ تدارک می‌بیند.

< p dir="RTL">این نوشتار به بررسی و تحلیل شواهد و قرائن موجود برای روشن کردن مفهوم/ مفاهیم واژه «طبیعت» در نوشته‌های کهن یونانی، اعم از فلسفی یا غیر فلسفی، اختصاص یافته است. یافتن مفهوم و معنای واژگان و تأثیراتی که این کار در جلوگیری از ایجاد مغالطه‏ها و بدفهمی‌های بنیادی می‌تواند داشته باشد، بسیار با اهمیت است. به‏ویژه هنگامی‌که با متون به‌اصطلاح قطعه‌قطعه یا ناقص روبه‏رو باشیم، این کار با نمایاندن تمام شقوق معنایی برای آن واژه، می‌تواند ما را به مقصود و مدلول اصلی نویسنده نزدیک‌تر کند. در اینجا، نخست تفاسیر گوناگونی را که معنایی واحد را به واژه طبیعت اختصاص داده‌اند، به‌اختصار مرور کرده‌ایم. پس‌ازاین، با استناد به متون دست‌اول، گستره‌ معنایی و تعدد معانیِ ممکن برای این واژه را نشان داده‏ایم و کوشیده‏ایم تا مهم‌ترین شواهد به‌دست‌آمده و سیاقی که واژه طبیعت در آن بوده به‌دقت ترجمه و تفسیر شود. در پایان، دیدگاه معنایی واحد یا محدود برای واژه طبیعت که در بخش آغازین، به‌اختصار نظر باورمندان به چنین دیدگاهی را مرور کردیم، طرد شده است.

هدف این مقاله روشن کردن معنا/معانی واژۀ فوسیس (طبیعت) در تفکر یونانی آغازین، با بررسی و تحلیل کاربردهای آن یا شواهد موجود در نوشته‌های کهن یونانی اعم از فلسفی و غیر آن است. اهمیت یافتن معنای واژگان و تأثیراتی که در جلوگیری از ایجاد مغالطات و بدفهمی‌های اساسی می‌تواند داشته باشد، اندک نیست؛ به‌ویژه زمانی که با پاره‌هایی به جا مانده از نوشته‌های کهن مواجه باشیم، این کار با برشمردن تمام معانی آن کلمه، می‌تواند ما را به مقصود اصلی نویسنده نزدیک‌تر کند. در این‌جا نخست به اختصار تفاسیر مختلفی که معنای واحدی برای فوسیس برمی‌شمارند، بررسی شده‌اند. سپس با استناد به متون دست اول، گسترۀ معنایی فوسیس و تعدد معانی ممکن آن نشان داده شده و کوشش شده است که مهم‌ترین شواهد کاربرد فوسیس با در نظر گرفتن سیاق، به دقت ترجمه و تفسیر شود. در پایان، آن رویکردی که معنای واحد یا محدودی برای فوسیس برمی‌شمارد، رد شده است.

«تعبیرهای ارسطو از اصل تناقض» عنوان مقاله ای است، به قلم مؤلّفین در مجلّه پژوهش های فلسفی ـ کلامی، شمارۀ 31 و 32 که عهده دار بررسی نظر ارسطو دربارۀ اصل امتناع تناقض می باشد. سه نتیجه اساسی در این مقاله أخذ شده است: 1) ارسطوتعبیر واحدی از این اصل ندارد، 2) ناهم سازگاری برخی دیدگاه های ارسطو در این زمینه، 3) گزاره نما بودن این اصل بنا به تقریر ارسطو. در این نوشته سعی بر این است تا از دو جهت ایده های مطرح شده دراین موضوعات به چالش کشیده شده و ناکافی بودن دلایل پشتیبان آن ایده ها را نشان دهم؛ الف) نشان دادن تفسیر به رأی های قطعات ارسطو که حکم مقدمات را در کل استدلال های آن مقاله ایفا می کنند و ب) استدلال علیه ایده های اصل مطرح شده در مقاله.