جستجوي پيشرفته | کتابخانه مجازی الفبا

این نوشتار به این مطلب میپردازد که حقیقت حرمت، طلب ترک است یا زجر؛ به این و هم چنین از این مطلب سخن به میان آمده » باید ن « است یا » نباید « ، معنا که معنای نهی که آیا در ترک واجب، مفسده و در ترک حرام، مصلحت هست یا خیر؟در این رابطه ضمن بررسی وجوه گوناگون، همچنین اقوال مختلف در اقتضاء امر به شیء نسبت به ضدّ عام مورد بحث و نقد و بررسی قرار گرفته است. لازمه برخی از اقوال، انکار پنجگانه بودن تعداد احکام تکلیفی است و عملا احکام تکلیفی از سه حکم تجاوز نخواهد کرد.

به رغم آنکه بخش عمده‌ای از علم اصول به بحث از چیستی، حجیت و احکام مربوط به قطع و ظنّ و شکّ اختصاص دارد، ولی به نظر می‌رسد بحث پیرامون «اطمینان» به تفصیل مورد بررسی کافی قرار نگرفته است. این در حالی است که بحث از حجّیّت اطمینان و زوایای مختلف آن ثمرات زیادی به دنبال دارد. این رساله در شش فصل پیرامون جهات مختلف مربوط به اطمینان را مورد بحث قرار داده است. از دیدگاه این نوشتار، إطمینان حجّت است و حجیت آن تنها در نماز، لقطه و شهادت مصداق ندارد؛ زیرا در این موارد سیره عقلاء بر حجّیّت اطمینان، مورد ردع قرار گرفته است. همچنین این نوشتار ادلّه سه گانه‌ای که برای حجّیّت اطمینان اقامه شده است را مورد بررسی و سنجش قرار داده است.

در این مقاله تقریر معصوم و شؤون مختلف آن، مورد بررسی قرار گرفته است. این رساله مشتمل بر شش فصل می‌باشد. فصل اوّل، تعریف لغوی و إصطلاحی تقریر است. در فصل دوم به تقسیم‌های مختلف تقریر پرداخته شده است. در فصل سوم، أحکام شرعی که می‌توان از تقریر استفاده کرد، مورد بررسی قرار گرفته است. فصل چهارم، راجع به ادلّه حجّیت تقریر می‌باشد. فصل پنجم مربوط به شرایط حجّیت تقریر است و فصل ششم و پایانی از اطلاق نداشتن تقریر بحث شده است.

این نوشتار به بررسی تفصیلی حقیقت نقل، ارتجال و اشتراک و عوامل ایجادکننده‌ی آنها و نیز تقسیم بندی‌های منقول به اعتبارات مختلف می پردازد. افزون بر بحث نقل الفاظ، نقل فرهنگ‌ها و شرایط نیز مورد بررسی قرار گرفته است. همچنین بعد از ذکر عوامل نقل، به بررسی تطبیقی آن به معنای مشخّص کردن وجود نقل و محدوده‌ی زمانی نقل به واسطه‌ی این عوامل پرداخته شده است. در نهایت، أصل عدم نقل با تقریرهای چهارگانه‌اش در مواردی که اصل نقل، مشکوک و نیز در مواردی که تاریخ آن مشکوک است، مورد بررسی قرار گرفته است.

بدون تردید مرجعیت علمی، یعنی تبیین و تفسیر آیات مبهم و متشابه و بیان معارف و احکامی که به روشنی و صراحت در قرآن کریم نیامده، مانع برداشت نادرست و نزاع علمی در میان مسلمانان است. این امر از شئون و وظایف پیامبر اکرم صلی الله علیه و اله است که پس از ایشان به اهل بیت علیهم السّلام واگذار شد. یکی از ادله مهم این مسئله که در منابع روایی اهل سنت نیز به آن پرداخت شده، روایات نبوی مورد پذیرش اهل سنت است. ایشان معتقدند اگر چیزی با سنّت نبوی که در راس آن سخنان رسول خداست اثبات شده باشد، حجت و معتبر است. احادیثی مانند ثقلین، مدینه العلم و سفینه نوح از جمله روایات بیان کننده مرجعیت علمی اهل بیت علیهم السّلام است که در این نوشتار با روش تحقیق تحلیلی- توصیفی و با مراجعه به منابع کتابخانه‌ای، چگونگی دلالت آنها بر مرجعیت علمی عترت پیامبرصلی الله علیه و اله با تکیه بر منابع مکتوب اهل سنّت بررسی شده است. در این جستار این نتیجه به دست آمده است که پاره‌ای از این احادیث تنها در مورد حضرت علی علیه السّلام وارد شده است، اما از آنجا که علم آن حضرت بعد از ایشان به دیگر امامان منتقل شده است، این شان شامل دیگر معصومین علیهم السّلام نیز خواهد شد.

مرجعيت علمي که تبيين و تفسير آيات مبهم و متشابه قرآن کريم و بيان معارف و احکامي است که به‌روشني و آشکارا در مصحف شريف نيامده است (تا از هرگونه برداشت نادرست و نزاع علمي در ميان مسلمانان پيشگيري کند)، يکي از شئون و وظايف رسول خدا صلي الله عليه و آله وسلم است که پس از ايشان، به اهل‌بيت عليها السلام واگذار شده است و همه مسلمانان در اين مسئله هم‌داستان‌اند؛ برخلاف حاکميت سياسي که شيعه و سني در آن اختلاف دارند. ما در نوشتار پيش‌ِرو برآنيم که اين مسئله را با توجه به احاديث و سخنان محدثان سه قرن نخست اسلامي، أعم از صحابه، تابعان و شاگردان تابعان، با توجه به اهميت ديدگاه آنها در ميان مسلمانان، به‌ويژه اهل‌سنت، اثبات کنيم. بااين‌حال، نقل حديث از امامان معصوم عليها السلام و شاگردي در مکتب آنها و تمسک به سيره آن بزرگواران در استنباط احکام ديني، خود گواه و دليل ديگري در پذيرش مرجعيت علمي آنها است که در اين نوشتار بدان هم خواهيم پرداخت. هرچند بيشتر سخنان صحابه درباره برتري و جايگاه علمي امام علي عليه السلام است ولي بيان احاديثي همچون حديث ثقلين و تصريح برخي از تابعان به مقام علمي و مرجعيت امامان ديگر، بر جايگاه علمي آن بزرگواران در نزد آنها دلالت دارد. افزون‌براين، کوشيده‌ايم تا از منابع غيراماميه در سه قرن نخست اسلامي، روايت‌ها و آثار منقول در زمينه مرجعيت علمي اهل‌بيت عليها السلام آورده شود که نتيجه آن، پذيرش موضوع از سوي صحابه و محدثان غيراماميه‌اي است که ديدگاه آنها از سوي اهل‌سنت پذيرفته شده است.